رخدادهای مهم نجومی سال ۲۰۰۷

اکنون چند روزی است که از آغاز سال ۲۰۰۸ میلادی می گذرد. دنیای نجوم و فضا در سال گذشته تحولات بی شماری را در عرصه علم فیزیک و نجوم به همراه داشت. سال ۲۰۰۷ سال ظهور دنباله دارهای نورانی، پرواز دوباره شاتل ها به ایستگاه فضایی بین المللی و سال تحقیقات علمی درباره خورشید بود. به پیشنهاد سازمان علمی و فرهنگی یونسکو سال ۲۰۰۷ میلادی سال فیزیک خورشیدی لقب گرفت. حال گذر کوتاهی داریم به ۱۲ رخداد مهم نجومی و فضایی سال ۲۰۰۷ میلادی.
۱) دنباله دار مک نات؛ در ماه فوریه و مارس (بهمن و اسفند ۱۳۸۵) دنباله دار مک نات با درخشندگی بسیاری در آسمان ظهور کرد. نام این دنباله دار برگرفته از نام یک منجم آماتور است که در سال گذشته این دنباله دار را حین رصد شبانه کشف کرده بود. دم غباری مک نات که به صورت پره پره بود، از پدیده های نادری است که تاکنون در یک دنباله دار دیده شده است. این دنباله دار ابتدا در نیمکره شمالی زمین و سپس در نیمکره جنوبی قابل مشاهده بود. دنباله دار مک نات پرنورترین دنباله دار چهار دهه اخیر است که در طول روز دیده می شد. همچنین دنباله دار مهم دیگری در سال گذشته میلادی ظهور کرد که منجمان آماتور سرتاسر دنیا تصاویر زیبایی از حرکت آن را در آسمان ثبت کردند. دنباله دار هلمز (که نامش برگرفته از شخصیت معروف داستان کارآگاه شرلوک هلمز است) با فوران های بسیار خود آسمان شب بسیاری از مناطق زمین را همچون خطی نورانی روشن کرد.
۲) فضاپیمای افق های نو؛ فضاپیماهای افق های نو در ماه مارس (اسفند ۱۳۸۵) در طول مسیر خود به سمت پلوتو از کنار سیاره مشتری گذشت. آخرین فضاپیمایی که از مشتری گذر کرده و تصاویری از این سیاره را به زمین ارسال کرد، فضاپیمای گالیله بود. فضاپیمای افق های نو تصاویر بی نظیری را از فوران های قمر مشتری (یو) به زمین ارسال کرد. همچنین تصویربردار اکتشافی (LORRI) فضاپیمای افق های نو تصویرهایی را از پلوتو در زمان آزمایش جهت یابی اپتیکی (۲۱ تا ۲۴ سپتامبر) گرفت و آنها را تا زمان ارسال به زمین، در ابزار ضبط داده های فضاپیما ثبت کرد. فضاپیمای دیگری به نام سپیده دم نیز در سال قبل به نزدیکی سیاره مشتری پرتاب شد. این فضاپیما برای بررسی کمربند سیارک ها به مرز سیاره های مریخ و مشتری پرتاب شد.
۳) تصویرهای بی نظیر هابل؛ برنامه ثبت تصاویر فضایی تلسکوپ فضایی هابل در سال ۲۰۰۷ بیشتر مربوط به عکسبرداری اعماق کیهان بود. تلسکوپ فضایی هابل در یکی از برنامه هایش تصاویر بی نظیری را از سیاره اورانوس (که هم اکنون به اعتدالین رسیده است) گرفت. در سال ۲۰۰۷ پس از چهار دهه از دید ناظر زمینی حلقه های اورانوس از درون دیده شد.
۴) ماموریت مریخ؛ ظاهراً ماموریت فضاپیماها و کاوشگرهای مریخ از عمر آنها بیشتر شده است. مریخ نوردهایی که در سطح مریخ حرکت می کنند در تابستان امسال از توفان های سهمگین این سیاره که بر بخشی از آن حکمفرما بود، جان سالم به در بردند. پس از آن روبات های مریخ نورد توانستند وارد دهانه یی با نام ویکتوریا شوند که عمق آن ۸۰ متر تخمین زده می شود. در آخرین تصویرهایی که از مریخ به زمین ارسال شده است، چاه هایی در سطح مریخ دیده می شود که دیواره دارند و عمق آن ۵۰ تا ۱۰۰ متر برآورد می شود. هم اکنون مدارگرد مریخ (MRO) بر فراز سیاره سرخ در گردش است و مریخ نورد روح و دو مریخ نورد وایکینگ در سطح این سیاره حضور دارند.
