پرستودنتیکس (تخصص پروتزهای دندانی)

شاخه ای از دندانپزشكی است كه به بازسازی و حفظ عملكرد دهان، راحتی، سلامتی و زیبایی بیمار می پردازد. بازسازی و ترمیم دندانهای طبیعی و یا جایگزینی دندانها و بافتهای فكی- صورتی از دست رفته با جایگزین های مصنوعی، در حیطه عملكرد این رشته است.
● پروتز ثابت:
▪ تعریف:
به اعضای مصنوعی بدن پروتز گفته می شود، منظور از پروتز در دندانپزشكی، دندانهای مصنوعی می باشند و پروتز ثابت به پروتزی اطلاق می گردد كه بر روی دندان یا دندانهای پایه چسب خورده و ثابت می گردد. پروتز ثابت شامل روكش و بریج (پل) می باشد. روكش بر روی یك دندان تراش خورده سوار می شود, بریج نیز بر روی دندانهای پایه كناری قرار می گیرد و شامل دندانهای جایگزین شده نیز می باشد.
ـ ونیرVeneer
ـ روكش Crown
ـ بریج Bridge
ـ ایمپلنت(كاشت دندان)
▪ ونیرها (veneer)
امروزه دیگر دلیلی ندارد كه فاصله بین دندانها یا دندانهای رنگ گرفته، بدشكل و كج خود را تحمل كنید. یك ونیر كه روی دندانهای شما قرار داده می شود، اشتباه طبیعت و یا آسیب ناشی از یك صدمه را تصحیح كرده و به شما كمك می كند تا لبخندی زیبا داشته باشید. ونیرها نازك بوده و پوسته هایی هستند كه با مواد همرنگ دندان برای هرفرد، بطور خاص ساخته می شوند تا سطح جلویی دندانها را پوشش دهند. آنها معمولاً در لابراتوار و توسط تكنسین دندانساز، از روی مدلی كه توسط دندانپزشك شما تهیه شده ، ساخته می شوند.
شما باید بدانید كه این، یك درمان غیر قابل برگشت است، زیرا برای تطبیق پوسته ونیر روی دندان، لازم است مقدار كمی از مینای دندان برداشته شود.
دندانپزشك ممكن است به شما توصیه كند كه از بعضی غذاها و نوشیدنی ها كه ونیر شما را بدرنگ می كند،مثل چای و قهوه پرهیز كنید. گاهی ممكن است ونیر ترك بردارد یا دچار شكستگی شود ولی برای اغلب افراد، زیبایی حاصل از كاربرد آن بیشتر ارزش دارد.
▪ روكش(Crown)
شما ممكن است برای پوشاندن یك دندان و بازگرداندن شكل و اندازه طبیعی آن، نیازمند روكش باشید. یك روكش دندان، دندان شما را قویتر ساخته و ظاهر آن را بهبود می بخشد. وقتی میزان كافی از نسج دندان برای نگهداری یك پركردگی وسیع باقی نمانده باشد، روكش می تواندآن دندان را پوشانده و ساپورت كند.
روكش ها ممكن است برای اتصال یك بریج، محافظت از یك دندان ضعیف و یا ترمیم دندانی كه قبلاً شكسته است، بكار روند. روكش درمان خوبی برای دندانهای بدرنگ و یا بدشكل است. همچنین برای پوشاندن یك ایمپلنت دندانی نیز استفاده می شود.
اگر دندانپزشك شما روكش شدن دندان را توصیه می كند، احتمالاً به یكی از دلایل فوق می باشدتا به شما كمك كند دندانهایی سالم و لبخندی زیبا داشته باشید.
▪ بریج (Bridge)
اگر شما یك یا چند دندان را از دست بدهید، دچار مشكل در جویدن و صحبت كردن می شوید.دراین صورت بریج یكی از درمان هایی است كه با جایگزینی دندانهای از دست رفته به حفظ شكل صورت و كاهش مشكلات جویدن كمك می كند. بریج ثابت، دندانهای از دست رفته را كه بین دندانهای دیگر هستند، جایگزین می سازد و نمای زیبایی دارد.
