ارتودنتیکس(متخصص ارتودنسی)

این تخصص بخشی از دندانپزشکی است که درارتباط با کنترل، هدایت وتصحیح بافتهای دهانی صورتی در حال رویش یا بالغ می باشد مثل وضعیت هایی که نیاز به جابجایی دندانها دارد، تصحیح روابط نامناسب فکی و دندانی، تنظیم و تصحیح روابط بین دندانها و استخوانهای سر و صورت. مسئولیت اصلی ارتودنتیست، تشخیص، پیشگیری، تفسیر و درمان انواع جفت شدن غلط دندانها و تغییرات بافتهای مجاور آنها می باشد.
● مال اکلوژن
▪ مال اکلوژن چیست؟
مال اکلوژن، به وضعیت قرارگیری غیر طبیعی دندانها و یا فکین گفته می شود و انحرافی از رشد و تکامل می باشد که بر جفت گیری دندانها، توانائی در تمیزکردن دندانها، سلامت لثه، رشد فکری و در یادگیری تکلم، تأثیر می گذارد.
▪ علت مال اکلوژن چیست؟
هم ارث و هم محیط نقش مهمی را در ایجاد مال اکلوژن دارند. شکل و اندازة صورت، فکین و دندانها غالباً بوسیله توارث انتقال می یابند. عوامل محیطی ایجاد کننده مال اکلوژن زیاد بوده و اغلب آنها توسط دندانپزشک کودکان قابل کنترل می باشند و عمده ترین آن پوسیدگی دندانهای شیری و یا زود از دست دادن آنها می باشد.
▪ دندانپزشک به چه اطلاعاتی نیاز دارد تا شکل گیری و پیشرفت مال اکلوژن را ارزیابی کند؟
چگونگی و ترکیب مشکلات اختصاصی هر بیمار، محدوده و مراحل معاینه و تشخیص را معین می کند. حین معاینات کلینیکی، دندانپزشک تاریخچه ای از سوابق پزشکی و دندانپزشکی می گیرد، از دندانها قالب گیری بعمل آورده و آنها را با گچ دندانپزشکی می ریزد.
این قالب های مطالعه علاوه بر اینکه روابط دندانها را نشان داده و در طرح درمان کمک کننده می باشد، ماخذی نیز برای بررسی پیشرفت درمان می باشند. تهیه عکس های معمولی از صورت و دندانها نیز یک رکورد و ثبت قبل از درمان است. تعدادی رادیوگرافی نیز ممکن است برای تشخیص پیشرفت مال اکلوژن نیاز باشد. رادیو گرافی رایج در این زمینه پانورامیک می باشد که همه دندانها را در یک کلیشه نشان می دهد. رادیوگرافی دیگر سفالومتری جانبی می باشد که بصورت نیم رخ رابطه دندانها و فکین را نسبت به صورت و جمجمه نشان می دهد.
▪ از چه دستگاههایی برای تصحیح مال اکلوژن استفاده می شود؟
بطور کلی از ۲ نوع دستگاه برای این منظور استفاده می شود:
ـ دستگاههای متحرک
ـ دستگاههای ثابت. دستگاه متحرک از سیم و مواد پلاستیکی (اکریل) ساخته می شود و توسط بیمار در دهان گذاشته و برداشته میشود. بعضی از انواع آن بطور همزمان دندانهای بالا و پایین را در بر می گیرد. کلاً گرفتن نتیجه مطلوب درمانی با این دستگاهها منوط به همکاری، پذیرش و استفاده صحیح بیمار از آن و آموزش کامل از طرف دندانپزشک به بیمار، میباشد. مزیت عمده دستگاههای متحرک این است که به راحتی برداشته شده و تمیز می شوند.
دستگاههای ثابت عبارتند از قطعاتی بنام براکت که مستقیماً به دندانها چسبانده می شوند و سیم در داخل آنها گذاشته می شود، این دستگاهها کنترل بهتری بر حرکات دندانی دارند. به علت گیر غذایی در اطراف این دستگاهها، همکاری بیمار در تمیز کردن دندانها و رعایت بهداشت دهان به منظور جلوگیری از پوسیدگی الزامی است.
