تالاب اسـرارآمیـز

تا چشم کار می‌کند نیزارهای سرسبز و نخلستان‌های سر به فلک کشیده را می‌بینیم که با طراوت آغوش باز می‌کنند. این آغوش گرم زمانی لذتبخش‌تر است که لبخند کودکی روستایی با همان سادگی و صمیمیت همیشگی، خستگی سفر را از تنمان بزداید و دستمان را برای داشتن خاطرات فراموش ناشدنی بفشارد.
عزم خود را جزم کرده‌ایم که تالاب شادگان را از نزدیک ببینیم. خیالمان راحت و دلمان آسوده‌ است که سفری خوب در پیش داریم‏، چرا که مهمان‌نوازی مردمان جنوب، شهره عام و خاص است. تالاب بین‌المللی شهرستان شادگان یکی از مناظر طبیعی و زیبای جنوب استان خوزستان است. این تالاب که بزرگ‌ترین تالاب کشور است در ۵۲ کیلومتری آبادان و ۱۰۵ کیلومتری اهواز قرار دارد.
وسعتش ۵۳۷ هزار هکتار و مساحتش از شمال به شادگان و خور از جنوب به رودخانه بهمن‌شیر، از باختر به جاده دارخوین و آبادان و از خاور به آب‌های خورموسی محدود می‌شود. سطح تالاب با گیاهان آبدوستی چون لویی، چولان و گیاهان غوطه‌ور پوشیده شده و محل مناسبی برای پذیرش پرندگان آبزی مهاجری است که از شمال اروپا، کانادا و سیبری در پاییز به منطقه روی می‌آورند انواع ماهیان آب شیرین و شور مانند حمری شانک، ماهی پرورشی و پرندگانی چون فلامینگو حواصیل، لک‌لک، غاز وحشی و اردک در این تالاب زندگی می‌کنند. تنها زیستگاه و محل زاد و ولد اردک گرگری در جهان این تالاب اسرارآمیز است و پرندگانی چون گیلالشاه خالدار و آمراس آفریقایی نیز از نمونه‌های بسیار کمیاب این منطقه به‌شمار می‌آیند.
بسترمان قایقی است سبک بر دل آب. افق نگاهمان به هر سو که بود در تشخیص دو رنگ آبی و سبز عاجز می‌ماند. فقط در پس‌زمینه ذهنمان قایقرانی را می‌بینیم که با پاروی خود چنان دل آب را می‌شکافد و حرکت می‌کند که آب در دل ما نلرزد.
چهره آفتاب‌سوخته‌اش با لبخندی که دندان‌های سفیدش را هویدا می‌کرد، آرامش ما را دوچندان می‌کرد. خداخدا می‌کردیم تا ابد در همان آرامش بمانیم.
تالاب شادگان علاوه بر دارا بودن ارزش بین‌المللی طبق مصوبه شورای عالی حفاظت از محیط زیست با نام پناهگاه بین‌المللی حیات وحش شادگان به سازمان محیط زیست واگذار شد. این حیات وحش وابسته به تالاب نیز دارای ارزش‌های اقتصادی و اجتماعی است.
پوشش گیاهی درون تالاب، چراگاه و منبع مهم تأمین علوفه و غذا برای دام‌های روستاییان حاشیه تالاب تلقی می‌شود. در میان تالاب‌های کشور، تالاب شادگان از نظر شکل رویشی متنوع‌ترین تالاب به‌شمار می‌رود. با اینکه تالاب شادگان بالقوه از موقعیت گردشگری بسیاری برخوردار است، اما سطح زندگی مردمی که در روستاهای محصور این تالاب زندگی می‌کنند، بسیار پایین و زیر خط فقر است. مواد اولیه خانه‌های آنان از خود تالاب تهیه می‌شود و اقتصاد مردمان بر صید ماهی و طیور می‌چرخد. در حوزه اکولوژیک تالاب، ۱۱۷ روستا و سه نقطه شهری یافت می‌شود که رفت و آمد بین این روستاها از طریق قایق صورت می‌گیرد، یعنی چیزی شبیه شهر ونیز ایتالیا که هرساله هزاران هزار گردشگر را به خود جلب می‌کند.
تالاب شادگان از لحاظ رتبه‌های ثبت شده در یونسکو در برهه‌های مختلف متفاوت بوده است. زمانی رتبه پنجم بین‌المللی ‌بعد از آن رتبه هجدهم و هم‌اکنون رتبه بیست و دوم را داراست.
این سیر صعودی شماره رتبه که در واقع سیر نزولی کیفی و کمی است به دلیل دخل و تصرف‌های مصنوعی و بی‌رویه و ورود آلاینده‌ها از جمله پساب‌های کشاورزی توأم با انواع سموم، دفع آفات نباتی به‌ویژه ناشی از طرح کشت و صنعت نیشکر، نشت لوله‌های نفت که از منطقه تالاب عبور می‌کند و تخلیه زباله‌های شهری در حاشیه تالاب و غیره است.
تمام آنچه در این سرزمین رؤیایی بود برایمان جذابیت داشت. پیرزنان و پیرمردان روستایی با اینکه خالق کائنات کمرهایشان را خموده کرده بود، اما هنوز به زور بازو نان می‌خورند و پابه‌پای هم پیش می‌روند. شاید مانند روزهای اول آشنایی، هیجان باهم بودن ندارند اما می‌دانند که یکی بدون دیگری انگیزه حرکت ندارد.
