پارک ملی دریایی نای بند ؛ موزه ای از زیبایی ها

سواحل آفتابی و چشم اندازهای کم نظیر، هوای معتدل پاییز و زمستان، چشمه های آب معدنی، دریای زیبای خلیج فارس، جزیره های متعدد، تالاب های ارزشمند، باغ ها و عمارت های دیدنی و تپه های تاریخی و صدها جاذبه طبیعی و تاریخی دیگر از دارایی های استانی به شمار می رود که درست ۵ ماه از سال، زمانی که بیشتر نقاط ایران در سرما و یخبندان بسر می برند از آب و هوای مطلوب و سواحل گرم و آرام برخوردار است.
از این رو وقت آن است تا در فرصت پیش آمده به سرزمین جزیره ها برای کشف نادیده ها و چشیدن طعم میهمانوازی جنوبی های گرم این خطه سری بزنیم؛ دیاری که پوشش گیاهی نواحی گرمسیری و جانوران خاص مناطق خشکی و دریایی در آن همواره دوستداران طبیعت را به سوی خود جلب می کند و تل خندق، تل مرو، کاخ کوروش، کاخ سنگ سیاه و کوشک اردشیر آن از قابلیت های تاریخی و معماری این منطقه حکایت می کند. به بوشهر سرزمین رئیسعلی دلواری و تمدن کهن سیراف خوش آمدید. جاذبه ها زیاد است و انتخاب ما به همان اندازه سخت!
● نای بند؛زیستگاه گوهرهای گرانبها
مقصد ما در اینجا پارک نای بند است. منطقه حفاظت شده نای بند در استان بوشهر که نقطه اتصال کوه های عسلویه به دریای خلیج فارس است، با داشتن پوشش گیاهی مناسب و حیات وحش متنوع جلوه ای زیبا از طبیعت کوه و دریا را در سواحل آبی و خشکی خلیج فارس به وجود آورده است. پیش روی خشکی در دریا که به دماغه نای بند معروف است موجب تشکیل خلیجی کوچک به نام نای بند شده است که در ۳۲۰ کیلومتری جنوب شرق بوشهر واقع است و درعصر آل بویه از مهم ترین مراکز صید و تجارت مروارید در ایران بوده است.
بر اساس گزارش اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر، خلیج نای بند و کرانه ها و سواحل خشکی آن اکنون از مناطق مهم حفاظت شده کشور است که ۴ هزار و ۱۳۰ هکتار وسعت دارد.
اگرچه اکنون خبری از مروارید و صید و تجارت آن درخلیج نای بند نیست، اما مرواریدها جای خود را به گوهرهای گرانبهای حیات وحش و محیط زیست داده است و این منطقه حفاظت شده زیباترین منطقه ساحلی در طول سواحل خلیج فارس است. منطقه حفاظت شده و خلیج نای بند با جنگل های همیشه سبز حرا و کوه های پیوسته به دریا با پوشش گیاهی مناسب یکی از ارزشمندترین زیستگاه های دریایی و حیات وحش را در خلیج فارس به وجود آورده است.
● یک روز به دور از هیاهوی شهر هزار رنگ
اینجا تا نگاهمان هست،سبزه زار است و زیبایی!رنگ سبز زمین و آسمان فیروزه ای چشممان را می نوازد و دلمان را خواهان خوابی راحت به دور از هیاهوی شهر هزار رنگ می کند. در این محل رویایی می توانیم از حضور گرم و صمیمانه ۲ استان یعنی هرمزگان و بوشهر بهره مند شویم. بخش عمده مناطق حفاظت شده وخلیج نای بند درمحدوده جغرافیایی استان بوشهر و بقیه در استان هرمزگان قرار دارد. حدود یک سوم از محدوده پارک ملی در استان هرمزگان قرار دارد، ولی تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر نگهداری می شود.
مساحت پارک در حدود ۴۵ هزار هکتار و حداکثر ارتفاع آن ۱۲۴ متر است. آب و هوا گرم و مرطوب و بارندگی در فصول پاییز و زمستان نازل می شود. ارتفاعات جنوبی خلیج نای بند در ۳۲۰ کیلومتری جنوب شرقی بوشهر با وسعتی در حدود ۲۲ هزار و ۵۰۰ هکتار و فرماسیون تپه ماهورها و کوهستانی با هدف حفظ و حراست از اکوسیستم کم نظیر و سیمای فیزیوگرافی منحصر به فرد و ارزش های زیستگاهی برای کل و بز، قوچ و میش، جبیر و جیرفتی به عنوان گونه های حفاظت شده از سوی شورای عالی حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه حفاظت شده نای بند، انتخاب و معرفی شد و به منظور حفاظت از جنگل های حرای خلیج نای بند و در راستای حفاظت از ۱۰ درصد از جنگل های کشور بخشی از سواحل و خورهای خلیج نای بند نیز از سوی شورای عالی به عنوان منطقه حفاظت شده انتخاب شد.