▪ چه مدت زمانی طول می کشد تا مال اکلوژن درمان شود؟
دوره درمان برای هر ناهنجاری بستگی به نوع مال اکلوژن، شدت و پیشرفت آن و رشد کودک و همکاری وی دارد. دندانپزشک مدت زمان لازم برای انجام درمان اولیه را بطور تقریبی تخمین می زند.
▪ آیا کشیدن دندانهای سالم بمنظور تصحیح مال اکلوژن صحیح است؟
انتخاب دقیق یک دندان شیری برای کشیده شدن ممکن است جهت هدایت رویش دندان دائمی لازم باشد. در این مواقع نیاز به کنترل بیمار در یک دوره زمانی بوده و گاهاً ممکن است از بعضی دستگاههای ارتودنسی استفاده شود ولی کشیدن دندان دائمی بستگی به چگونگی وضعیت دندانها ، میزان کمبود فضا و صورت بیمار دارد و در هر بیماری متفاوت است. بسیاری از مال اکلوژن ها بدون کشیدن درمان نمی شوند ولی مواردی وجود دارد که نیاز به کشیدن دندان نیست.
● مراقبت های اولیه ارتودنسی(ارتودنسی پیشگیری)
هرگز آنقدر زود نیست تا نگاهی به رشد و تکامل دهان بچه شما بیفتد. یک دندانپزشک ضمن اینکه می تواند دندانها را بعد از ظاهر شدن به داخل حفره دهان تا جایگاه خود هدایت کند، می تواند مال اکلوژن، شلوغی و بهم ریختگی دندانها یا مشکلات مربوط به روابط آنها و جویدن را تشخیص دهد. معالجات ارتودنسی بموقع می توانداز پیشرفت و وسعت عارضه بوجود آمده جلوگیری کند.
▪ علت شلوغی دندانها و دیگر مشکلات ارتودنسی چه می باشد؟
مال اکلوژن ممکن است ارثی بوده و یا در اثر عوامل محیطی ایجاد شده باشد. مشکلات ارتودنسی می تواند در اثر پوسیدگی و آسیب به دندانها ایجاد شده باشد و یا در اثر زود از دست دادن دندانهای شیری، و یا اینکه از عاداتی چون تنفس دهانی، مکیدن انگشت و یا جویدن ناخن و لب، بوجود آمده باشد. دندانپزشک می تواند در ترک این عادات به شما کمک کند.
▪ چرا انجام مراقبت های ارتودنسی اولیه و بموقع با اهمیت می باشد؟
ارتودنسی بموقع به فرزند شما اعتماد به نفس می دهد و لبخند را بر لبان او می کار د، ولی سود حاصل از انجام ارتودنسی پیشگیری و اولیه به مراتب از اینها بیشتر است. دندانپزشک کودکان می تواند دندانهای کج شده را راست کند و آنها را به جایگاه صحیح شان هدایت نماید. مشکلات مربوط به جفت گیری و در هم رفتن دندانهای دو فک را اصلاح نموده و حتی از کشیدن دندان در معالجات ارتودنسی آینده جلوگیری نماید. بدیهی است که دندانهای ردیف شده و منظم را بهتر می توان تمیز کرد و این امر باعث کاهش استعداد به پوسیدگی و ناراحتی لثه می شود.
▪ نحوه درمان ارتودنسی پیشگیری چگونه است؟
بدین منظور از وسایل و دستگاههای ارتودنسی استفاده می شود. بعضی از این دستگاهها ثابت بوده و به دندان چسبانیده می شود و برخی متحرک بوده و قابل درآوردن می باشند. دندانپزشک اطفال تشخیص می دهد که از چه وسیله ای با توجه به نیاز کودک استفاده کنید، و به شما توضیح می دهد که چه معالجه ای می توان انجام داد و زمان تقریبی آن چقدر است.
