بهداشت دهان و دندان

دندان یكـی از اجـزای بسیار مهم بدن است كه مراقبت از آن مـی تــواند نقش بسـزایی در سـلامـت و تـنـدرسـتـی عمومی بدن داشته باشد. دندانـهـای سـالم میتواننـد در خـوردن صـحیـح غـذا و لذت بـردن از آن و نیز جلوگـیـری از بوی بد دهان بسیار مؤثر باشند. بـنـابـرایـن رعـایـت بـهداشـت دهـان و دنـدان بـاید یكی از اولویت هـای بـهداشتـی برای هر فرد قلمداد گردد. در این بـخـش بـه بـرخی از روشهای مراقبت از دندان هـا اشـاره می كنیم.
مراحل آسیب به دندان
۱-پلاك: بـه تجمع باكتریها و دیگر میكرو ارگانـیزمها و مواد زائد حاصل از آنها كه به سطح دندانها چسبیده اند اطلاق می گردد. پـلاك دندان نرم بوده و براحتی توسط مسواك زدن پاك می شود. در غیر این صورت سبب پوسیدگی دندانها میشوند.
۲- جرم دندان: زمانی كه پلاك دندان از روی آن برداشته نمیـشود، پلاك مینرالیزه شده (معدنی) و دیگر با مسواك زدن برطرف نمی گـردد. باكتری هـای چسبـیده به جرم دندان سبب التهاب لثه و پوسیدگی دندانها می شـود. جرم لثه را تنها دندانپزشكان با وسایل خاص میتوانند از روی دندان بردارند.
۳- پوسیدگی دندان: به تخریب مینا و عاج و پالپ دندان (مغز) اطلاق میگردد.
۴- التهاب لثه: مشخصه ظاهـری آن، لثـه هـای متـورم و قـرمز و خـونـریـزی در هـنـــگام مسواك زدن و نخ دندان كشیدن می باشد. این مرحله با بـهداشت منـاسب مجدد قابل بازگشت میباشد.
۵- تحلیل لثه و اسنخوان پیرامون دندانها: هنگامیـكه التهاب لثه بموقع درمان نگردد سبب تحلیل لثه و حتی استخوانها و لیگامانهایی كه دندان را مــحكم در جای خود نگاه میدارند می شـود. در این زمان دیگر آسیب غیـر قـابل بـرگشـت بـوده و تـنها با معالجات دندانپزشكی قابل رفع است.
عوامل پوسیدگی دندانها
۱- استحكام طبیعی دندانها.
۲- میزان بزاق دهان: جریان خوب بزاق غذا و باكتریهای رسئب كرده روی دندان را با خود میشوید.-همچنین بزاق خاصیت قلیایی داشته و اثر مواد زائد باكتریها كه اسیدی میباشد را خنثی میكند.
۳- رژیم غذایی: مـصرف مكرر غذاهای حـاوی شـكر زیـاد و نـشاسـته دار و هـمـچـنـیـن غذاهای چسبناك پوسیدگی دندانها را تسریع می كند.
۴- میزان باكتریهای داخل دهان.
۵- مدت زمان تاثیر باكتریها روی دندانها.
۶- فلوراید: كمك میكند به ساخت مجدد مینای تحلیل رفته. قـابــلیت انحلال مینا را نیز كاهش میدهد.
نحوه صحیح مسواك زدن
موهای مسواك باید نرم،نایلونی و با سر گرد باشند:
۱- سر مسواك را طوری در امتداد خط لثه قرار دهید كه موهای آن با لثه زاویه ۴۵ درجه بسازد. موها هم باید با سـطح دندانـها و هم با خط لثه در تماس باشد.
۲- به ملایمت سـطح دندان هـا (۲ تا ۳ دندان) را بـا حـركـت افقی مسواك كنید. سـپس روی گـروه ۳-۲ دندانی دیگر این كار را تـكرار
كنید.
۳- اكنون همان كار را با سطوح داخلی دندانها تكرار كنید.
۴- بـرای تمیز كردن دندانهای جلو مسواك را عمودی نگاه داشته و
با حركت عمودی آنها را تمیز كنید.
