زنان سینماگر در جشنواره امسال

● نگاهی به حضور زنان در بزرگترین رویداد سینمایی
نگاهی به سینمای وطنی ما در سال های پیش از انقلاب ما را به باور می رساند كه زنان در حوزه فعالیت هنر هفتم همواره در حاشیه بوده اند و به جز بازیگری عمدتاً در بخش های دیگر حضور نداشتند، در این میان استثناهایی نیز دیده شد كه البته تا سال های پیش از انقلاب به قاعده تبدیل نشد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی سینما جان تازه ای گرفت و از اوایل دهه۶۰ به تدریج رو به رشد گذاشت و از سایه این بالندگی زنان نیز از حاشیه به متن آمدند و در حوزه سینما فعالیت خود را آغاز كردند.
امروز حضور زنان هنرمند در عرصه فیلمنامه نویسی، كارگردانی، تدوین، طراحی گریم، طراحی صحنه و لباس و حتی به عنوان عكاس صحنه، موقعیت این قشر را به معرض داوری گذاشته است.
بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر به روزهای پایانی خود رسیده و امسال هم می توان محصول فعالیت یك ساله اهالی سینما- و البته زنان سینماگر - را بررسی كرد. امسال هم مانند دوره های گذشته عمده فعالیت زنان را می توان در حوزه بازیگری، منشی صحنه و گریمور مشاهده كرد، اما در كنار آن در حوزه كارگردانی، فیلمنامه نویسی، طراحی صحنه و لباس و طراحی گریم حضور زنان چشمگیر است و نكته قابل توجه آنكه حضور این گروه در حوزه هایی همچون مدیریت تولید در ۴فیلم دیده می شود و در رشته آهنگسازی هم نام یك هنرمند زن در تیتراژ یك فیلم دیده می شود كه در نوع خود تازگی دارد.
در این بررسی همه فیلم های بلند ۳بخش مسابقه سینمای ایران، مسابقه فیلم های اول، بخش میهمان و همچنین جشنواره جشنواره ها مورد توجه قرار گرفته است.
● یك كارگردان جدید
در جشنواره امسال مهم ترین نام در میان زنان فیلمساز به رخشان بنی اعتماد اختصاص دارد. این كارگردان باسابقه و صاحب نام با دوفیلم «خون بازی» و فیلم كوتاه «مشترك مورد نظر در دسترس نیست»- از فیلم ۱۵ قسمتی فرش ایرانی - در جشنواره امسال حضور دارد. خون بازی در بخش مسابقه سینمای ایران و بین الملل به نمایش درآمده و فرش ایرانی تنها فیلم خارج از مسابقه سینمای ایران است.
نیكی كریمی با دومین فیلم خود «چند روز بعد» به جشنواره آمده كه این فیلم به علت حضور در جشنواره های خارجی در بخش «جشنواره جشنواره» به نمایش درآمد.
پوران درخشنده كارگردانی است كه پیش از این با فیلم های مختلف در جشنواره فیلم فجر حضور داشته و امسال «بچه های ابدی» را در بخش مسابقه دارد. او سال گذشته رؤیای خیس را در جشنواره داشت.
افسانه منادی كارگردان جوانی است كه با نخستین فیلم خود «پایان راه» در جشنواره فیلم فجر حضور دارد. او كه پیش از این با عنوان فیلمنامه نویس فعالیت داشته با تهیه كنندگی همسرش (نادر مقدس) فیلم خود را به جشنواره آورده است.
● تهیه كننده ای به نام بنی اعتماد
نگاهی به اسامی تهیه كنندگان فیلم های مختلف جشنواره نشان می دهد كه زنان فعالیت چندانی در این بخش ندارند و تنها مورد دیده شده «خون بازی» است كه نام رخشان بنی اعتماد را در كنار همسرش جهانگیر كوثری به عنوان تهیه كننده دارد. پوران درخشنده نیز با تهیه كنندگی «بچه های ابدی» در جشنواره فیلم فجر حضور دارد.
‌ زنان فیلمنامه نویس
نگاهی به اسامی فیلمنامه نویسان زن در جشنواره امسال گویای نكته جالبی است. در جشنواره امسال غیر از پوران درخشنده كه فیلمنامه «بچه های ابدی» را نوشته، رخشان بنی اعتماد نیز در گروه فیلمنامه نویسان «خون بازی» حضور دارد. این فیلم با فیلمنامه ای از همكاری بنی اعتماد، نغمه ثمینی، فرید مصطفوی و محسن عبدالوهاب تولید شده است.
در فیلم «سنتوری» آخرین ساخته داریوش مهرجویی نیز نام وحیده محمدی فر همراه با مهرجویی در عنوان بندی فیلم دیده می شود. فیلم كوتاه مهرجویی در فیلم «فرش ایرانی» یعنی فیلم «فرش و فرشته» نیز نام فریال جواهریانی به عنوان فیلمنامه نویس ثبت شده است.
● مدیر تولید؛ عنوان جدید