منطقه حفاظت شده نای بند جنگل های حرا، مجتمع های زیبا و کم نظیر مرجانی با دارا بودن چشم اندازهای بدیع و چمنزارهای دریایی انبوه، گونه های جانوری و گیاهی متنوعی را در خود جای داده است. در گزارش اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر آمده است: جنگل های حرا منطقه نای بند در تمام فصول سرسبز سبب جذب و فراوانی ماهیان و پرندگان آبزی و کنار آبزی و سخت پوستان بویژه لاک پشت ها شده است.
وجود گونه های مختلفی از پرندگان مهاجر و بومی از نوع فلامینگو، اگرت، حواصیل خاکستری خرچنگ خوار، آکلانک بوتیمار و ده ها مرغ آبی دیگر به زیبایی منطقه حفاظت شده و خلیج نای بند افزوده است. درختان کهنسال و تنومند انجیر معابد که در زمان استیلای پرتغالی ها از هند شرقی وارد این منطقه شده طبیعت نای بند را دیدنی کرده است.
نای بند از گذشته دور زیستگاه گونه ها یی از بزکوهی، کل، قوچ، میش و پرندگان مهاجر وبومی بوده است. در نای بند خبر از دل تنگی نیست. شگفتی چشم کوچکمان را پر کرده ودلمان لبریز از نگاه های معصومانه گونه نادری از خلقت شده که همیشه با دیدن ما انسان های دوپا ترس و اضطراب همه وجودشان را فرا می گیرد. منطقه حفاظت شده نای بند محل زیست و تولید مثل باقی مانده پرنده نادر جیرفتی که نسل آن در معرض انقراض قرار دارد، است.
گونه های حیات وحش، پوشش گیاهی، پرندگان زیبا، انواع درختان، مجتمع های مرجانی و جنگل های حرا، خلیج و منطقه حفاظت شده نای بند همه مواردی است که در طول وتمام سواحل خلیج فارس کم نظیر است. در سواحل جنوبی ایرانی و در حاشیه آب های خلیج فارس و دریای عمان همه مناطق حساس ساحلی مانند زیستگاه آب سنگ های مرجانی، جنگل های مانگرو، زیستگاه لاک پشت های دریایی، پرندگان آبزی، پستانداران دریایی، خورها، خلیج های کوچک، سرچشمه ها و انواع سیستم های تالابی ساحلی به چشم می خورد اما تنها در نقاط محدودی احتمال حضور همه آنها درکنار هم وجود دارد که خلیج نای بند و امتداد سواحل جنوبی آن از جمله آنهاست.
نمونه پارک ملی دریایی که در واقع نوعی مدیریت زیست محیطی مناطق طبیعی است که با هدف های حفاظت، پژوهش، نظارت پیوسته، آموزش و مدیریت اراضی برای بهره برداری پایدار نسل ها ایجاد می شود، در جنوب کشور و در خلیج نای بند با نام پارک ملی نای بند یکی از جذاب ترین مناطق کشور برای آنهایی است که مشتاق دیدن نادیده های محیط زیست در نقطه ای بکر هستند.
این خلیج به عنوان یکی از ارزشمند ترین زیستگاه های دریایی خلیج فارس به همراه بخش وسیعی از مناطق حفاظت شده نای بند و حرای خلیج نای بند به پارک ملی دریایی ارتقا یافت و تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت.
پوشش گیاهی پارک ملی دریایی نای بند در فواصل بارندگی بسیار غنی و متنوع است و در فصول خشک برخی از گیاهان مقاوم و پایا امکان ادامه حیات می یابند. از مهم ترین گونه های گیاهی موجود در پارک ملی درختان مانگرو (حرا) است که در بخش ساحلی پارک و در نواحی ای که دارای جریان جزر و مدی آرام هستند رشد می کند.
جنگل های حرا با مساحتی در حدود ۳۹۰ هکتار در واقع وسیع ترین اجتماعات حرا در مدارهای بالای ۲۷ درجه و آخرین مجموعه انبوه و وسیع این درختان در جنوب غربی آسیا به شمار می روند.