۵- مسـواك را روی سـطح جـونده دندانها قرار داده و با حركت افقی آن را تمیز كنید. زبـان را نیز از سمت عقـب به جلو مسواك كـنید تا باكتریهای بد بو از سطح زبان كنده شوند.

نكات مهم در مورد مسواك
۱- هرگز از مسواك مشترك استفاده نكنید.
۲- پس از مسواك كردن مسـواك را كـاملا شـسته و بـگذارید خـشك شود. سـپس آن را بصورت عمودی نگهداری كنید.
۳- سر مسواك را داخل هیـچ پوشـشی قرار ندهید چـون محیـط مـرطوب داخـل محفظه در بسته موجب رشد بیشتر باكتریها میگردد.
۴- مسـواك را هر ۳ الی ۴ مـاه یـكبـار تـعوض كنید. همچنین اگرمشاهده كردید كه موهای مسواك فرسوده و از هم باز شده اند
نیز اقدام به تعویض آن كنید.
۵- مدت مسواك زدن حداقل باید ۲ الی ۳ دقیقه بطول بیانجامد.
۶- تنها از خمیر دندان به اندازه یك نخود استفاده كنید نه بیشتر.
نحوه صحیح نخ كشیدن دندانها
به مســواك زدن تنها بسنده نكنید زیرا كه تنها با استفاده از نخ دندان پلاك هـای مـیـان دندانها و خط لثه شما كاملا برطرف میگردند:
۱- نیم متر نخ دندان را دور انگشت اشاره بپیچید.
۲- نـخ دنـدان را محكم و كشیده بین انگشت اشاره و شست هردو دسـت بـگیرید بـطوری كـه میان انگشتان دو دست ۲.۵ الـی ۵
سانتیمتر فاصله باشد.
۳- از انـگشـت اشاره برای هدایـت نخ دنـدان مـیـان نـقـاط تـمـاس دندانهای پـایـین و از انـگشت شســت برای هدایت نخ دندان برای دندانهای بالا خود استفاده كنید.
۴- بـه مـلایمت نخ دندان را میان دندانها به حرك زیـگ زاگ حـركت دهید.
۵- زمانی كه به خط لثه رسیدید نخ را انحنا داده و مابین دندان و لثه را تمیز كنید.
۶- تنها از حركت لغزشی و آرام و بالا به پایین استفاده كنـیـد. اگـر نـخ دنـدان كشیدن با دستان برایتان دشوار است، می توانید از نگهدارنده های نخ دندان استفاده كنید.
۷- ممكن است چند روز آغازین نخ كشیدن دندانها منـجر بـه خـونریـزی لثه ها گردند اما مایوس نشوید زیرا معمولا پس از چند روز خونریزی قطع خواهد شد.
نكات مهم درباره بهداشت دهان و دندان
۱- مـصرف غذاهای نرم، شـیـرین و چسـبـنـاك را كـاهـش دهید.
۲- غذاهای حـاوی قـند و نشاسته سبـب فـساد دنـدانـها میگردد.
۳- همواره با نوشیده آب فراوان دهان خود را مرطوب نگاه دارید.
۴- پس از مصرف هر نوع غذا دهان خود را بشویید.حداقل روزی دو مرتبه دندانها را مسواك زده و یك مرتبه هم نخ دندان بكشید.
۵- مصرف غـذاهای اسیـدی مانند نوشابه های گازدار، آب میوه ها، ترشی و مـاسـت را كاهش دهید زیرا مواد اسیدی موجب خوردگی مینا میگردند.
۶- آدامس بجوید چون:
توسط عمل مكانیكی جویدن سبب پاك كردن سطح دندنها از پلاك میگردد باعث كاهش خشكی دهان و افزایش ترشح بزاق میگردد تنفس شما را خوشبو میكند از آدامـس های حاوی ماده اگزیلیتول استفاده كنید زیرا این ماده در مبارزه با باكتریها موثر میباشد.
۷- هر چند وقت یكبار از دهانشوی های ضد عفونی كننده دهان استفاده كنید.
