سه شنبه, ۲۹ اسفند, ۱۴۰۲ / 19 March, 2024
مجله ویستا


شهر فرهنگی و فرهنگ شهری


شهر فرهنگی و فرهنگ شهری
توسعه شهری همواره دارای دو جهت و جنبه عمرانی و فرهنگی است که هریک به موازات دیگری کیفیت زندگی در محیط شهر را ارتقا می دهند، چه فعالیت های عمرانی به تنهایی نمی تواند از بسیاری معضلات شهرنشینی چون ناهنجاری های ناشی از تردد بی هدف، آلودگی های زیست محیطی، عدم رعایت قواعد استفاده ازامکانات شهری و توسل به خشونت در تعاملات اجتماعی بکاهد.
مدیریت شهری در طول سال های گذشته با طرح یک شعار محوری در حوزه توسعه فرهنگی کلانشهر تهران مسئولیت اداره و توسعه بزرگ ترین کلانشهر ایران را که الگویی برای تغییر و توسعه سایر شهرهای کشور نیز به شمار می رود، برعهده گرفت. اما آیا با گذشت چندسال توفیقی به دست آمده است شعار فرهنگی شهرداری تهران را می توان دارای چنین ابعادی دانست:
الف) اخلاق شهروندی
ب) شهروند اخلاق مدار
در بحث اخلاق شهروندی دو شق فرهنگ سلامت و فرهنگ تعامل مهم ترین شقوق به شمار می روند. فرهنگ سلامت ناظر بر فرهنگ سازی جهت مشارکت شهروندان در حفظ نظافت و بهداشت محیط است. زباله های شهری (بسته بندی نامناسب و جاگذاری نامطلوب زباله و عدم تفکیک آن ، زباله های خطرناکی چون زباله های بیمارستانی) ، آلودگی هوا(تردد بی هدف خودروها در شهر، خودرو تک سرنشین و خودروهای معیوب و دودزا)، آلودگی صوتی(استفاده از بوق در معابر و ایجاد مزاحمت صوتی به وسیله بلندگو و...) و آلودگی آب (آلودگی ناشی از پساب های شیمیایی چون کود، دارو و انواع شوینده ها) موضوعاتی است که باید با فرهنگ سازی با آنها مبارزه کرد.
در موضوع فرهنگ تعامل ، فرهنگ سازی جهت مشارکت شهروندان در حفظ آرامش و جلوگیری از خشونت در تعاملات از مهم ترین وظایف دستگاه های فرهنگی کشور به شمار می رود.
برپایه آمار ثبت شده از سوی مراکز قانونی، نزاع و خشونت های اجتماعی طی سال های اخیر در کشور روبه افزایش است. این درگیری ها در فصل های گرم سال در مردان به اوج خود رسیده و در زمستان کاهش محسوسی می یابد. مجموع نزاع های سه ماهه اول سال۸۵ در کشور ۱۵۰۸۹۳ مورد و از این تعداد ۳۵۷۴۲ مورد نزاع منجر به معاینه در زنان و ۱۱۵۱۶۹ مورد نزاع منجر به معاینه در مردان بوده است.
سازمان پزشکی قانونی کشور، تهرانی ها را در صدر آمار نزاع و خشونت در کشور قرار داده است: تهرانی ها در سه ماهه اول سال ۸۵ تعداد ۱۱۴۰۰۸ مورد نزاع منجر به معاینه داشته اند. برخی، مشکلات معیشتی را از علل عمده اعمال خشونت های شهری در جامعه شهرنشین امروز ایرانی می شمرند ولی آنچه به طور عموم در کنش اقتصادی اقشار مختلف مشهود است فقر پایدار و عمیق نیست بلکه احساس فقر است.
درموضوع خشونت درمحیط شهری و تعامل ، ترافیک (حفظ خونسردی در رانندگی، رعایت حق تقدم و حقوق عابرین) و روابط فردی (رعایت ادب و احترام در مناسبات اجتماعی، توجه به سالمندان و کودکان و تلاش جهت جلوگیری از بروز ناهنجاری های تقبیح شده مانند برخوردهای فیزیکی) از جمله موضوعاتی هستند که باید در راستای شعار فرهنگی شهر مورد توجه قرار گیرند.
در بحث شهروند اخلاق مدار، تقویت فرهنگ دینی و مقاومت فرهنگی شهروندان وظایفی تعریف شده است که تلاش جهت تبدیل ارزش های اسلامی به هنجارهای اجتماعی ارتقای فرهنگ دینی شهروند را در پی دارد.
براین اساس، دستورات الهی اسلام شریف در بازتعریف محورهای توسعه فرهنگ دینی و نهادینه کردن آن در محیط شهری راهگشای مسئولان امر است: صحت و نظافت معابر (ضمان ایجاد مزاحمت و سد معبر)، تعاون، رسیدگی به همسایه، سفارش به حفظ وحدت و توجه واقعی به گروه ها و خرده فرهنگ های متنوع یک جامعه، حسن خلق و مهربانی با مردم، صبر و تدبیر در انجام امور، رعایت حال بیماران، سالمندان و کودکان، سفارش به دستگیری از فقرا و ابن السبیل ، نفی تجاوز به حقوق دیگران و نفی خشونت از جمله این دستورات متعالی و مترقی است که
می توانند با برنامه سازی مناسب به هنجارهای اجتماعی تبدیل شوند .