▪ چه مراقبت هایی در طول درمان ارتودنسی توصیه می گردند؟
ـ اول: مانند بسیاری از معالجات دندانپزشکی، همکاری بیمار بسیار مورد توجه بوده و او بیشترین نقش را بر عهده دارد تمیز کردن دندانها با استفاده از نخ و مسواک و نگهداری دستگاه ارتودنسی در دهان و مراقبت از آن در رأس قرار دارند.
ـ دوم: معاینات منظم دندانپزشکی در کنار ویزیت های ارتودنسی کودک شما را از پوسیدگی و بیماریهای لثه محافظت میکند.
ـ سوم: تماس فوری با دندانپزشک در زمانیکه قسمتی از دستگاه ارتودنسی شکسته شود باعث می شود که درمان ارتودنسی به روال صحیح از نظر زمانی و کارایی ادامه یابد.
▪ آیا بچه ها، با داشتن دستگاه ارتودنسی، بطور طبیعی می توانند صحبت کنند، بخورند و یا بازی کنند؟
فرزند شما می تواند رژیم غذایی عادی را داشته باشد ولی از خوردن مواد غذایی چسبنده مثل آدامس و شکلات و غذاهای سخت و زیاد سفت مثل پسته - فندق - بادام - یخ و ... با هدف جلوگیری ازشکسته شدن و کج شدن قطعات دستگاههای ارتودنسی باید خودداری کند. ممکن است بعضی از دستگاهها نحوه صحبت کردن کودکان را موقتاً تغییر دهند، ولی اغلب خود را با آن وفق داده و بعد از طی یک الی چند روز بطور عادی صحبت می کنند.
عموماً بچه ها می توانند با داشتن دستگاههای ارتودنسی در دهان براحتی بدوند، جست بزنند، شنا کرده و یا بازی نمایند، ولی بایستی توجه داشت که در مواردی این فعالیتها عدم تجویز دارند. بهتر است با توجه به نوع دستگاه از دندانپزشک معالج دستورات ویژه را دریافت نمائید.
● مراقبت های لازم در حین درمان ارتودنسی متحرک
۱) لازمه موفقیت درمان با این دستگاهها، استفاده مداوم از آنها با توجه به زمانی است که ارتودنتیست توصیه می کند.
۲) از دستکاری اجزاء سیمی جداً خودداری نمائید، بدیهی است در صورت شکسته شدن آن علاوه بر این که درمان طولانی تر شده و نتایج بدست آمده قبلی از دست می رود، هزینه قالب گیری و ساخت دوباره آن مجدداً دریافت خواهد شد.
۳) دستگاههای پیچ داری را که برای رفع تنگی فک تجویز شده اند، ۲۴ ساعته استفاده نمائید.
۴) استفاده متناوب و نامرتب از این دستگاهها باعث درد و ناراحتی و لقی دندانهای پایه می گردد.
۵) نتایج بدست آمده در طی چند ماه، در صورت کنار گذاشتن بی موقع و خود سرانه، ظرف چند ساعت تا چند روز سریعاً از دست خواهد رفت. لذا اکیداً توصیه می گردد، زمان تجویز شده را دقیقاً رعایت نمائید.
۶) برای حفظ و سلامتی دندانها و لثه بعد از هر بار غذا خوردن، دندانها و پلاک را مسواک زده و مجدداً پلاک در دهان گذاشته شود.
۷) در صورت شکسته شدن و یا هرگونه اتفاقی در کوتاهترین زمان با کلینیک تماس بگیرید.
۸) از کم و زیاد نمودن نیروی فنرهای فعال شده خودداری نمائید.
۹) جهت برداشتن پلاک از ناخن انگشت اشاره هر دو دست کمک گرفته و گیره های روی دندانهای کرسی را آزاد نمائید و از گرفتن اجزاء سیمی دیگر اجتناب کنید.
۱۰) طراحی، ساخت و دستور استفاده ازدستگاههای ارتودنسی متحرک برای هر بیماری متفاوت است، لذا فقط دستورات توصیه شده از جانب ارتودنتیست برای شخص شما را بکار ببرید.