نكاتی در مورد سفید كنندهای دندان
لـكه هـای روی دندان به عواملی همچون سن، كشیدن سیگار، نوشیدن قهوه و چـای، مصرف برخی آنتی بیوتیك ها مانند تتراسایكلین و مـصرف بیـش از حـد فـلوراید بستگی دارد. به خـاطـر داشتـه بـاشید كه لـكه هـای ایـجاد شـده بـواسطه مصــرف زیاد فلوراید و تتراسایكلین را نمی توان با سفید كننده های دندان برطرف كرد. سفید كننده ها در انواع كیت های سفید كننده، سفید كننده های نواری شكل، خـمـیر دنـدانهای سفید كننده و لیزر در دسترس می بـاشنـد. امـا تمام آنـها حـاوی مـاده مـوثـر هـیدروژن پروكساید و كاربامید پروكساید (كاربامید پروكساید در دهان به اوره و هیـدروژن پروكساید تجزیه میشود) هستند. بـنابراین ماده موثر همان هیدروژن پروكساید میباشد كه با اكسید كردن عوامل لك آن ها را تجزیه می كـنـد. در مطـب دنـدانپزشكی از غلظت ۱۵ تـا ۳۵ درصـد هـیـدروژن پـروكسـاید در حالی كه لثه ها را با پوشانده اند تـا هـیـدروژن پـراكسـایـد به آنها آسیب نرسان استفاده میگردد كه ۴۰ دقیقه بطول می انجامد. امـا در سفید كننده های خانگی از ۱۰ تا ۲۰ كاربامید پراكساید به همراه مـوادی دیـگـر همچون گـلیسیرین و سـدیم هیـدروكسـایـد، آب، طـعـم دهنده و سدیـم فـلـورایـد بـرای كـاهـش حساسیت دندانها استفاده می گردد. بـه خـاطر داشـتـه بـاشیـد كه اثر سفید كننده ها حداكثر یك سال میباشد.
نكاتی در مورد آفت و تبخال
تبخال:
تبخال معمولا لبها را مورد حمله قرار میدهد كه التیام آن ۷ الی ۱۰ روز بطول می انجامد علت آن این است كه افرادی كه حامل ویروس تبخال می بـاشنـد این ویروس بطور عادی بـصورت غیر فعال در بدنشان وجود دارد امـا بـرخی عـوامـل ایـن ویـروس را مـجـددا فـعـال میكنند مانند: استرس، تب، ضربه های روحی، تغییرات هورمونی و نور خورشید. ویروس تبخال بسیار مسری می باشد بنابراین نكات زیر را رعایت كنید:
۱- تبخال را هیچگاه فشارنداده و نكنید.
۲- پس از دست زدن به تبخال دست خود را كاملا بشویید.
۳- دیگران را نبوسید.
۴- برای تخفیف درد روی آن یخ قرار دهید.
آفت:
آفت همان زخمهای كوچك و كم عمق و سفید رنگی است كه درون مخاط دهان، زبـان، داخـل لبـها و گــونه ها و سقف دهان ظاهر می گردد. مدت زمان التیام آن ۵ الی ۱۰ روز میباشد. علت آن تغییر پاسخ سیستم ایمنی بدن است كـه بـافت خودی را مورد حمله قرار میدهد. محركهایی كه سبب این حالت می گـردد: استـرس، تـروما، غذاهای تحریك كننده مانند غذاهای اسیدی همچون گوجه فرنگی، مركبات و برخی آجیلها هـمچـنـیــن گاز گرفتن گونه و داخل لبها نیز سبب آفت می گردد. آفت دهان مسری نمیـبـاشــد چون عامل آن ویروس و یا باكتریها نیست. هـنـگامی كه دهان شما آفت زد از مصرف غذاهای پر نـمــك و تند و قهوه خودداری كنید و از یخ برای تخفیف درد آن استفاده كرده و دهانتان را با محلول آب و هیـدروژن پـروكسـایـد شسـتشو دهـیـد و یـا یـك لایـه خـمیـر نـشاسته(نشاسته + آب) روی آفت قرار دهید و یا دهان خود را با دهانشوهای ضد عفونی كننده شستشو دهید.

نویسنده: مهران

منبع : پورتال مردمان