تالاب زیبا بود و سحرانگیز، اما وقتمان کم بود و باید برمی‌گشتیم. در راه برگشت نظاره‌گر گله‌ای از گاوها بودیم که عرض این تالاب را برای رسیدن به علوفه و خوراک طی می‌کردند. در بعضی از مناطق که عمق تالاب زیاد بود، این حیوانات عظیم‌الجثه در آب فرو می‌رفتند و فقط سر آنها از آب بیرون بود. دیدن این صحنه فقط با زدن شاتر دوربین حفظ و ماندنی می‌شود.
زیبایی تالاب شادگان را باید لمس و از نزدیک آن را حس کرد. می‌توان چندین روز متوالی وقت گذاشت و از طبیعت بکر و دست نخورده و پرندگان وحشی زیبای آن لذت برد و هزاران عنصر ناشناخته دیگر را در آن کشف کرد.
● تالاب شادگان در خطر نابودی
متاسفانه باید بگویم، فاضلاب‌های شرکت‌های توسعه نیشکر منجر به از بین رفتن نیزارها و آبزیان تالاب شادگان می‌شود و حیات این منطقه را به خطر می‌اندازد.
جمال زوری‌زاده مدیر منطقه گردشگری تالاب شادگان با بیان این مطلب می‌گوید: این تالاب دارای سه نوع آب شور، لب شور و شیرین است که متأسفانه پساب ناشی از تولید نیشکر که دارای سموم دفع نباتات است منجر به شوری آب می‌شود‎؛ چرا که این مواد از مجرای آب شیرین وارد تالاب می‌شود و به شوری آب تالاب، از بین رفتن آبزیان و محدود شدن تعداد گردشگران منجر می‌شود.
وی افزود: البته در حال حاضر با تلاش نماینده مردم شهرستان شادگان، کانالی به عرض ۱۰۰ متر و در طول توسعه نیشکر تا دریا در دست ساخت است که ۵۰ درصد از کارهای آن به پایان رسیده است.
زوری‌زاده با اشاره به اینکه تالاب شادگان دارای جاذبه‌های وسیع برای جذب گردشگران است، خاطرنشان کرد: توسعه زیرساخت‌ها یکی از اهداف بلندمدت سازمان محسوب می‌شود. در این راستا ۱۵۰ میلیون تومان در سال ۱۳۸۴ برای این کار درنظر گرفته شد که در روستای «رگبه» به ساخت جاده، پارکینگ، ایجاد فضای سبز و ساخت یک اسکله کوچک اختصاص داده شد. همچنین در سال ۱۳۸۵ نیز ۱۵۰ میلیون تومان بودجه برای این تالاب تعریف شد که آن هم به ایجاد زیرساخت روستای «صراخیه» منجر شد.
وی ادامه داد: این روستا در وسط تالاب و منتهی‌الیه جاده کمربندی واقع شده و رفت و آمد در آن مانند شهر ونیز ایتالیاست، ایجاد فضای سبز و اسکله جزو مهم‌ترین پروژه‌های روستای صراخیه محسوب می‌شود.
مخالفت محیط زیست برای توسعه صنعت گردشگری مهم‌ترین مشکلی است که زوری‌زاده به آن اشاره کرد و اظهار داشت: سازمان محیط زیست به دلیل از بین رفتن حیات وحش تالاب با توسعه مؤلفه‌های مربوط به جذب گردشگران مخالف است. درصورتی که با هماهنگی سازمان و محیط زیست این منطقه می‌تواند به‌صورت یکی از مناطق زیبای طبیعی درآید و محافظت شود همچنین رفت و آمد گردشگران منجر به رفاه مردمان این تالاب باشد. وی ادامه داد: طی مذاکراتی که از طرف رئیس سازمان خوزستان، استانداری، فرمانداری و نماینده مردم شادگان با سازمان محیط زیست صورت گرفته است، طرح مطالعات توسعه گردشگری این تالاب در دست بررسی است.
همچنین با مذاکراتی که با فرماندهی یگان حفاظت انجام شد، قرار است ۱۵ نیرو برای حفاظت از این تالاب بکر و سرسبز به ما معرفی شود.
زوری‌زاده از رشد مسافران نوروزی تالاب شادگان در سال ۱۳۸۶ خبر داد و خاطرنشان کرد: ‌امسال در سه منطقه دارخوین، صراخیه و رگبه سه پایگاه دایر کردیم. پخش پوستر و بروشور میان مسافران از دیگر فعالیت‌های صورت‌گرفته در این منطقه به‌شمار می‌رود.
این مقام مسول افزود: خوشبختانه مردمان بومی از ورود گردشگران بسیار خرسند بودند، چرا که هم با آداب و معاشرت دیگر مناطق آشنا می‌شدند و هم می‌توانستند با قایق‌های خود، کسب درآمد کنند.
وی دریافت موافقت‌نامه اصولی و کلی محیط زیست را جزو مهم‌ترین برنامه‌ها برای توسعه گردشگری دانست و گفت: درصورت دریافت این موافقت‌نامه می‌توان دیگر اقدامات لازم نظیر ایجاد سرویس بهداشتی، ایجاد مراکز اقامتی و ... برای پذیرایی مهمانان داخلی و خارجی را فراهم کرد.

منبع : مجله خانواده سبز