۱۱) در مواقعی که از پلاک استفاده نمی شود، ان را در یک ظرف در بسته نگهداری کنید و جهت جلوگیری از شکسته شدن، از گذاشتن آنها در گوشه و کنار و جیب لباس اجتناب نمائید.
۱۲) مقدار نیرو، زمان و نحوه استفاده از دستگاههای خارج دهانی (چانه بندـ هدگیر ـ فیس بو ـ فیس ماسک) در موفقیت درمان تأثیر بسزائی دارد. لطفاً به دستورات داده شده در این خصوص نیز توجه فرمائید.
● مراقبت های لازم در حین درمان ارتودنسی ثابت
دستگاههای ارتودنسی وسائلی هستند که هزینه زیادی بابت آنها پرداخت می شود، همچنین قرار دادن آنها به دقت و نیز صرف وقت نیاز دارد. در صورت بی احتیاطی و شکسته شدن آنها نه تنها طول درمان طولانی می گردد، بلکه مشکلات خاصی چون پوسیدگی دندانها، بیماری لثه و از دست دادن فضای دندان کشیده شده و ... ایجاد می شود. لذا مراقبت از آنها و بهداشت دهان ضروری بوده و اکیداً توصیه می شود به موارد ذیل توجه نمائید:
▪ روز اول بعد از نصب براکتها بر دندانها از خوردن و آشامیدن مواد خوراکی رنگی مثل: چای، نوشابه، سس، رب، سبزی، شکلات، پاستیل و ... خودداری نمائید.
▪ در روزهای اولی که دستگاه ارتودنسی در دهان شما قرار می گیرد ممکن است دندانها حساس شده و یا احیاناً کمی درد و ناراحتی داشته باشید. اگر درد روی دندانها و لثه شدید بود با کلینیک تماس بگیرید.
▪ در طول درمان از خوردن غذاهای چسبنده مانند شکلات ، آدامس و مواد مشابه اجتناب کنید.
▪ غذاهای سخت مانند: ته دیگ، نان خشک و برگه میوه جات خورده نشود.
▪ گاز زدن به مواد غذایی سفت مانند: ساندویچ، سیب، هویج و میوه های مشابه انجام نگیرد.
▪ شکستن تنقلات مثل: تخمه، پسته، فندق، بادام و ... به هیچ وجه صورت نگیرد.
▪ هسته میوه های هسته دار مثل: هلو، شلیل، زردآلو و ... قبل از خوردن جدا شود.
▪ در موارداورژانس مثل: شکستن، خم شدن، باز و جدا شدن قسمتی از دستگاه و سیم بلافاصله با کلینیک تماس بگیرید و اصلاح آن را به وقت آینده یا روزهای بعد موکول نکنید.
▪ میزان نیرو و زمان استفاده ازدستگاهها کمکی خارج دهانی (فیس بو ، هدگیر، چانه بند) و کش های داخل دهانی در پیشرفت درمان نقش بسزایی دارد. لطفاً نیروی آنرا کم و زیاد ننموده و زمان تجویز شده را دقیقاً رعایت کنید.
▪ در صورت تجویز کش های داخل دهانی قبل از تمام شدن کش ها جهت دریافت آن به کلینیک مراجعه نمائید.
▪ مهم ترین نکته در خلال درمان ارتودنسی تمیز کردن مرتب دندانها و دستگاههای ارتودنسی می باشد. دستگاههای ارتودنسی به علتِ گیر غذایی، دندانها را مستعد پوسیدگی می کند. لذا بعد از هر وعده غذایی بطور صحیح و کامل دندانهای خود را مسواک زده و هنگامی که در خانه نیستید حتماً مسواک ارتودنسی خود را به همراه داشته باشید.
هر دندانی بایستی ده مرتبه مسواک زده شود و یک مسواک زدن صحیح برای دو فک حدوداً ۱۵ دقیقه زمان نیاز دارد. مطمئن شوید که موهای مسواک در ناحیه مجاور و زیر لثه ها را تمیز نماید. میکروب ها تمایل زیادی دارند که در این ناحیه مخفی گردند.

منبع : سایت پزشک و آزمایشگاه