شناخت عوامل تاثیر گذار در رفتار کودکان

اگرناسازگاری بصورتی نمایان شود كه فرد برای حل مشكلات ومسائل خود مجبور باشد با اصول، قوانین وارزشهای اجتماعی مورد قبول اكثریت درگیر شود در این صورت آن را "ناسازگاری اجتماعی" می نامند‏
● تعریف بزهكار:
از لحاظ روانشناسی به كسی بزهكار گفته می شود كه جرمی مرتكب شده وقانون برای آن مجازات تعیین كرده است . اگر جرم توسط فردی انجام شود كه هنوز به سن قانونی نرسیده باشد در این صورت به آن بزهكاری نوجوانان اطلاق می شود وچون تعیین سن با قانون است در حقیقت بزهكاری تعریف قانونی دارد . اختلال سلوك: یك رشته رفتارهای پایدار است كه با زمان تكامل می یابد وبیش از همه با پرخاشگری ونقض حقوق دیگران مشخص است. اختلال سلوك با بسیاری از اختلالات روانی دیگر از جمله پیش فعالی، افسردگی واختلالات یادگیری ونیز چندین عامل دیگر اجتماعی نظیر سطح پایین اجتماعی - اقتصادی، رابطه دارو، رفتارخشن وتنبیهی والدین، ناهماهنگی خانوادگی، فقدان كفالت اجتماعی نیز با اختلال سلوك رابطه دارد‏
اختلال سلوك یك رفتار منشی است كه صفات وخصوصیات شخصیتی فرد(نوجوان ) را دچار مشكل می كند ودر صورت عدم كنترل وشناسایی بموقع، نوجوان دست به بزهكاری وجرائم ضد اجتماعی می زند.‏
اختلال سلوك در صورت شناسایی وتشخیص درمان قطعی ندارد بلكه یك سری درمانهای كنترلی در طی زمان كه بصورت رفتاری نگری ودرمانهای مبتنی برخانواده می باشد ارائه خواهد شد.‏
● ملاكهای تشخیص اختلال سلوك:‏
الف) الگوی رفتاری مداوم ومقاوم كه در آن یا حقوق اساسی دیگران یا هنجارهای اجتماعی واصول عمده متناسب با سن زیر پا گذاشته می شود وبا وجود حداقل یك ملاك در ۶ ماه گذشته تظاهر می كند.
یک) غالباً قلدری می كند، دیگران را می ترساند، یا تهدید می كند.
دو) غالباً شروع كننده نزاع فیزیكی است.‏
‏سه) از اسلحه استفاده می كند كه ممكن است باعث آسیب جسمی به دیگران شود.مثل سنگ، چاقو،تفنگ و....
چهار) نسبت به دیگران از نظر جسمی یا نسبت به حیوانات ستم می كند.
پنج) با حضور قربانی اقدام به دزدی كرده است.‏
ب) تخریب اموال:‏
مثلاً آتش افروزی عمدی به هدف آسیب جدی به دیگران زدن یا تخریب عمدی اموال دیگران غیر از آتش سوزی از قبیل: شیشه شكستن.‏
ج) فریب كاری یا دزدی:‏
مثلاً برداشتن چیزی بدون اجازه دیگری یا فرد برای رسیدن به چیزی دروغ بگوید، یا فرد بدون مواجهه با قربانی كالا یا اجناس از او بلند كند.
د) نقض جدی قوانین ومقررات:‏
‏یک) علیرغم قدغن نمودن والدین، قبل از ۱۳ سالگی شبها بیرون از خانه می مانند.
دو) حداقل ۲ بار به هنگام سكونت در خانه پدرش یا سرپرستش از خانه فراركرده باشد.‏
‏سه) غالباً از ۱۳ سالگی مدرسه گریزی را شروع می كنند.
چهار) اختلال در رفتار تخریب قابل ملاحظه بالینی در عملكرد اجتماعی، تحصیلی یا شغلی بوجود می آورد.‏
‏پنج) علائم بایستی قبل از ۱۳ سالگی ادامه داشته باشد، البته بایستی علائم ملاكهای اختلال شخصیت ضد اجتماعی را در بر گیرد.‏
● میزان شیوع وهمه گیری شناسی:‏
آشفتگی در سلوك ونوجوانی شایع است، اختلال سلوك در بین پسرها شایعتر از دخترها ست ونسبت آن از ۴ به ۱ تا ۱۲ به ۵ فرق می كند.‏
اختلال سلوك در فرزندان بیماران مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی و وابسته به الكل بیشتر از جمعیت كلی دیده می شود شیوع اختلال سلوك واختلال شخصیت ضد اجتماعی رابطه قابل ملاحظه با عوامل اجتماعی - اقتصادی دارد.‏
● سبب شناسی اختلال سلوك:‏
‏یک) عوامل مربوط به والدین: وضعیت خانه با اختلال سلوك وبزهكاری رابطه دارد وبیشترین ومهمترین عامل، مشاجرات بین والدین است كه به پیدایش اختلال سلوك كمك می كند، پسیكو پاتولوژی والدین، كودك آزاری وبی توجهی به اطفال غالباً سهمی در بروز اختلال سلوك دارد.‏
