آنها ما را بیمار می‌کنند؟!

ایدز و انواع هپاتیت‌های A و B و C بیماری‌های تازه به دوران رسیده‌ای هستند كه این روزها ترس از ابتلا به آنها مد شده است. به عبارتی، چون ایدز و هپاتیت‌های B و C غیرقابل درمان هستند یا درمان آنها بسیار طولانی است و شانس موفقیت كمی دارد، انسان‌ها از اسم این بیماری‌ها هم می‌ترسند، چه برسد به آنكه خدای نكرده، روزی به آنها مبتلا شوند و با عوارض و عواقب گوناگون آنها دست و پنجه نرم كنند.
این بیمار‌ی‌ها ویروسی‌ هستند و ویروس آنها از راه‌های مختلف ممكن است منتقل شود. جدای از امراض مقاربتی، تزریق خون‌ آلوده و استفاده از سرنگ آلوده، مكان‌های خاصی مثل آرایشگاه‌ها، دندانپزشكی‌ها و سایر مراكز بهداشتی - درمانی نیز به دلیل سر و كار داشتن با زخم و خون بیماران و نیز استفاده ناگزیر از وسایل مشترك، متهم به احتمال انتقال ویروس این بیماری‌ها هستند.
دندانپزشكی‌ها مكان‌هایی هستند كه معمولا تعداد زیادی در روز به آنها رجوع می‌كنند و كارهای پیشگیری یا درمانی برای آنها انجام می‌شود. وسایل كار برای این افراد مشترك است. بنابراین اگر این وسایل به خوبی و به طور كامل استریل نشوند و تمام میكروب‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌‌ها از روی این وسایل برداشته نشوند، احتمال انتقال این ویروس‌ها از طریق وسایل آلوده از یك بیمار به بیمار دیگر وجود دارد.
چند سالی است كه از ویروس ایدز و راه‌های انتقال آن سخن به میان آمده است. ترس از ایدز و انتقال آن از راه دندانپزشكی باعث شده است، بسیاری از افراد در جست‌وجوی یك مطب یا مركز دندانپزشكی مطمئن باشند، از آلودگی مكان‌های مختلف دندانپزشكی بترسند و حتی گاهی اوقات سال‌ها به دندانپزشكی نروند. آنها معتقدند نداشتن دندان، بهتر از داشتن آن، در كنار ابتلا به بیماری‌هایی مثل ایدز یا هپاتیت است.
البته شاید این نظر صحیح باشد اما خوب است بدانیم تمامی مراكز دندانپزشكی موظف به رعایت نكات بهداشتی و استریل تمامی وسایل برای جلوگیری از انتقال ویروس‌ها هستند. از طرفی دستگاه‌های نظارتی وابسته به وزارتخانه‌های مربوطه دائما بر تمامی مراكز دندانپزشكی نظارت دارند و از كیفیت كنترل عفونت در مطب‌ها و مراكز دندانی بازدید می‌كنند. در كنار تمام این نظارت‌ها، راه‌هایی نیز وجود دارد كه شما می‌توانید به كمك آن تا حدودی از چگونگی رعایت بهداشت در یك مطب یا مركز دندانپزشكی آگاه شوید.
● این همه وسیله؟
ظاهر یك مطب دندانپزشكی برای بسیاری از مراجعه‌كنندگان هم ترسناك است و هم گیج كننده. یك صندلی بزرگ و عجیب و غریب، چراغ و دسته و یك عالمه پیچ و سیم كه از آن آویزان است. اگر شناخت كلی از این وسایل داشته باشیم و روش كنترل عفونت را درباره هر یك از این وسایل بشناسیم، بیشتر می‌توانیم از چگونگی رعایت بهداشت در یك مطب دندانپزشكی اطلاع پیدا كنیم.
صندلی دندانپزشكی كه به یونیت معروف است، به كمك انرژی برق، هوای فشرده شده و آب كار می‌كند و قطع هر كدام از این‌ها، كارآیی این دستگاه را مختل می‌كند. وسایل چرخنده‌ای به كمك شیلنگ‌ها و كابل‌های مخصوص، به یونیت وصل می‌شوند كه به كمك آنها دندان‌ها تراشیده می‌شوند. درمان ریشه انجام می‌گیرد یا با انواع لرزنده آن (اولتراسونیك‌‌ها) جرم‌گیری انجام می‌شود. از هر كدام از این وسایل كه به آنگل، سرتوربین و سرقلم جرم‌گیری معروف هستند، باید چند عدد در یك مطب دندانپزشكی وجود داشته باشد.