تقویت روحیه مقاومت فرهنگی دومین ویژگی شهروند اخلاق مدار است که با فرهنگ سازی جهت مقابله با تهاجم فرهنگی دشمن ایجاد می شود و تهران بزرگ به عنوان ام القرای جهان اسلام پرچمدار ایجاد این مقاومت عمومی است.
ارتباط مناسب مسئولان با مردم (اعلام عمومی برنامه های پیش رو در شهر و اجرای طرح های متعدد نظرسنجی، ارائه خدمات ویژه به مناطق محل سکونت اقشار کم درآمد وارائه گزارش عملکرد در بازه های زمانی مختلف به شهروندان)، کمک به ارتقای آگاهی های عمومی نسبت به شرایط و ظرفیت های کشور جهت توسعه و تبیین موقعیت ایران در جهان و همچنین معرفی آثار پدیده های ناهنجار معاصر (پیام های تبلیغاتی غیرمستقیم دشمن و خشونت موجود در بازی های رایانه ای و فیلم ها ، قرص های روانگردان) از جمله فعالیت هایی است که پیگیری آنها همراه با تصویرسازی مناسب به تقویت مقاومت فرهنگی کمک می کند.
به نظر می رسد اگر کار گروه های مطالعاتی جهت احصای روش های مؤثرتر در بحث اخلاق شهروندی جایگزین کلان نگری متمایل به سطحی نگری معمول همایش ها، تولید کتب و برگزاری جشنها و نشست ها شوند بسیار مفیدتر خواهدبود.
عدم توجه به نقش نهادهای مدنی (NGO) متشکل از اقشار مختلف شهروندان، پوشش محدود برنامه های مفرح، عدم برگزاری اردوهای آموزشی و تفریحی به تعداد لازم به خصوص در مناطق محل سکونت اقشار کم درآمد از جمله این نقایص است، نحوه اجرای جشنواره ها و مراسم تقدیر نیز با روشمند و مبتنی بر واقعیت های موجود جامعه شهری و با استفاده از الگوهای غیرفرمایشی و مؤثر بر مخاطب امروز طراحی شوند. توزیع کتاب به جهت حوزه محدود توزیع و تأثیر بسیار مضیق آن، تنها با حجم کم و به صورت بولتن آموزشی در جامعه امروز شهری قابل ارائه است. با لحاظ محدودیت های رسانه ملی، تیزرها باید دارای مصادیقی کاملاً واقعی و حاوی اشاراتی غیرمستقیم به محور اخلاق شهروندی باشد. در این بحث اقبال عمومی به کاراکترپردازی در انیمیشن های نیروی انتظامی جالب توجه است. بیلبردهای سازمان می تواند باتابلو نوشته هایی هماهنگ با تیزرها و با بهره گیری از خلاقیت ها ارتقا یابند. توجه به این نکته ضروری است که انجام ناقص برنامه های فرهنگی، به اصطلاح عوام سمبل کردن این فعالیت ها نه تنها آثار آن را از بین می برد بلکه گاه نتیجه عکس نیز درپی دارد.
این که چقدر سازمان های فرهنگی و هنری در راستای شعار شهر اخلاق تلاش مؤثر نموده موضوعی است که با مطالعه موارد پیش گفته و بررسی تولیدات سال جاری این مجموعه می تواند مورد واکاوی کارشناسان، دلسوزان و دست اندرکاران حوزه فرهنگ و اندیشه قرار گیرد.
در پایان ذکر این نکته ضروری است که ساده انگاری خواهدبود اگر سرنخ همه مشکلات تهران و راه حل های آنها را در تهران جست و جو کنیم. مشکلات فرهنگی جامعه شهرنشین ایرانی در گذار تاریخی خود از همزیستی طایفه ای و کلونی های قومی تا زندگی در شهرهای امروزی، حاشیه بسیار بزرگ شهر تهران
(از غرب تا شهر جدید هشتگرد، از جنوب تا ری، از شرق تا بومهن و از شمال تا فشم و شمشک).
سیل جمعیت دارای فرهنگ های متنوع که روزانه از اقصی نقاط ایران به تهران در رفت و آمدند، توسعه نامتوازن کشور، عدم اجرای صحیح و واقعی طرح های آمایش سرزمین و توزیع ناعادلانه امکانات، تهران را به یک معضل بزرگ تبدیل کرده است که گاه به گاه مسئولان ارشد نظام را به جلسات چاره جویی می کشاند و سرآخر به توصیه صحیح کارشناسان برنامه های عملیاتی مقطعی در تهران و تهیه طرح های جامع توزیع ثروت (در بخش های نیرو، راه، صنعت، کشاورزی...) در شهرستان ها در دستور کار قرار می گیرد.
لکن بدیهی است تا آن زمان که تمرکز عمده دستگاه های دولتی و زیرساخت های توسعه اداری و تجاری (مراکز اصلی اداری: گمرکات، بانک ها،... امکانات ارتباطی: فیبر نوری و...، مراکز تفریحی و آموزشی مادر: سینماها، تفریحگاه های عمومی، کتابخانه ها...) و ظرفیت های اشتغال به دلیل گسترش وسیع بخش خصوصی در حاشیه بسترهای دولتی ایجاد شده در تهران وجوددارد. حل کامل مشکلات فرهنگی شهر تهران امری محال است و تنها می توان مسکن هایی برای معضلات آن درنظر گرفت.
امیر محبوب
منبع : روزنامه ایران


همچنین مشاهده کنید