۵) خرده سیاره اریس؛ حال که انجمن بین المللی نجوم پلوتو را از فهرست سیاره های منظومه خورشیدی خارج کرده است، هر چند مدت یک بار خرده سیارک های جدیدی نامزد جانشینی دهمین سیاره منظومه خورشیدی می شوند. این سیارک ها همگی در منطقه یی ورای سیاره نپتون به نام کمربند کوئی پر قرار دارند. در سالی که گذشت ثابت شد خرده سیاره یی به نام اریس که در این منطقه قرار دارد از پلوتو بزرگ تر است. این موضوع، داستان حذف، جانشینی یا نه سیاره یی بودن منظومه خورشیدی را هر روز سخت تر می کند.
۶) ماموریت های فضایی؛ در سال ۲۰۰۷ پرواز شاتل های فضایی سازمان فضایی ناسا که در پی صدمات و اتفاقات خطرناک بی شمار شاتل ها در هنگام عزیمت به مدار زمین و بازگشت از آن متوقف شده بود، دوباره از سرگرفته شد. آغازگر این پروازها ماموریت شماره ۱۱۷ شاتل بود که برای نصب تجهیزات و تعویض ساکنان ایستگاه فضایی بین المللی انجام شد. در سال فیزیک خورشیدی دو فضاپیما برای بررسی و تحقیقات بیشتر درباره خورشید به فضا پرتاب شدند. فضاپیمای اینودی سازمان فضایی ژاپن و استریو سازمان فضایی ناسا دو فضاپیمایی هستند که قرار است از دو منظر متفاوت به تصویربرداری از خورشید بپردازند.
۷) سیاره های فراخورشیدی؛ در سال ۲۰۰۷ تحول عظیمی در شناخت سیاره های فراخورشیدی رخ داد. تاکنون پنج سیاره فراخورشیدی در منظومه ۵۱ خرچنگ کشف شده است. این منظومه بسیار شبیه به منظومه خورشیدی ما است که در آن پنج سیاره در مدارهای مختلف به دور ستاره بزرگ منظومه ۵۱ خرچنگ در گردش اند. لازم به ذکر است که تاکنون بیش از ۲۷۰ سیاره فراخورشیدی کشف شده است.
۸) کشف قمر جدید زحل؛ در این سال، قمرهای جدید زحل (ششمین سیاره منظومه خورشیدی) کشف شد و تعداد اقمار این سیاره به عدد شصت رسید.
۹) برنامه های فضایی چین؛ شاید کسی فکرش را نمی کرد که چینی ها تا این اندازه در علوم فضایی پیشرفت داشته باشند. آنها که دو سال پیش اولین فضانورد چینی را از پایگاهی در چین به مدار زمین فرستادند، چند ماه قبل با ارسال فضاپیمایی به ماه رقیبی جدی برای کشورهای شرق آسیا در عرصه فضا شدند.
۱۰) پرنورترین ابرنواختر؛ پرنورترین ابرنواختر در طول تاریخ نجوم رصد شد. این ابرنواختر که SN۲۰۰۶JY نام گرفته در فاصله ۲۴۰ میلیون سال نوری از زمین قرار دارد.
۱۱) تصویر میرا قیطوس؛ تلسکوپ فضایی فرو سرخ اسپیتزر تصاویر دقیقی را از ستاره متغیر میرا قیطوس و توده های جدا شده از آن ثبت کرد. این ستاره که یک غول سرخ است، به خاطر نوسان های بسیاری که دارد پس از انبساط، لایه هایی را از خود جدا می کند که در فضا کشیده می شود. وسعت این توده ها بیش از ۱۰ سال نوری است.
۱۲) کلاس درس در فضا؛ از دیگر رخدادهای جالب توجه سال میلادی ۲۰۰۷ برگزاری اولین کلاس درس در فضای خارج از زمین بود. خانم «باربارا مورگان» اولین معلم فضانوردی بود که به فضا رفت و در آنجا در ارتباطی زنده کلاس درس خود را برای شاگردانش در زمین برگزار کرد

منبع : مطالب ارسال شده