این وسایل باید قبل از استفاده برای هر بیمار به كمك دستگاهی به نام اتوكلاو یا روش‌های مطمئن دیگر، استریل شوند تا میكروب‌ها، ویروس‌ها و تمام موجودات بیماری‌زا از آنها حذف شود. جدای از وسایل چرخنده‌ای كه دندان به كمك آنها تراشیده یا درمان می‌شود، تعدادی وسیله دستی نیز برای انجام عملیات دندانپزشكی به كمك دندانپزشك می‌آید.
این وسایل دستی ممكن است از فلز تهیه شده باشند كه قابل استریل شدن و استفاده مجدد هستند یا ممكن است به صورت یك‌بار مصرف و پلاستیكی تهیه شده باشند كه باید بعد از هر استفاده دور انداخته شوند. سرنگ‌های دندانپزشكی معمولا از نوع فلزی هستند و امكان استفاده از آنها به دفعات وجود دارد، اما باید قبل از هر بار استفاده استریل شوند. سرسوزن و كارپول (شیشه محتوی داروی بی‌حسی) كه به سرنگ متصل می‌شوند یك بار مصرف هستند و باید بعد از مصرف برای هر بیمار به دور انداخته شوند. دقت كنید كه یك سرسوزن می‌تواند در چند تزریق برای یك نفر استفاده شود اما از یك بیمار به بیمار دیگر امكان استفاده از آن وجود ندارد و باید برای بیمار جدید از سرسوزن و كارپول جدید استفاده شود.
دندانپزشك باید برای هر بیمار از دستكش لاتكس یك بار مصرف استفاده كند و بعد از هر تماس دستكش دندانپزشك با یك وسیله آلوده، باید دستكش به دور انداخته و دستكش جدیدی استفاده شود. شست‌وشوی دستكش و استفاده مجدد از آن به هیچ‌وجه از نظر اصول بهداشتی قابل قبول نیست. تمامی قسمت‌های آلوده یونیت (صندلی دندانپزشكی) كه احتمال تماس دست دندانپزشك در حین كار با آن وجود دارد، مثل دسته چراغ، دسته سینی صندلی، شیلنگ‌های آب و هوا و ... باید در حد امكان به كمك پوشش‌هایی پوشانده و این پوشش‌ها بعد از پایان درمان هر بیمار به دور انداخته شوند. برای نواحی‌ای كه امكان پوشش وجود ندارد نیز از مواد ضدعفونی‌كننده استفاده و تمام این نواحی ضدعفونی می‌شوند.
● لطفا دقت كنید
شما می‌توانید با آگاهی و دقتی كه در هنگام ورود به یك مركز دندانپزشكی دارید، از سیستم بهداشتی آن تا حد زیادی مطلع شوید. به این نكات دقت كنید:
▪ در آغاز ورود، به تمام قسمت‌های اتاق دندانپزشكی نگاهی سریع اما دقیق بیندازید. اتاق دندانپزشكی و تمام وسایل آن باید كاملا تمیز و عاری از هرگونه آلودگی خصوصا لكه‌های خون باشد.
▪ می‌توانید از دندانپزشك یا بهداشت‌كار مطب بخواهید، بخش استریل وسایل و دستگاه‌هایی مثل فور (دستگاه استریل خشك)، اتوكلاو (دستگاه استریل مرطوب) و مواد ضدعفونی را به شما نشان بدهد.
▪ برای هر بیمار باید یك سری (ست) وسایل، شامل وسایل فلزی استریل شده و نیز وسایل پلاستیكی یك بار مصرف آماده شده باشد. دستگاهی كه آب دهان بیمار را از دهان او تخلیه می‌كند، ساكشن نام دارد. این دستگاه به كمك یك سر یك بار مصرف به دهان بیمار مرتبط می‌شود. لیوان، سرساكشن و دستكش دندانپزشك برای هر بیمار جداگانه استفاده و بعد از هر مصرف باید به دور انداخته شود. تمام وسایل فلزی استفاده شده برای هر بیمار هم باید بعد از استفاده به ظرف محتوی مواد ضدعفونی و دستشویی منتقل شده و بعد از شست‌وشو، به دستگاه استریل منتقل شود.
▪ سرسوزن سرنگ بی‌حسی باید برای هر فرد به صورت اختصاصی استفاده شود. دقت كنید كارپول (شیشه محتوی داروی بی‌حسی) نیز برای هر فرد به طور جداگانه از بسته‌بندی خارج شود و درون سرنگ قرار بگیرد. استفاده از كارپول نصفه و استفاده شده یك شخص برای شخص دیگر خطرناك است.