این نوع ترمیم ممكن است از طلا، آلیاژها، پرسلن(چینی) یا تركیبی از این مواد باشد و به منظور ساپورت، به دندانهای مجاور كه به آنها دندانهای پایه اطلاق می شود، باند شده یا به روكش روی آنها متصل می شود. برخلاف بریجهای متحرك كه میتوانیدآنها را بیرون آورده وتمیز نمائید، یك بریج ثابت فقط توسط دندانپزشك می تواند برداشته شود. یك بریج ایمپلنت، دندانهای مصنوعی را مستقیماً به استخوان فك یا زیر لثه، بسته به نوع بریجی كه دندانپزشك تجویز كند، متصل می نماید. بنابراین بسیار مهم است كه دندانهای باقیمانده خود را تمیز و سالم نگهدارید.
▪ مواد مورد استفاده در روكش و بریج
ـ پرسلن (سرامیك/چینی)
این ماده بصورت اینله، انله، روكش و ونیرهای زیبایی استفاده می شود. ونیر پوسته بسیار نازكی از پرسلن است كه میتواند جایگزین مینای دندان شود و یا بخشی از آن را می پوشاند. ترمیم های پرسلن بطور خاصی مورد قبول و پسند عامه مردم هستند، زیرا رنگ و شفافیت آنها مشابه مینای دندان طبیعی است. این نوع ترمیم حداقل دو جلسه و گاهی بیشتر وقت نیاز دارد. ترمیم با پرسلن تحت كشش یا فشار مستعد شكستن است. مقاومت آنها بستگی به ضخامت كافی پرسلن و قدرت باند آن با دندان زیرین دارد. آنها نسبت به سایش بسیار مقاومند، اما اگر سطح پرسلن خشن باشد، به سرعت سبب سایش دندانهای مقابل می شود.
ـ پرسلن وفلز
نوع دیگری از ترمیم غیر مستقیم است كه بسیار قوی و با دوام بوده و در روكش یا بریج بكار می رود. این نوع ترمیم قوی تر از پرسلن به تنهایی است. قسمت زیادی از دندان باید تراش داده شود تا این نوع ترمیم روی آن تطابق یابد. گرچه بسیار مقاوم به سایش می باشند، ترمیم های پرسلن اگر سطح خشن داشته باشند، سبب سایش دندانهای طبیعی مقابل می گردند. ممكن است در ابتدای جایگذاری ترمیم كمی حساسیت به سرما یا گرما وجود داشته باشد. اغلب بیماران مشكلی با این نوع ترمیم ندارند، گرچه تعداد كمی نسبت به بعضی انواع فلز استفاده شده در ترمیم، حساسیت و آلرژی نشان داده اند.
ـ آلیاژ طلا
آلیاژ طلا، حاوی طلا، مس و سایر فلزاتی است كه ترمیمی قوی بصورت روكش یا بریج را بدست می دهد. آنها معمولاً برای اینله، انله، روكش و بریجهای ثابت استفاده می شوند. بسیار مقاوم به خوردگی و تیرگی رنگ هستند. مقاومت بالایی به شكستن و سائیدگی دارند و این امر موجب می گردد كه دندانپزشك، حداقل میزان ساختمان دندان را حین تراش بردارد. آلیاژهای طلا مشكلی برای دندانهای مقابل ایجاد نكرده و بخوبی توسط بیماران تحمل می شوند. گرچه رنگ فلزی آنها شبیه نمای دندان طبیعی نیست.
ـ آلیاژ فلزی
آلیاژ های فلزی غیر قیمتی به رنگ نقره هستند و در روكش، بریج ثابت و دنچر پارسیل استفاده می شوند. آنها نسبت به خوردگی و تیرگی رنگ بسیار مقاومند و مقاومت بالایی به شكستگی و سایش دارند. رنگ فلزی آنها نمای دندان طبیعی را ندارد. بعضی بیماران ممكن است نسبت به فلزات، واكنش آلرژیك نشان دهند و در صورت كاربرد آنها ممكن است ابتدائاً حساسیت به سرما و گرما وجود داشته باشد.
ـ ایمپلنت
هیچ چیز جانشین دندانهای سالم نمی شود. ولی وقتی شما دندانی را به دلیل بیماری یا حادثه از دست داده اید، بهتر است بدانید كه راهی برای بازگرداندن لبخند زیبای شما وجود دارد.یك ایمپلنت دندانی ظاهرواحساسی شبیه دندان از دست رفته تان به شما می دهد. دندانپزشك یك پایه یا فریم فلزی را زیر لثه شماقرار می دهد كه درست شبیه ریشه یك دندان به استخوان فك متصل می شود. سپس دندانپزشك یك دندان جایگزین را روی ایمپلنت قرار می دهد به نحوی كه شبیه وضعیت دندان اصلی خود شما به نظر آید.