گرچه تا امسال در معدودی از فیلم ها نام زنان سینماگر به عنوان مدیر تولید دیده شده است، اما امسال اتفاق جالبی در این زمینه رخ داده و در ۳فیلم نام زنان دیده می شود.
فاطمه ابوالقاسمی در فیلم «اقلیما»، تینا پاكروان در فیلم «سنتوری» (دركنار علی آشتیانی پور و فرهنگ سروری) و سیلویا پالیچانز (دركنار سعید شبیری) در فیلم «مینای شهر خاموش» به عنوان مدیر تولید فعالیت داشته اند كه البته پالیچانز مسئولیت تولید فیلم «مینای شهر خاموش» را در بخش های مربوط به آلمان برعهده داشته است.
● طراح صحنه های پركار
چندسالی است كه حضور زنان در حوزه طراحی صحنه و لباس فیلم های ایرانی بسیار پررنگ ترشده است. در این حوزه امسال هم با تعداد زیادی از آثار روبه رو هستیم كه مسئولیت طراحی صحنه و لباس آنها را زنان برعهده داشته اند.
امسال ژیلا مهرجویی طراح باسابقه با فیلم های پارك وی، خون بازی و گوشواره در جشنواره حضور دارد. همچنین آتوسا قلمفرسایی طراحی صحنه و لباس «سنگ، كاغذ، قیچی» را برعهده داشته است.
از سوی دیگر با چند نام جدید در این بخش روبه رو شدیم كه اتفاق خوشایندی برای سینمای ایران خواهدبود. در فیلم سنتوری بهارك كشایی در كنار داریوش مهرجویی و محمدرضا شریفی نیا به این فعالیت پرداخته و فریال جواهریان نیز فیلم كوتاه «فرش و فرشته» ساخته داریوش مهرجویی را با همین عنوان برعهده داشته است. سحر شهامت با طراحی صحنه و لباس «آرامش در میان مردگان»و مهتاب متعصب نیز با فیلم «باز هم سیب داری؟» در جشنواره حضور دارند.
● طراحی چهره پردازی
در حوزه طراحی گریم (یا همان چهره پردازی) امسال نام های بیش تری از زنان در تیتراژ آثار سینمای ایران دیده می شود.
در این حوزه فعال ترین طراح گریم مهری شیرازی است كه با ۶۵ فیلم مثل یك قصه، بچه های ابدی، چند روز بعد، آنكه دریا می رود، اتوبوس شب و دست های خالی یكی از پركارترین سینماگران امسال است.سودابه خسروی با فیلم های «آدم» و «پارك وی»، الهام صالحی با فیلم «روز برمی آید»، عاطفه رضوی با «رئیس»، الهام اطیابی با «روایت های ناتمام» و لیلا موسوی با فیلم «باز هم سیب داری؟» امسال به عنوان طراح گریم به جشنواره آمده اند.
● این زنان تدوینگر
تدوین ازجمله حوزه هایی است كه به دلیل ویژگی ها و شرایط آن، مناسب فعالیت زنان در سینماست. در این بخش سال های گذشته نیز تدوین گران زن فیلم های زیادی را تدوین كرده اند.
امسال ژیلا ایپكچی با فیلم «تك درخت ها»، شهرزادپویا با فیلم های «سینه سرخ» و «گناه من»، نازنین مفخم با «سبیل مردونه» و مستانه مهاجر با فیلم «روایت های ناتمام» در جشنواره شركت دارند.
سپیده عبدالوهاب یكی از چهره های جدید جشنواره امسال است. او كه فرزند محسن عبدالوهاب (مستندساز) و هایده صفی یاری (تدوینگر سینما) است، امسال تدوین دو فیلم «خون بازی» و «چندروز بعد» ساخته های رخشان بنی اعتماد و نیكی كریمی را برعهده داشته است.
● یك آهنگساز، یك اتفاق
در میان فیلم های جشنواره امسال هیچ نامی از آهنگسازان زن در عناوین فیلم ها وجود ندارد بجز یك نام؛ «بیتا بهشتیان» هنرمندی است كه كار آهنگسازی فیلم «روز باران» ساخته اسماعیل براری را برعهده داشته است. این اتفاق گرچه در معدود مواردی در سینمای ایران دیده شده، اما این اتفاق احتمالاً می تواند فصل تازه ای را برای فعالیت زنان موسیقیدان در سینما بازكند.
‌● و اما كارگردانان جوان
جدا از كارگردانان زن كه به شكل حرفه ای در سینمای ایران فعالیت می كنند، تعدادی از فیلمسازان زن در حوزه فیلم های كوتاه، مستند و انیمیشن فعالیت و تلاش می كنند بتدریج خود را به قافله سینمای حرفه ای نزدیك كنند.
نگاهی به فیلم های شركت كننده در بخش های كوتاه و مستند نشان می دهد كه در جشنواره امسال ۴ سینماگر جوان با عنوان كارگردان حضور داشته اند. الهام حسین زاده (با فیلم جای دوست جای دشمن)، مرجان اشرفی زاده (آن بالا كنارجاده) و مریم عباسی پور به همراه رامك امین كاظمی (با فیلم رستوران متروك) امسال به جشنواره آمده بودند كه امیدواریم در آینده شاهد آثار بلند آنها در همین جشنواره باشیم.

بهمن عبداللهی

منبع : روزنامه ایران