پوشش متراکم حرا در قسمتی از خلیج نای بند همراه با سایر گیاهان آبزی مانند چمنزارهای علف دریایی و انواع جلبک ها، زیستگاه هایی با ارزش تولیدی بالا و متنوع به وجود آورده است که از لحاظ انبوهی و چشم انداز زیبایی شناسی منحصر به فرد هستند. از گیاهان اراضی مرطوب دور از سواحل می توان به برخی گونه های شورپسند مانند گز، علف شور، شصت عروسان و خارشتر اشاره کرد. در ارتفاعات و دشت های مرتفع پارک نز برخی گونه های گیاهی مانند کنار، کهورایرانی، انجیرمعابد، انارشیطان، استبرق، قیچ، دافنی و صبرزرد را می توان نام برد.
● حیات جانوری
پارک ملی دریایی نای بند با اکوسیستم های خشکی و آبی، پوشش جانوری متنوعی را در خود جای داده است. به طور کلی جانوران منطقه شامل پستانداران، پرندگان، آبزیان، خزند گان و دوزیستان به این شرح هستند: از پستانداران مهم منطقه که در بخش خشکی زیست می کند می توان جبیر را نام برد. این آهوی زیبا که از گونه های حمایت شده و نادر جانوری کشور است در تپه ماهورها و دشت های مرتفع پارک به سر می برد.
از دیگر پستانداران خشکزی پارک می توان به گرگ، شغال، خرگوش، روباه و انواع جوندگان اشاره کرد. علاوه بر آن پارک ملی نای بند، دارای ارزش زیستگاهی منحصر به فردی برای زاد و ولد قوچ و میش و کل و بز است.
از پستانداران دریایی در آب های آزاد بخش جنوبی دماغه نای بند می توان از انواع دلفین و نهنگ را نام برد. عمق زیاد در این ناحیه در پارک موجب حضور این پستانداران دریایی شده که شیرجه زدن دلفین ها در ساعات مختلف روز به کرات در این منطقه قابل مشاهده است.
جیرفتی یکی از پرندگان مهم خشکزی پارک ملی نای بند و جزو گونه های حمایت شده ایران به شمار می آید و تنها زیستگاه این پرنده زیبا در استان بوشهر، دشت های مسطح، دماغه های نای بند و بوته زارهای حاشیه خلیج در پارک ملی نای بند است.
از دیگر پرندگان مهم منطقه می توان به هوبره، کبک، تیهو، انواع پرنده های شکاری و غیره اشاره کرد.
اجتماع درختان حرا، با پوشش متراکم و بی نظیر، وجود خورهای متعدد، سواحل متنوع، زیستگاه های تالابی متنوعی را به وجود آورده که انواع پرندگان آبزی و کنار آبزی مانند انواع کاکایی، سلیم کوچک، پلیکان و فلامینگو را متوجه خود کرده است که به صورت بومی یا مهاجر در منطقه دیده می شوند.
از خزند گان مهم در منطقه، ۲ گونه لاک پشت دریایی سبز و منقار عقابی است که برای تغذیه به سواحل و خورهای خلیج نای بند و پهنه آبی خلیج مراجعه می کنند.
ویژگی های زیباشناختی مبتنی بر طبیعت دربرگیرنده مجموعه متنوعی از ساختارهای صخره ای، گیاهی، سواحل ماسه ای، تالابی و دریایی نای بند را به منطقه ای بی نظیر در خلیج فارس مبدل کرده است. این منطقه از نظر پشتوانه بسیاری از گونه ها و فرآیند های اکولوژیک مهم و به صورت سیستم یکپارچه و منسجم از اکوتونی با بالاترین تنوع خشکی و محیط آبی در وسعتی کوچک فراهم آمده است.
پارک ملی دریایی نای بند دارای اهمیت زیستگاهی برای گونه های حمایت شده مانند انواع لاک پشت های دریایی، جبیر، جیرفتی، پلیکان پاخاکستری و درختان حراست.
این خلیج کوچک ساحلی که از مناطق با تولید بالقوه بالا به شمار می رود از نظر آسیب پذیری جزو مناطق بحرانی است و به دلیل وجود اجتماعات مانگرو که از جوامع غیرقابل جانشین محسوب می شود براساس تصمیمات کنگره بالی، همه کشورها موظف به حفاظت بدون شرط از این منطقه هستند.

آمن خادمی

منبع : روزنامه ایران