اغلب بیماران معتقدند، ایمپلنت مطمئن و با ثبات است و آن را جایگزین خوبی برای دندان از دست رفته شان می دانند. ایمپلنت ها می توانند جایگزین یك یا چند دندان از دست رفته شوند.
لازم به ذكر است كه ایمپلنت نیاز به جراحی دارد، بنابراین بیماران باید از نظر كلی در سلامت بسر برند، لثه های سالم داشته و استخوان كافی جهت ساپورت ایمپلنت داشته باشند. در ضمن باید مقید به رعایت دقیق بهداشت دهان و ملاقاتهای مرتب با دندانپزشك باشند.
▪ مراحل جایگزینی ایمپلنت
ابتدا جراحی جهت قرار دادن پایه ایمپلنت انجام می شود. جراحی تا چندین ساعت ممكن است طول بكشد و سپس حداكثر ۶ ماه وقت لازم است تا استخوان حول این پایه رشد كرده و آن را محكم در برگیرد. بعضی ایمپلنت ها نیاز به یك جراحی ثانویه دارند تا یك رابط(Post)، پایه را به دندان جایگزین متصل كند. در سایر انواع ایمپلنت ها، پایه و رابط بهم متصل هستند و همزمان قرار داده می شوند.
پس ازچندین هفته كه لثه ها بهبود یافتند، مرحله بعد شروع می شود. دندانهای مصنوعی ساخته شده و به قسمت رابط پایه متصل می شوند. چون چندین بارامتحان دندانهای مصنوعی جهت تنظیم دقیق وضعیت آنها لازم است،این مرحله ممكن است یك یا دو ماه بطول بیانجامد.
جراحی ایمپلنت ممكن است در مطب دندانپزشك (تحت بی حسی موضعی) و یا بیمارستان (تحت بیهوشی عمومی)انجام شود. داروهای ضد درد معمول و گاهی آنتی بیوتیك تجویز می شود. دندانپزشك دستورات لازم جهت نحوه رعایت بهداشت دهان و نوع رژیم غذایی را به شما خواهد داد.
▪ روكش كردن دندان در چه مواردی تجویز می گردد؟
۱) دندانهایی كه دارای پركردگیهای وسیع بوده، قادر به تحمل فشارهای جویدن نبوده و بسیار شكننده می باشند، پس ناچاراً باید روكش شوند.
۲ ) دندانهایی كه تاج آنها شكسته ویا مقدار نسج باقیمانده دندان گیر كافی برای پركردگی نداشته باشد.
۳ ) دندانهای معالجه عصب شده؛ دندانی كه به معالجه عصب نیاز پیدا می كند معمولاً دارای پوسیدگی وسیع و پیشرفته ای بوده و ابتدا به ساكن مقدار زیادی از نسج سالم مینا و عاج را از دست داده است، ثانیاً دندانپزشك برای دسترسی به عصب داخل ریشه ناچاراً مقداری از نسج سالم دندان را بر می دارد، ثالثاً دندان تغذیه داخلی خود را از دست داده و قدری خشك می گردد. رابعاً، دندان ممكن است بر اثر خونریزی داخلی و یا بیماری پالپ(عصب و بافت داخل دندان)تغییر رنگ داده باشد.
۴ ) زیبایی: دندانهای تیره، بد رنگ، بد تشكیل شده و با شكل های غیر طبیعی نیز نیاز به ترمیم توسط روكش دارند.
۵ ) تركهای دندانی
۶ ) بازسازی سطوح جونده
▪ بریج در چه مواردی توصیه می گردد؟
اگر دندان یا دندان هایی از دست بروند و دندانهای كناری قادر به تحمل فشار باشند , بریج توصیه می شود. برای روكش های فلزی میزان تراش كمتر بوده و برای روكش های چینی با اسكلت فلزی مقدار تراش بیشتر بوده و برای روكش های تمام چینی اندكی بیشتر است. ضمناً سطح جونده در صورتی كه قرار باشد با چینی پوشانده شود نیاز به تراش بیشتری دارد. مقداری از فضای حاصل از تراش دندان صرف اسكلت فلزی و مقداری صرف پوشاندن سیاهی رنگ فلز توسط مواد اوپك و بقیه آن صرف اضافه نمودن چینی مخصوص عاج و مینای دندان می گردد.
