ای‌کاش در این مجموعه بازی نمی‌کردم

از سال ۷۴ فعالیت هنری خود را با حضور در کلاس‌های آزاد بازیگری استاد سمندریان آغاز کرد. مجموعه تلویزیونی «فردا دیر است» به کارگردانی حسن فتحی، اولین تجربه تصویری وی محسوب می‌شود. همزمان در عرصه تئاتر نیز فعالیت خود را ادامه داد و در سال ۷۶ برای بازی در نمایش «حرا» در جشنواره استانی همان سال به‌عنوان بهترین بازیگر نقش زن شناخته شد.
مجموعه‌های «نزدیک از نوع چهارم»، «زیر آسمان شهر»، «بانکی‌ها»، «کاکتوس»، «عاقبت نقدفروشی و نسیه‌فروشی» و «مثل همیشه» از آثار تلویزیونی و «بله‌برون» و «شاخه‌گلی برای عروس» از آثار سینمایی او هستند. هم‌اکنون نیز فیلم سینمایی «جدا افتاده» و نمایش «مرده‌های بی‌کفن‌ودفن سارت» به کارگردانی امیرحسین حریری را آماده دارد.در ایام دهه فجر او را در نقش فرح مجموعه تلویزیونی «پدرخوانده» دیدیم. به این بهانه به سراغ وی رفتیم تا از تجربه بازی در نقش یک شخصیت تاریخی، البته کاراکتری از سال‌هایی نه‌چندان دور برایمان بگوید.
▪ ظاهرا نزدیک بودن چهره شما به کاراکتر فرح پهلوی باعث انتخابتان شده است؟
ـ از ابتدا خیلی علاقه نداشتم که در این نقش حضور داشته باشم. نگران بودم و عقیده داشتم که کار تاریخی باید اثری ماندگار باشد، مخصوصا چنین اثری که در ارتباط با رویدادهای معاصر داخل ایران بود اما بعد از خواندن فیلمنامه علاقه‌مند شدم و بعد از ۲ ماه، بازی در این نقش را پذیرفتم. البته کارگردان مجموعه، آقای ورزی عقیده داشتند که چهره من برای ایفای این نقش مناسب است و علت اصلی انتخاب من،همین نکته بود.
▪ بعد از خواندن فیلمنامه، قصه تا چه حدی برایتان جالب بود؟
ـ هیچ‌وقت فکر نمی‌کردم که روزی این نقش را ایفا کنم. بعد از خواندن فیلمنامه، نقش برایم جالب شد.
▪ برای بازی در این نقش مطالعه هم داشتید؟
ـ تا پیش از این چندان علاقه‌ای به مطالعه تاریخ معاصر نداشتم. مطالعاتم بسیار کم و در حد خواندن خاطرات بود. چون برایم جالب بود که در آن زمان چگونه زندگی می‌کرده اند ولی بعد که قرار شد شخصیت فرح را بازی کنم، مطالعاتم دقیق‌تر شد.
کتاب‌های زیادی در مورد او خواندم. اینکه کجا زندگی می‌کرده، چه عاملی باعث شد با شاه ازدواج کند، متولد کدام شهر بود، تحصیلاتش در چه حدی بود و همین‌طور کتاب‌هایی در خصوص رفتار شخصی این زن، مثل نوع راه‌رفتن و حرف‌زدن و اینکه چقدر در تصمیم‌گیری‌های شاه نقش داشته و در نهایت اینکه چقدر روی شاه نفوذ داشته است. در کل، تمام تلاشم را کردم تا بازی‌ام از نظر شخصیتی به فرح نزدیک شود ولی متاسفانه در زمان پخش این سریال، این‌گونه نبود.
▪ چطور؟
ـ در کلیه تصاویر مستندی که از دوره پهلوی موجود است، دیده شده که فرح از شاه بسیار بلندقدتر بوده است اما در این مجموعه دقیقا عکس این قضیه اتفاق افتاد و شاه به اندازه یک سروگردن از فرح بلندتر دیده می‌شد. البته جا دارد که از تصویربردار محترم پروژه آقای جاهد بسیار تشکر کنم. چون ایشان در زمان تصویربرداری تمام تلاش و مهارت خود را به کار بردند تا تفاوت قد من نسبت به آقای کیا که نقش شاه را بازی می‌کرد مشخص نشود، موفق هم شدند.
