خداحافظی پرماجرا

معمولا اضطراب جدایی از سنین ۸ ماهگی تا یكسالگی شروع میشود و در سنین ۱ و ۲ سالگی به اوج میرسد.
این موضوع برای اكثر مادران آشناست و هر روز اتفاق میافتد. ماجرا چیزی نیست به جز اضطراب جدایی كه مرحلهای طبیعی از تكامل كودك به حساب میآید و در عین طبیعی بودن برای والدین جزء زجرآورترین مراحل است.
● اضطراب طبیعی
اضطراب جدایی یكی از چند مرحله تكامل عاطفی كودكان محسوب میشود و اكثر كودكان و نوپایان در مرحلهای از كودكی با آن روبرو میشوند. در این مرحله كودك حاضر نیست از والدین جدا شود و اگر او را جدا كنند به شدت ناراحت و مضطرب میشود. در این شرایط او گریه میكند و داد و فریاد راه میاندازد. گاهی كودك به حدی ناراحت است و گریه میكند كه كار به استفراغ هم میكشد. اضطراب جدایی با حالتی كه كودك بعد از ترك والدین كمی ناراحت شود فرق میكند. در حالت دوم وقتی حواس كودك را پرت كنید و یا او را سرگرم كنید به كل ناراحتیاش فراموش را میكند و تا زمانی كه والدین برگردند اصلا یادش نمیماند كه از آنها دور مانده است. معمولا اضطراب جدایی از سنین ۸ ماهگی تا یكسالگی شروع میشود و در سنین ۱ و ۲ سالگی به اوج میرسد. البته باید در نظر داشت زمان آن از هر كودك به كودك دیگر متفاوت است و گاهی در سنین ۳ تا ۴ سالگی بروز میكند. بعضی بچهها هم اصلا چنین مشكلی را تجربه نمیكنند. گاهی اوقات استرسهای خاصی در زندگی كودك باعث بروز این اضطراب میشود مثل تولد كودكی جدید، تغییر مربی مهد یا خود مهدكودك، تغییر محل سكونت و یا دعوای پدرومادر در منزل. اینكه اضطراب جدایی چقدر طول بكشد به خود كودك و نحوه پاسخ والدین به مشكل بستگی دارد. گاهی این مشكل شیرخوارگی شروع شده و تا سنین ابتدایی طول میكشد كه البته در این حالت دیگر بیماری اضطرابی محسوب میشود.
● چرا كودكم مضطرب شده است؟
وقتی كودك تازه متولد میشود به راحتی در آغوش هر كس قرار گرفته و اصلا مشكلی در او حس نمیشود. معمولا در این دوران (قبل از ۶ ماهگی) والدین بیشتر اضطراب دارند و دوست ندارند حتی لحظهای از نوزاد جدا شوند! در سنین ۱ تا ۲ سالگی كودك به یك حالت استقلال نسبی میرسد و این دوران زمان بروز اضطراب جدایی است كه او دوست ندارد از والدین دور بماند و شدیدا مضطرب و پریشان میشود. مثلا در این دوران وقتی مادر به اتاق دیگری میرود، كودك را برای چند ساعت نزد فرد دیگری میگذارد و یا او را به مهد میسپارد ،كودك به شدت گریه كرده به مادر میچسبد و اصلا به تلاش دیگران برای ساكت كردن خود توجهی ندارد. كودكان ۱ تا ۲ ساله معمولا در محیطهای ناآشنا به والدین خود میچسبند و معمولا فاصله آنها از پدر و مادر بسیار كم است كه البته شدت و مدت این حالت به خود كودك بستگی دارد. مسئله دیگری كه در این بین مطرح است اضطراب غریبههاست كه با اضطراب جدایی فرق دارد و معمولا از ۶ ماهگی تا ۱ سالگی شروع میشود. در این حالت شما برای اولینبار متوجه میشوید كه فرزندتان در كنار افراد ناآشنا احساس ناراحتی میكند و چشم از شما برنمیدارد. این حالت نشانه خوبی است، چون معلوم میشود فرزندتان دیگر فرق بین افراد آشنا و غریبه را میداند. در اضطراب جدایی كودك حس میكند وقتی پدر و مادرش را نمیبیند پس آنها نیستند. او در سنی نیست كه معنی زمان را بداند و درك نمیكند كه شما برمیگردید. بنابراین چه در آشپزخانه یا اتاق دیگری باشید و چه در محل كار، برای فرزندتان یك معنی دارد: چون شما را نمیبیند، پس حس میكند شما دیگر در كنارش نیستید. بنابراین هر چه از دستش برمیآید انجام میدهد تا از این اتفاق جلوگیری كند. دقت كنید كه بچهها تاثیر كارهایشان را بر روی رفتار شما به خوبی درك میكنند. اگر در این حالت هر بار با گریه و فریاد كودك فورا از اتاق دیگر برگردید و مدت طولانی در كنارش بمانید و كارتان را كاملا كنار بگذارید، او از این راهكار برای جلوگیری از جدایی شما استفاده میكند و به این مسئله ادامه میدهد.
● وقتی طاقت پدر و مادر تمام میشود