▪ آیا دندانی كه تاج آن كاملاً از بین رفته باشد امكان ترمیم آن میسر است؟
در این موارد دندانپزشك از داخل ریشه دندان (بعدازمعالجه عصب) قالب گیری بعمل آورده و وسیله ای را كه پُست نامیده می شود، می سازد. پست بعداً به داخل ریشه دندان چسب خورده و قسمتی از آن به عنوان تاج بیرون می ماند كه بر روی آن روكش دندان سوار می گردد.
▪ چرا دندانهای خلفی از دست رفته باید جایگزین شوند؟
بد نیست كه بدانید محل قرار گرفتن دندانها را فشارهای وارده از طرف لب، زبان و گونه تعیین می كنند. به عبارت دیگر دندانها در محلی قرار گرفته اند كه برآیند نیروهای وارده به آنها صفر است. از نظر سطوح قدامی - خلفی و جونده نیز وجود دندانهای دیگر دندان را محدود می سازد.
یك دندان تا هنگامی به رویش و حركت فعال خود ادامه می دهد تا به دندان مقابل برسد. ضمناً دندانهای خلفی تر تمایل به حركت به سمت جلو دارند.
حال تجسم كنید كه اگر یك دندان مثلاً اولین آسیای بزرگ فك پایین از دست برود چه اتفاقاتی ممكن است بیفتد؟
سعدی می فرماید: «.... چو عضوی به درد آورد روزگار دگرعضوها را نماندقرار» با از دست رفتن این دندان، مقداری از فضای حاصل از كشیده شدن آن با حركت دندانهای مجاور(نه بطور كامل)اشغال می گردد. نتیجتاً فاصله ای بین دندانهای مجاور با دندان كناری شان ایجاد می گردد كه علاوه بر گیر غذایی و احتمال بروز پوسیدگی، باعث آزردگی و بیماری لثه نیز می شود. ضمناً حركت دندانهای مجاور بصورت كامل و بدنه ای نبوده و با خم شدن و انحراف محوری آنها همراه است. ماحصل این خم شدن و ضرر حاصله، ایجاد بیماری لثه با بوجود آمدن پاكت لثه ای (عمیق شدن شیار لثه ای) در ناحیه زیر خم شدگی است.
دیگر اینكه در صورت خم شدن، موقع جویدن غذا، نیرو در امتداد محور طولی دندان به آن وارد نشده و نیروی وارده مخرب خواهد شد. با كشیدن یك دندان تغییرات احتمالی فقط منحصر به فك مربوطه نبوده و نظم و آرایش دندانهای فك مقابل را نیز برهم می زند. همانطوری كه گفته شد دندانها تا هنگامی به رویش خود ادامه می دهند تا به دندان مقابل برسند. نتیجتاً دندان مقابل به سمت ناحیه كشیده شده شروع به رویش می نماید. این رویش اضافی علاوه بر اینكه از نظر زیبایی ناخوشایند است به علت مزاحمتی كه در موقع حركات طرفی فك ایجاد می كند، برای مفصل گیجگاهی فكی نیز مضر می باشد.باز هم مسئله به اینجا ختم نمی شود. اگر شكل یك دندان را در نظر بگیرید از قطر آن به سمت نوك ریشه كاسته می شود. بدیهی است با رویش بیشتر یك دندان، قسمتی از آن كه مجاور دندانهای كناری قرار می گیرد اینك باریك تر بوده و ایجاد فضا و فاصله ای را می نماید كه محل گیر غذایی بوده و عوارضی چون پوسیدگی و بیماری لثه را بدنبال دارد. باید بدانید كه با كشیدن دندان، استخوان نیز دستخوش تغییرات میگردد. استخوان هر فك از دو قسمت ساختمانی تشكیل شده است. یك قسمت آن استخوان اصلی بوده و بدنه اصلی فك می باشد، قسمت دیگر آن لانه دندانی بوده و دندانها را در بر می گیرد و وجود آن بسته به وجود دندانهاست. اگر دندانی از دست برود و جایگزین نگردد این قسمت از استخوان تحلیل رفته و اگر در آینده نیازی به استفاده از دندانهای مصنوعی بصورت دست دندان باشد، به علت تحلیل شدید استخوان گیر آن كم شده، بیمار را اذیت نموده و یا غیر قابل استفاده می شود.