▪ هنگامی كه دندانپزشك روی صندلی مخصوص خود می‌نشیند و می‌خواهد كار را برای بیمار شروع كند، وقت مناسبی برای پوشیدن دستكش است. دندانپزشك نباید هنگامی كه دستكش به دست دارد، به وسایلی جز وسایل مربوط به بیمار دست بزند. دست زدن با دستكش آلوده به بزاق بیمار به وسایلی مثل خودكار، تلفن و ... موجب انتقال عفونت به این وسایل یا بالعكس خواهد شد.
● ببخشید، شما ایدز دارید؟
آنچه تاكنون گفته شد، همه كمك می‌كردند به اینكه بیمار نشویم اما آیا همگی ما سالم هستیم؟ واقعیت این است كه بسیاری از ما ممكن است ناقل همین ویروس‌های خطرناك در بدن خود بوده و از وجود آنها بی‌خبر مانده باشیم البته در میان ما ممكن است افرادی مبتلا به ایدز، هپاتیت، سل و ... بوده و از بیماری خود هم اطلاع داشته باشند. وظیفه این گونه افراد چیست؟ آیا اگر ایدز داریم یا مبتلا به هپاتیت هستیم، باید جریان را با دندانپزشك، پزشك یا حتی آرایشگر خود در میان بگذاریم یا نه؟ سوال سخت است و پاسخ آن شاید خیلی سخت‌تر به نظر بیاید اما بعد از یك تفكر منطقی كوتاه مدت جواب را خواهیم یافت.
بله، باید بگوییم، هر چند دندانپزشك فرض را بر این خواهد گذاشت كه تمامی مراجعه‌كنندگان به مطب او بالقوه ممكن است مبتلا به یك بیماری باشند و باید تمام اصول بهداشتی و كنترل عفونت را برای جلوگیری از انتقال عفونت درباره هر كدام از بیماران رعایت كند اما اگر یكی از بیمارانش به او اطلاع دهد كه مثلا مبتلا به هپاتیت است، برای او باید با رعایت نكات خاص بهداشتی كار ‌كند. در بسیاری از مراكز بزرگ دندانپزشكی، صندلی‌های مخصوص بیماران مبتلا به هپاتیت در نظر گرفته شده و با رعایت اصول خاص، برای تعداد زیادی از بیماران مبتلا عملیات درمانی انجام می‌شود. از طرفی بیماری‌هایی مثل ایدز ممكن است مشكلات و ضایعات خاصی در ناحیه دهان ایجاد كند (از جمله ضایعات قارچی) كه دندانپزشك اگر به وجود این بیماری‌ در مراجعه كننده خود اطلاع داشته باشد، درما‌ن‌ها و توصیه‌های خاص را برای بهبود این ضایعه‌ها به كار خواهد برد.
دندانپزشكان از اولین افرادی هستند كه ممكن است در معرض آلودگی قرار گیرند و بیماری به آنها منتقل شوند. بریده شدن، زخم شدن یا فرو رفتن سوزن به دست دندانپزشكان، علی‌رغم استفاده از دستكش ممكن است انواع میكروب‌ها و ویرو‌س‌ها را از بیمار به دندانپزشك منتقل كند. تب‌خال از جمله بیماری‌هایی است كه ممكن است به راحتی دندانپزشكان را از طریق درمان بیماران آلوده به این ویروس، مبتلا كند. گفته می‌شود كه در ضایعات فعال تبخال لبی- كه به صورت زخم یا تاول‌های پر از مایع وجود دارد- ویروس تبخال‌ جای گرفته است كه می‌تواند حتی از دستكش‌های لاتكس گذشته و به دست دندانپزشك منتقل شود.
تبخال انگشتی از بیمار‌ی‌های شایع در بین دندانپزشكان است. بنابراین لطفا تا وقتی تبخالتان به طور كامل بهبود نیافته، به دندانپزشكی نروید. دست آخر اینكه اطلاع دادن به دندانپزشك از بیماری‌هایی مثل هپاتیت، ایدز یا بیماری‌های واگیرداری از این دست، جزو وظایف انسانی ماست و كتمان آن برای خود، هموطنان و دندانپزشكی كه ما را درمان می‌كند، خیانتی بزرگ محسوب می‌شود.‌

‌ دكتر فرین میزانیان

منبع : روزنامه سلامت