در طی این مرحله تكامل كودك كه پر از استرس و جیغ و داد است احساس پدر و مادر واقعا دستخوش تغییر میشود. بعضی پدر و مادرها از اینكه فرزندشان این همه به آنها میچسبد كیف میكنند! بعضی دیگر احساس گناه میكنند و حتی حاضر نیستند ساعتی را برای خودشان در نظر بگیرند تا مبادا از كودك دور بمانند. بعضیها هم از این همه وابستگی كودك خسته و درمانده میشوند. هر احساسی كه داشته باشید باید یك واقعیت را هم بدانید: این حالات نشانه خوبی است و سلامت عاطفی كودك را نشان میدهد و در اصل به شما میگوید كه رابطه عاطفی سالمی بین شما و كودك برقرار شده است. نگران نباشید چون كودك بهتدریج یاد میگیرد كه شما برمیگردید و با حفظ این مسئله در خاطره او،آرامش برقرار میشود. ضمنا كمكم مهارتهای از عهده برآمدن را یاد گرفته و استقلال پیدا میكند.
● خداحافظی بدون گریه
راهكارهایی توصیه شده است تا بتوانید این دوره سخت را برای خود و فرزندتان راحتتر كرده و آن را سپری كنید.
زمانبندی حرف اول را میزند. معمولا در سنین ۸ ماهگی تا یكسالگی اضطراب جدایی برای اولین بار ظاهر میشود بنابراین سعی كنید در این دوران روز كودك با چهرههای ناآشنا شروع نشود. ضمنا سعی كنید در شرایطی كه كودك خسته، گرسنه و یا كمخواب است او را ترك نكنید. در صورت امكان جدایی از او را برای بعد از خواب و یا بعد از غذای كودك زمانبندی كنید.
تمرین كنید. دور ماندن از یكدیگر را تمرین كنید و بهتدریج آدمها و محلهای جدید را به او معرفی كنید. اگر قرار است مدتی او را نزد یكی از بستگان و یا یك مراقب كودك بسپارید قبلا برای مدتی آنها را با هم آشنا كنید و بگذارید در حضور شما ساعاتی را با هم باشند. اگر قرار است او را به مهد كودك بسپارید قبل از اینكار برای مدتی با هم به مهد بروید و زمانی را در آنجا باشید تا با محیط و افراد آشنا شود. آغاز مهد رفتن باید با مدت زمانی كوتاه همراه باشد تا كودك به این شرایط عادت كند. هیچ وقت بدون خداحافظی او را ترك نكنید. میتوانید قبل از خداحافظی با عروسكهایش خداحافظی كنید و یا برایش داستانی كوتاه بخوانید. آرامش خود را حفظ كنید و در تصمیم خود قاطع باشید. در مراسم خداحافظی قاطع باشید یعنی یكبار خداحافظی كنید اما این كار با عشق و علاقه همراه باشد و حالتی دلپذیر برای كودك داشته باشد. آرام باشید و قاطعیت خود را به كودك نشان دهید. به او اطمینان دهید كه برمیگردید و به او توضیح دهید كه زمان بازگشت شما چه موقع است. البته اینكار را به زبان كودك انجام دهید مثلا بگوئید بعد از اینكه ناهار خورد و خوابید برمیگردید. حین خداحافظی توجه كاملی به او داشته باشید و اصلا بعد از خداحافظی برنگردید چون ماجرا بدتر و مشكلتر میشود. بهتر است عروسك یا اسباببازی مورد علاقهاش را هم با او به مهد ببرید.
سر قولتان بایستید. وقتی به كودك قول میدهید كه برمیگردید حتما اینكار را انجام دهید. این قسمت ماجرا بسیارحیاتی و مهم است و اصلا استثنا ندارد. این تنها راهی است كه فرزندتان به شما اعتماد میكند. بگذارید استقلال فرزندتان حفظ شود.مثلا بگذارید تنها (البته با نظارت شما) بازی كند و یا خودش بدون كمك شما بخوابد. میتوانید حدود ۵۱ تا ۰۲ دقیقه بعد با مراقب كودك یا مهد تماس بگیرید و احوال او را جویا شوید. مطمئنا فرزندتان تا این موقع آرام شده و بازی میكند. هیچ وقت زودتر از این زمان و یا پیدرپی تماس نگیرید.
اگر شما فردی هستید كه از كودك مراقبت میكنید(مربی مهد یا پرستار كودك و ...) و كودك دچار اضطراب جدایی شده است در این حالت حواس او را پرت كنید، او را به بیرون ببرید و خلاصه با آواز، شعر و یا هر سرگرمی دیگر او را آرام كنید. مشاركت دادن كودك در یك بازی یا مواردی از این قبیل بسیار موثر است. ضمنا بهتر است در مورد والدین او تا حد ممكن صحبت نكنید و اگر در این موارد سوالی پرسید پاسخی كوتاه و ساده بدهید. مثلا <بابا و مامان تا وقت شام حتما برمیگردند. بیا فعلا با این اسباببازی بازی كنم.>

منابع: KidsHealth.com
Mayoclinic.com
ترجمه: فرشته آلعلی

منبع : روزنامه سلامت