در حالت طبیعی و سلامت، عمل جویدن غذا متناوباً با استفاده از دندانهای هر دو طرف فك صورت می گیرد. در صورت از دست دادن دندان یا دندانهایی در یك طرف دهان، یا بیمار از آن طرف فك كمتر استفاده نموده و یا اصلاً استفاده نمی كند. اگر از یك طرف فك استفاده نشود دندانها تمیز نشده و جرم می بندند و علاوه بر اینكه مستعد به پوسیدگی می شوند ناراحتی لثه هم افزوده می گردد؛ زیرا كه غذا خوردن در تمیز شدن دندانها و حفظ سلامتی لثه مؤثر است. با عادت یك طرفه غذا خوردن تغییراتی بصورت سایش در سطح جونده طرف كارگرایجاد میگردد كه در صورت شدت، ممكن است ایجاد ناقرینه گی در سطح جونده نموده و در شكل و قیافه شخص نیز تأثیر بگذارد.
▪ دندان از دست رفته را چگونه می توان جایگزین كرد؟
روشهای متعددی رایج می باشند:
۱ ) ایمپلنت یا دندان كاشتنی، كه تشكیل شده است از پایه ای كه عمدتاً از جنس فلز تیتانیوم بوده و توسط جراح در استخوان فك كار گذاشته شده و سپس بر روی آن دندان قرار می گیرد.
۲ ) پروتز ثابت یا بریج، كه دندان جایگزین شونده به دندانهای كناری با استفاده از تراش آنها چسبانده می شود و غالباً از یك اسكلت فلزی روكش شده توسط چینی ساخته می شود.
۳ ) پروتز متحرك، كه قابل گذاشته شدن و برداشته شدن است و از فلز كرم كبالت و یا آكریل (نوعی پلاستیك) ساخته می شود.
دو مورد اول بعلت كارآیی بالا اهمیت خاصی داشته و بیمار احساس می كند كه دندان از دست رفته اش را بازیافته است ولی مورد سوم به علت گیر غذایی، خطر بلعیده شدن و عوارض دیگر رضایت مند نبوده و فقط به عنوان موقتی توصیه می گردد و مورد استفاده و تجویز اصلی آن جایگزین نمودن تعداد زیادی دندان و فقدان دندانهای پایه مناسب برای پروتز ثابت می باشد.
● پروتز متحرك:
- پروتز پارسیل
- پروتز كامل
▪ پروتز پارسیل:
این پروتز شامل چندین دندان جایگزین متصل به یك پایه پلاستیك به رنگ لثه است كه توسط یك اسكلت فلزی بهم متصل شده اند. پروتز پارسیل با گیره های فلزی یا وسایلی كه به آنها اتصالات دقیق اطلاق می شود به دندانهای طبیعی شما متصل می شود.این اتصالات دقیق تقریباً دیده نمی شوند و معمولاً از گیره های فلزی زیباتر هستند. ممكن است برای تطابق بهتر یك پروتز پارسیل با دندانهای طبیعی، لازم باشد كه آنها روكش شوند. بویژه وقتی از اتصالات دقیق استفاده می شود.
▪ چه مدت طول می كشد تا به استفاده از پروتز پارسیل عادت كنیم؟
در چند هفته اول، پروتز پارسیل جدید شما ممكن است حجیم و ناراحت بنظر آید، ولی دهان بالاخره عادت كرده و آن را قبول می كند. قرار دادن و برداشتن پروتز مقداری تمرین می خواهد. كلیه دستورات دندانپزشكتان را رعایت كنید. پروتز باید به راحتی در جای خود قرار گیرد. هرگز با گاز گرفتن پروتز آن را با فشار به سر جای خود نرانید. این كار باعث خم شدن یا شكستن كلاسپها می شود.
▪ چه مدت باید از پروتز استفاده كنیم؟
دندانپزشك دستورات لازم را دراین زمینه به شما خواهد داد. ابتدا ممكن است از شما خواسته شود كه تمام مدت از آن استفاده كنید. گرچه این امر ممكن است كمی ناراحت كننده باشد، ولی این سریع ترین راه برای نشان داده شدن قسمتهایی از پروتز است كه ممكن است نیاز به تنظیم داشته باشد. اگر پروتز فشار زیادی به یك ناحیه خاص وارد كند، آن نقطه زخم می شود. دندانپزشك پروتز شما را تنظیم می كند تا راحت تر تطابق یابد. بعد از انجام تنظیم های لازم، معمولاً دندانپزشك توصیه می كندكه قبل از رفتن به رختخواب، آن را از دهان درآورده و صبح دوباره ازآن استفاده كنید.
▪ آیا غذا خوردن با پروتز پارسیل مشكل است؟
غذا خوردن را با غذاهای نرم و بریدن آن به قطعات كوچك شروع كنید. با هر دو طرف دهان بجوید تا فشار یكنواختی روی پروتز وارد شود.از مصرف غذاهای چسبنده و سفت پرهیز كنید.