اما متاسفانه با حذف پلان‌های بسته شخصیت فرح زحمات این عزیز نیز به هدر رفت و این ایراد در پلان‌های باز به وضوح دیده شد. یکی از دلایلی که باعث می‌شد این نقش را قبول نکنم همین موضوع بود. اما با صحبت‌هایی که با آقای ورزی داشتیم قرار شد از طریق کادربندی‌های مناسب و انتخاب درست زوایای دوربین این مشکل حل شود. ولی متاسفانه وقتی وارد کار شدیم این موضوع از کنترل من خارج شد و کارگردان تصمیم نهایی را می‌گرفتند بنابراین نتیجه کار به شکلی که دیدید درآمد.
▪ پس می‌توان این ایراد را هم به ایرادات دیگر شخصیت فرح اضافه کرد چون با توجه به مستندات موجود فرح مهره محکمی در دستگاه شاه بوده و تاثیر زیادی روی وی داشته است. اما در کلیت اثر این موضوع دیده نمی‌شود. به نظر شما سیر تکاملی این نقش ناقص صورت نگرفته است؟
ـ فرح تنها ملکه در دوران محمدرضا پهلوی بود که چهار فرزند به دنیا آورد. شخصیت فرح در فیلمنامه‌ای هم که روز اول مطالعه کردم، زنی بود که با سیاست‌های زنانه خودش جلو آمد. زنی که آمده بود زمام امور حکومت پهلوی را دست بگیرد ولی این مشخصه در کلیت اثر دیده نشد و تمام زحماتی که برای نوع راه رفتن، حرف زدن و نگاه کردن این زن کشیده شد به هدر رفت و در اکثر صحنه‌ها فقط صحبتی از فرح بود. به نظر من اگر قرار بود نقش و شخصیت فرح ناقص نشان داده شود خیلی بهتر بود که از ابتدا در مجموعه وجود نداشت.
▪ با توجه به این صحبت‌ها بفرمایید فیلمنامه به خودی خود چقدر گویای شخصیت فرح بود؟
ـ روز اولی که فیلمنامه را خواندم حدود ۲۰ سکانس درباره شخصیت فرح نوشته شده بود. اما بعد از پخش سریال متوجه شدم که سکانس‌هایی که من بازی داشتم حذف شده است و شخصیت فرح به صورت خبرنگاری درآمده که صرفا در صحنه‌هایی چیزی می‌گوید و می‌رود.
اگر کل سکانس‌هایی که از وی در فیلمنامه وجود داشت و در زمان تصویربرداری هم کلیه آن سکانس‌ها گرفته شد پخش می‌شد شخصیت این زن تاثیر بسیار بهتری می‌توانست در جریان داستان داشته باشد.
▪ علت حذف سکانس‌ها چه بوده است؟
ـ به نظر من آقای ورزی به دلیل یکسری غرض‌ورزی‌های شخصی لطمه بزرگی به پروژه وارد کردند و کسی هم از ایشان سوال نکرد چرا. من واقعا نمی‌دانم چرا مسوولان محترم سیما که قطعا فیلمنامه را مطالعه کردند و کلیه راش‌ها را جهت تاییدیه نهایی مشاهده کردند متوجه این موضوع نشده‌اند؟ ای کاش از این کارگردان می‌پرسیدند که اگر من بازیگر را قبول نداشت و اگر بازی‌ام مورد قبول‌شان نبود چرا از ابتدا مرا برای این نقش انتخاب کرد؟
حذف قسمت اعظمی از شخصیت فرح نه‌تنها از نظر روایتی به داستان لطمه زد بلکه از لحاظ بودجه هزینه بالایی را بر تلویزیون تحمیل کرد. کل زمان تصویربرداری پروژه داخل کاخ سعدآباد انجام می‌شد. جدای از هزینه روزانه حضور در کاخ، زحمات افراد گروه هم نادیده گرفته شد. یک ساعت و نیم وقت برای گریم و پوشیدن لباس من صرف می‌شد که متاسفانه زمان پخش گریم و طراحی لباس دیده نشد.