‏دو) عوامل اجتماعی - فرهنگی: كودكان محروم از نظر اجتماعی - اقتصادی در خطر ابتلا به سلوك قرار دارند، همینطور كودكان ونوجوانانی كه در محیط های شهری بزرگ می شوند، بیكاری والدین وفقدان شبكه اجتماعی حمایت كننده پیش بینی كننده اختلال سلوك است.‏
‏سه) عوامل روانشناختی: كودكانی كه در شرایط آشفته وغفلت بار بزرگ شده اند، خشمگین،موذی وپرتوقع با آمده اند وقادر به كسب تدریجی تحمل كافی كه لازمه روابط پخته است نمی گردند، چون الگوهای نقش آنها ضعیف است، پایه پیدایش الگوی آرمانی ووجدان در آنها سست است. این كودكان انگیزشی برای رعایت موازین اجتماعی نداشته ونسبتاً سنگدل هستند.
چهار) عوامل عصبی - زیست شناختی: در كودكان مبتلا به اختلال سلوك، پایین بودن سطح دوپامین بتاهیدروكسیلار، آنزیمی كه دروپامین را به نورابیپنزین تبدیل می كند در پلاسما مشاهده شده است ونیز سطح سورتونین بالاست.‏
‏پنج) كودك آزاری وبد رفتاری: كودكانی كه برای مدتهای طولانی در معرض خشونت قرار می گیرند، بخصوص آنهایی كه متحمل آزارواذیت فیزیكی می گردند غالباً به گونه ای پرخاشگرانه رفتارمی كنند ونیز این كودكان دچار بدبینی می شوند.
● درمانهای رایج در اختلال سلوك:‏
درحال حاضر دارو بعنوان درمان كمكی در اختلال سلوك می تواند مفید باشد ودرمانهای انتخابی تكنیكهای رواندرمانی اعم از رفتار درمانی -خانواده درمانی ودرمانهای اجتماعی نگر هستند.‏
داروهای ضد جنون مانند هالوپریدول وربسپریدون واولانزاپین رفتارهای تهاجمی وپرخاشگرانه را كنترل می كنند ودرمان كمكی مفیدی هستند.‏
● تعریف رواندرمانی:
عبارتست از روش برطرف كردن مشكلات شخصی بیمار از طریق ارتباط كلامی، فكری، عاطفی ونیز رابطه غیر كلامی، بوسیله فردی متخصص در این امر.‏
در درمان اختلال سلوك فعلاً انتخابی ترین نوع درمان تلفیقی از دارو درمانی همراه با رفتار درمانی ودرمانهای مبتنی برخانواده است.‏
الف) تكنیك های شرطی سازی كنشگر:
یک) تكنیكهای تقویت: برای افزایش رفتار مناسب (اجتماع پسند)كاربردهای بسیاری برای شرطی سازی كنشگر براساس تقویت مثبت وجود دارد. كه شامل تحسین كردن، مورد توجه قرارگرفتن از طرف دیگران، امتیاز دادن وپاداشهای محسوس نظیر جایزه هاست (استفاده از تكنیك اقتصاد ژتونی )
دو) تكنیكهای تنبیه: برای فرو نشانی واز بین بردن رفتارهای ضد اجتماعی از تكنیكهای تنبیهی نیز استفاده می شود، شیوه های تنبیه از پیامدهای معمول كه در زندگی روز مره بكار برده می شوند متفاوت هستند وبطور متفاوتی اجرا می شوند.شیوه های تنبیه در زمینه درمان نوعاً شامل محروم كردن از تقویت كننده ها هستند.‏
ب) آموزش مهارتهای اجتماعی:
این آموزش به رویكرد درمان رفتاری اشاره دارد كه در مورد كودكان، نوجوانان وبزرگسالان بطور گسترده استفاده می شود آموزش بر رفتارهای كلامی وغیر كلامی ای توجه دارد كه بر تعاملات اجتماعی تاثیر می گذارند ورفتارهای خاصی ایجاد می شوند تا توانایی كودك را درتاثیر گذاری بر محیط افزایش دهند.پیامدهای مناسب را بدست آورند وبه خواسته های دیگران پاسخ مناسب دهندوشامل آموزشهای سرمشق دهی، تمرین وباز خورد وتقویت مستقیم هستند.‏
ج)درمان مبتنی بر والدین وخانواده:‏
آموزش تدبیر والدین، والدین آموزش می بینند تا به گونه ای دیگر با كودك تعامل كنند، آموزش براین نظر كلی استوار است كه رفتار مشكل داربه طور غیر عمد ایجاد می شود واز طریق تعاملات غیر انضباطی والدین در خانه استمرار می یابد.‏
د) درمان اجتماع نگر:
این نوع درمان تلاش می كند از منابعی در محیط روزمره كه می تواند رفتار اجتماع پسند را حمایت كند بهره گیرد. تلفیق درمان برنامه های موجود اجتماع نگر مشكل انتقال رفتار اجتماع پسند از محیطهای درمان به اجتماع را مرتفع می سازد.‏

محمد رستگار امرئی

منبع : روزنامه حمایت