▪ آیا پروتز پارسیل نحوه صحبت كردن را تغییر می دهد؟
اگر تلفظ بعضی كلمات با پروتز جدید برای شما مشكل است، با صدای بلند تمرین كنید، كلماتی كه در تلفظ آنها مشكل دارید، تكرار كنید. به مرور زمان، شما به صحبت كردن صحیح با پروتز خود عادت خواهید كرد.
▪ نحوه مراقبت از پروتز پارسیل چگونه است؟
بهتر است جلوی یك سینك پر از آب بایستید تااگر بطور اتفاقی پروتز از دست شماافتاد، مشكلی پیش نیاید. برای حذف خرده های مواد غذایی و پلاك از سطح پروتز، هر روز آن را مسواك كنید. این كار مانع تغییر رنگ یافتن پروتز نیز می شود. بهتر است از مسواكهای مخصوص پروتز كه موهای آن مناسب این كار است،استفاده كنید. البته یك مسواك با اندازه متوسط (regular) و موهای نرم هم قابل قبول است. سایر شوینده های خانگی واغلب خمیر دندانها سایندگی زیاد داشته و نباید برای تمیز كردن پروتز بكار روند. كلیه سطوح پروتز باید كاملاً تمیز شود و به آرامی مسواك زده شود تا صدمه ای به اتصالات پلاستیكی و یا خم شده وارد نشود.
اگر پروتز مرطوب نگهداشته نشود، شكل صحیح خود را از دست می دهد. بنابراین شبها پروتز باید درآب یا محلول مخصوص این كار قرار داده شود.البته اتصالات فلزی در محلولهای ویژه پروتز ممكن است دچار تیرگی شوند. دندانپزشك روش صحیح نگهداری از پروتز را به شما توصیه خواهد كرد.
▪ آیا پروتز پارسیل نیاز به تنظیم مجدد دارد؟
با گذشت زمان و افزایش سن، دهان بطور طبیعی تغییر می كند و ممكن است نیاز به تنظیم مجدد پروتز باشد. استخوان و لثه ها تحلیل رفته و پروتز لق می شود. پروتز لق مشكلات متعددی مثل زخم و عفونت را ایجاد می كند. بنابراین اگر پروتز شما لق شده است، فوراً به دندانپزشك خود مراجعه كنید تا مجدداً تنظیم شود.
▪ آیا من خود می توانم تنظیم های جزیی یا ترمیم پروتز پارسیل را انجام دهم؟
با این كار شما ضرر جدی به پروتز و سلامتی خود وارد می سازید. این كار به پروتز صدمه وارد كرده و باعث عدم تطابق صحیح آن در دهان و بروزالتهاب و زخم می شود. چسب هایی كه در بازار فروخته می شوند، اغلب مواد شیمیایی مضری دارند كه نباید روی پروتز استفاده شوند. اگر پروتز شما تطابق خوبی نداشت، دچار شكستگی یا ترك خوردگی شد یا یكی از دندانها لق شد، بلافاصله به ملاقات دندانپزشك بروید. اغلب در همان روز، دندانپزشك می تواند تغییرات و تعمیرات لازم را انجام دهد. در موارد پیچیده تر ممكن است لازم باشد، پروتز به لابراتوار فرستاده شده و ترمیم گردد.
▪ آیا كار خاصی برای مراقبت از دهان باید انجام شود؟
دوبار مسواك زدن و تمیز كردن بین دندانها بطور روزانه، مانع بسیاری پوسیدگیها و بیماریهای لثه می گردد كه منجر به از دست رفتن دندانها می گردند. توجه خاص به تمیز كردن دندانهایی كه زیر گیره های فلزی پروتز قرار می گیرند، معطوف دارید. پلاك دندانی كه زیر این گیره ها جمع می شود،احتمال بروز پوسیدگی را در این دندانها افزایش می دهد. دندانپزشك روش صحیح مسواك زدن و تمیزكردن بین دندانها را به شما نشان خواهد داد. انتخاب یك رژیم غذایی صحیح و متعادل نیز اهمیت دارد. ملاقات دندانپزشك در فواصل مشخص وبطور مرتب جهت چك آپ وضعیت دهان و دندانها امری حیاتی است.▪ پروتز كامل(دست دندان)
ـ تفاوت پروتز كامل معمولی و فوری
پروتزهای كامل بر اساس زمان گذاشتن آنها در دهان به دو نوع معمولی وفوری تقسیم می شوند. پروتزهای فوری بلافاصله بعد از كشیدن دندانهای باقیمانده در دهان گذاشته می شوند. بدین منظور، قبلاً دندانپزشك قالب فكین بیمار را تهیه كرده و اندازه گیریهای لازم را انجام داده است. مزیت این نوع پروتز این است كه بیمار در طی دوره بهبودی، بی دندانی كامل را تجربه نمی كند.از آنجا كه استخوانها و لثه ها ممكن است در طی دوره بهبودی بویژه شش ماه اول بعد از كشیدن دندانها تحلیل یافته و جمع شوند، پروتز فوری ممكن است به منظور تطابق صحیح، نیاز به ترمیم(reline/rebase) داشته باشد. پروتز كامل معمولی، معمولاً پس از بهبودی بافتها كه حداقل ۸-۶ هفته بطول می انجامد، ساخته می شود.