▪ صحبت از طراحی گریم و لباس شد، این دو مقوله چقدر در شکل‌گیری شخصیت داستان به شما کمک کرد؟
ـ حدود ۱۰ تا ۱۲ سال پیش، مشغول بازی در مجموعه تلویزیونی «روزهای زندگی» بودم. همزمان با پروژه ما، عوامل پروژه دیگری هم که نام آن را به‌خاطر نمی‌آورم، در همان لوکیشن مشغول کار بودند اتفاقاً موضوع فیلم آنها در مورد دوران پهلوی و رژیم شاه بود.
مرحوم استاد بابک بیات به من پیشنهاد کردند، به دلیل شباهت زیادی که به فرح دارم، برای تست گریم این شخصیت خودم را معرفی کنم، آن زمان حرف آن استاد را جدی نگرفتم و خیلی برایم جالب بود که بعد از ۱۲ سال دوباره همان اتفاق تکرار شد و من برای بازی در نقش فرح، به دلیل شباهت به این شخصیت، انتخاب شدم. زمانی هم که تست گریم انجام شد این همه شباهت برایم باورکردنی نبود. اتفاقاً عکسی از فرح داخل کاخ سعدآباد وجود دارد و من با گریم و لباس در کنار این تصویر عکسی دارم که اگر آن را ببینید متوجه می‌شوید که هیچ تفاوتی از نظر چهره با آن لباس‌ها و گریم وجود ندارد. در مورد طراحی لباس آقای نوید فرح مرزی هم باید بگویم که دو دست از لباس‌هایی که ایشان از روی لباس‌های واقعی شاه و فرح طراحی کرده بودند به دلیل زیبایی به کاخ هدیه شد. به‌نظر من طراحی لباس شخصیت فرح نیز مشکل بود چون در عین اینکه حس ملکه بودن را می‌داد باید پوشش اسلامی هم رعایت می‌شد که این موضوع با آن سربندهای زیبایی که روی آن با بدلیجات تزئین شده بود و به موهای من دوخته می‌شد کاملاً اتفاق افتاد.
▪ به‌زعم شما در مجموعه «پدرخوانده» همان فرحی را می‌بینیم که در فیلم‌های مستند باقیمانده از آن دوران دیده می‌شود؟
ـ کاملاً و من سعی کردم از طریق نگاه، رفتار، مدل حرف زدن و تن صدا قدرت و سیاست زنانه این شخصیت را نشان دهم. اینکه چطور با سیاست جلو می‌آید و ما می‌بینیم که در سکانس آخر بیان می‌کند که «من نمی‌توانم مملکت را بگذارم و بروم». و علاقه‌مند بود که شاه به تنهایی کشور را ترک کند و خودش سکاندار شود و همه چیز را به دست بگیرد.
▪ با این توضیحات فکر می‌کنید این شخصیت چقدر برای بیننده باورپذیر بود؟
ـ زمانی که در کاخ سعدآباد کار می‌کردیم یکی از مسوولین کاخ که تمامی کلیدها دستشان بود و به تمامی مسائل کاخ آشنایی داشتند روز اولی که من با گریم و لباس فرح وارد کاخ شدم این آقا با تعجب به من گفتند که چقدر مرا شبیه شخصیت اصلی دیده بود همچنین مردمی که برای بازدید از کاخ می‌آمدند همگی به محض دیدن من اعلام می‌کردند که از نظر ظاهر بسیار به شخصیت داستان شباهت پیدا کرده‌ام.
▪ در مورد خود شما چطور؟ میزان باورپذیری شخصیت فرح چقدر شما را راضی کرده است؟
ـ در این مجموعه با توجه به فیلمنامه، شخصیت به خوبی نشان داده می‌شد. نفوذی که روی شاه داشت و ضربه‌هایی که این زن به کشورش وارد آورد. اما باز هم می‌گویم متاسفانه با حذف سکانس‌های این شخصیت نه تنها شخصیت اصلی داستان شناخته نشد بلکه به‌نظر من مظلوم هم نشان داده شد. چون بیننده می‌بیند که فرح در طول مجموعه، کاری انجام نداده است.