ـ اوردنچر
یك پروتز متحرك است كه روی تعداد كمی دندان طبیعی باقیمانده تطابق می یابد. دندانهای باقیمانده برای تأمین ثبات پروتز باید آماده شده و تراش داده شوند. دندانپزشك تشخیص می دهد كه آیا اوردنچر مناسب شما می باشد یا خیر.
ـ استفاده از پروتز كامل چگونه است؟
پروتز جدید برای چند هفته ممكن است ناراحت بنظر آید تا اینكه به آن عادت كنید. حتی قبل از اینكه عضلات گونه و زبان یاد بگیرند تا آن را در جای خود نگهدارند. ممكن است احساس كنید پروتز لق می باشد. ممكن است دهان كمی دچار التهاب یا زخم شود و یا بطور موقت كمی افزایش جریان بزاق را حس كنید. بتدریج كه دهان به پروتز عادت می كند، این مشكلات كاهش می یابد.معمولاً بعداز تحویل پروتز یك یا چند جلسه پیگیری لازم است اگر مشكلی بویژه التهاب و زخم ادامه یافت، حتماً با دندانپزشك خود مشورت نمائید.
ـ آیا قادر به جویدن با پروتز كامل خواهم بود؟
جویدن با پروتز نیاز به كمی تمرین دارد. با غذاهای نرم و یا ترد و شكننده و بریدن آن به تكه های كوچك شروع كنید. همزمان با هر دو سمت دهان و به آرامی بجوید تا مانع كج شدن پروتز شوید. به مرور به پروتز خودعادت خواهید كردو به رژیم غذایی نرمال خود برمی گردید.(تقریباً دو تا دو و نیم ماه بعد) در مورد غذاهای سفت و داغ و یا استخوانهای لبه تیز محتاط باشید.
ـ آیا قادر به صحبت كردن با پروتز كامل خواهم بود؟
تلفظ بعضی لغات نیاز به تمرین دارد. كلماتی كه با آنها مشكل دارید، بلند بلند تكرار كنید.اگر هنگام صحبت كردن، پروتز صدا می دهد، آهسته تر صحبت كنید. گاهی هنگام سرفه، خنده یا حتی لبخند زدن، پروتز از جای خود حركت می كند. آن را با جویدن آرام و قورت دادن آب دهان به سر جای خود برگردانید. اگر مشكل صحبت كردن شما ادامه یافت، با دندانپزشك خود آن را در میان بگذارید.
ـ چه مدت باید از پروتز كامل استفاده كنم؟
دندانپزشك راهنمائیهای لازم را در این زمینه خواهد نمود. در طی چند روز اول، ممكن است به شما بگوید كه اغلب اوقات حتی هنگام خواب از آن استفاده كنید. پس از دوره تنظیم اولیه، پروتزها را قبل از خوابیدن خارج سازید. این كار به لثه ها اجازه می دهد كه استراحت كنند و به نفع سلامت دهان است. معمولاً پوشش مداوم بافت با مواد دندانپزشكی مطلوب نیست. تحت فشار قرار گرفتن ۲۴ ساعته مخاط، باعث تورم آن شده و منجر به تحلیل استخوان فك می گردد. در ضمن میكروارگانیسمهای حفره دهان در هنگام خواب فعالیت بیشتری داشته و منجر به التهاب بافتهای دهان و گاهی ضایعات قارچی می گردد. اگر افرادی اصرار به استفاده از پروتز هنگام شب را دارند، باید در موقعی دیگر ۸-۶ ساعت در ۲۴ ساعت پروتز را از دهان خارج سازند.
ـ نحوه مراقبت از پروتز كامل چگونه است؟
پروتزها معمولاً بسیار ظریف هستند و اگر حتی از چند سانتیمتری بیفتند، ممكن است بشكند. بنابراین هنگام تمیز كردن آنها روبروی یك سینك پراز آب بایستید. وقتی از آن استفاده نمی كنید، پروتزها را دور از دید و دسترس كودكان نگهداری نمائید.
مثل دندانهای طبیعی، پروتزها هم باید روزانه مسواك زده شوند تا پروتز تمیز و عاری از مواد غذایی و پلاك و رنگدانه ها باقی بماند و دهان نیز سلامت باشد. بهتر است از مسواكهای مخصوص پروتز و یا یك مسواك با موهای نرم استفاده شود. مسواكهای با موهای سخت به پروتز آسیب می رساند.
بعضی افراد از صابون دستشویی یا مایع ظرفشویی ملایم برای تمیز كردن پروتزها استفاده می كنند كه هر دو مطلوب است ولی از كاربرد سایر پودرهای شوینده با قدرت سایندگی بالا خودداری كنید. از كاربرد مواد سفیدكننده قوی هم پرهیز كنید، زیرا ممكن است نواحی صورتی رنگ پروتز را سفید نماید. ممكن است دندانپزشك شما یك تمیز كننده پروتز را به شما توصیه نماید.هفته ای یكبار پروتزها را در محلول یك قاشق چایخوری ماده تمیز كننده مثل وایتكس در یك لیوان آب، ۸-۶ ساعت قرار داده و سپس با آب سرد بشوئید.
وقتی از پروتزها استفاده نمی شود باید در آب یا محلول نگهداری ویژه پروتز در یك ظرف دربسته قرار داده شوند، زیرا خشك شدن به شكل آنها آسیب می رساند. هرگز پروتزها را در آب داغ قرار ندهید، زیرا باعث تاب برداشتن پروتز می شود. تمیز كننده های اولتراسونیك نیز برای مراقبت از پروتز بكارمی روند، گرچه استفاده از آن، جایگزین مسواك زدن روزانه نمی شود، هر روز صبح قبل از قراردادن پروتز، لثه ها، زبان و كام را با یك مسواك نرم مسواك بزنید، تا هم تمیز شوندو هم جریان خون در دهان تحریك شود. استفاده از دهانشویه آب و نمك ولرم(یك قاشق چایخوری نمك در یك لیوان آب ولرم) هم بسیار كمك كننده است. استفاده از یك رژیم غذایی معتدل و صحیح برای تأمین سلامتی مهم است.
ـ آیا من می توانم تعمیرات جزئی پروتزم را انجام دهم؟
شما با سعی در تطابق و یا تعمیر پروتز جداً به پروتز وسلامت خودتان آسیب می رسانید. پروتزی كه به درستی تطابق نیافته باشد، باعث التهاب و زخم می شود. اگر پروتز شكست یا ترك خورد یا یكی از دندانها لق شد، به دندانپزشك خود مراجعه كنید. او اغلب در همان جلسه، تنظیم لازم را انجام خواهد داد. فردی كه به درستی آموزش ندیده است، قادر به بازسازی پروتز نیست، آسیب بیشتری به پروتز رسانده و باعث بروزمشكلاتی در دهان می شود. چسب هایی كه در بازار فروخته می شوند، مواد شیمیایی مضری دارند كه نبایستی روی پروتز مصرف شوند.
ـ آیا پروتز نیاز به جایگزین شدن خواهد داشت؟
در طول زمان با توجه به سایش طبیعی، پروتز نیاز به ترمیم یا تعویض خواهد داشت كه برای این كار دندانپزشك از همین پروتز فعلی استفاده خواهد كرد. وضعیت دهان نیز با افزایش سن بطور طبیعی تغییر می كند و باعث لقی پروتز خواهد شد.استخوان و لثه ها تحلیل رفته و روابط فكی تغییر خواهد كرد. پروتز لق سبب بروز زخم و عفونت شده، جویدن با آن مشكل است و نمای صورت را تغییر خواهد داد. پس مهم است كه به موقع نسبت به تعویض پروتز اقدام شود. ملاقاتهای مرتب با دندانپزشك برای تأمین سلامت دهان و كنترل وضعیت پروتز ضروری است.

منبع : اداره سلامت دهان و دندان