مثلا در سکانس آخر سریال شاه به فرح پرخاش می‌کند و به عوامل خود می‌گوید که فرح را زیرنظر بگیرند. در صورتی که دلیل این اتفاق مشخص نیست. به نظر من حتی این شخصیت کمیک شد و در نهایت به شناخت نسل جوان ضربه زد.
▪ در خصوص شیوه کارگردانی آقای ورزی برایمان بگویید؟
ـ این اولین تجربه همکاری من با ایشان بود و قطعا آخرین هم خواهد بود. چون به نظر من کار کردن با کارگردانی که به دلایل شخصی سکانس‌های مهم و حساس اثرش را حذف می‌کند، خطاست و باعث می‌شود بازی من به عنوان یک بازیگر هدر برود. چنین کارگردانی شیوه کاری‌اش کاملا مشخص است و اگر کارش زیرسوال برود ایراد از من بازیگر نیست، چون من هم انتخاب شده‌ام.
▪ بعد از خواندن فیلمنامه و در جریان کار تا چه حد به نکات مشترکی در خصوص شخصیت فرح رسیدید؟
ـ آقای ورزی تعدادی فیلم که در آن فرح سخنرانی کرده بود، از شبکه تهیه کردند و من روی صدای این شخصیت کار کردم تا توانستم به صدای بم و خش‌دار او برسم. بعد از اینکه برای آقای ورزی صحبت کردم بسیار خوششان آمد و آن زمان به من گفتند که زمان دوبلاژ حتما خودم روی این شخصیت صحبت کنم. چون عقیده داشتند که صدای فرح باید بکر باشد و با شنیدن صدایش فیلم دیگری تداعی نشود. ولی بعدا این اتفاق نیفتاد.
واقعا افسوس خوردم و مدام به این فکر می‌کنم که ای‌کاش در این مجموعه بازی نمی‌کردم و فرح را در پروژه دیگری تجربه می‌کردم. چون بعد از ساخت این مجموعه‌ برای پروژه دیگری به من پیشنهاد نقش فرح را دادند ولی چون علاقه‌ای به کلیشه شدن در یک نقش ندارم، نپذیرفتم.
▪ از صدای خودتان در این اثر راضی هستید؟
ـ بیشتر از اینکه راضی باشم تعجب کردم. در این مجموعه فرح سه مدل صدا داشت. صدای جوانی، میانسالی و پیری. در سکانس‌های اولیه مجموعه که فرح جوان بود صدای شخصیت پیر ادا می‌شد. رفته رفته صدای این شخصیت شفاف شد و در قسمت‌های پایانی و زمان پیری فرح یک صدای کاملا شفاف و شبیه صدای خودم بود و این قضیه جای تعجب دارد، چرا که دوبلاژ ایران بسیار قوی است و ما دوبلورهای فوق‌العاده هنرمندی داریم.
حالا این ایراد از دوبلاژ است یا مساله دیگری در میان است، واقعا نمی‌دانم. اما موضوع دیگری که ضربه نهایی را از طرف این مجموعه به من وارد کرد تیتراژ این مجموعه بود و آن هم آوردن نام من از قسمت پنجم این مجموعه در تیتراژ و قرار دادن آن در ردیف چهاردهم نام بازیگران.
زمانی هم که علت این قضیه را جویا شدم آقای ورزی گفتند به دلیل اینکه از قسمت پنجم وارد قصه می‌شوید نام شما از قسمت پنجم به تیتراژ اضافه می‌شود. در صورتی که بازیگران دیگری هم بودند که از قسمت پنجم و هشتم وارد داستان می‌شدند و نام آنها از قسمت اول در تیتراژ دیده می‌شد.ای کاش جایی وجود داشت تا به مشکلاتی از این قبیل رسیدگی می‌کرد. جایی که بازیگران بتوانند از آبروی حرفه‌ای خود دفاع کنند.

زهره احمدی

منبع : روزنامه تهران امروز