چرا اکبر هاشمی رفسنجانی؟

حضور اکبر هاشمی رفسنجانی در عربستان سعودی و بیان سخنان قابل توجه در حوزه مسائل جهان اسلام، بحرانی هایی که کشورهای اسلامی درگیر آن هستند، اوضاع فلسطین و لبنان و تمرکز بر تنش هایی که ایران و عربستان در موضوع سفر حجاج به اماکن مقدس این کشور دارند، گواه آن است که وی بدنبال استفاده از نفوذ خود در سیاست داخلی ایران برای کمک در عرصه سیاست خارجی کشور است و در این خصوص بواسطه عمل گرایی خود، نتایج مثبتی بدست آورده است.
محمد فرازمند سفیر سابق ایران در بحرین که سابقه ماموریت دیپلماتیک در عربستان سعودی نیز دارد می گوید که سفر اکبر هاشمی رفسنجانی در سطح دو جانبه گفت و گوهایی با مقامات سعودی در این سفر صورت گرفت که با توجه به محوریت نقش عربستان در بین کشورهای منطقه ، قابل توجهی بود، سعودی ها در مسائل لبنان و فلسطین صاحب نظر هستند، ارتباطات گسترده ای با کشورهای فرامنطقه ای دارند و طبیعی است که ایران به عنوان یک قدرت برتر منطقه برای برقراری آرامش و رفع تنش باید با عربستان ارتباط خوب گذشته را ادامه دهد و بواسطه این ارتباط برخی اختلاف های مذهبی و سیاسی بین دو کشور کاهش پیدا کند.
دعوت ملک عبدالله پادشاه عربستان برای حضور رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در اجلاس گفت و گوی اسلامی نشان از آن دارد که مقامات کشورهای اسلامی به این امر به خوبی واقفند که جایگاه آقای هاشمی رفسنجانی در عرصه سیاست گذاری ایران، جایگاهی تاثیر گذار است و وی قابلیت در میان گذاشتن بسیاری از مشکلات منطقه ای و ارائه راهکار برای برون رفت منطقه از بحران های کنونی را فارغ از شعار گرایی و آرمانگرایی داراست
اکبر هاشمی رفسنجانی پس از دو دور ریاست جمهوری در دوران پر تنش پس از جنگ هشت ساله ایران و عراق، از دفتر رئیس جمهوری ایران راهی مجمع تشخیص مصلحت نظام شد. گرچه آقای هاشمی صندلی ریاست جمهوری را واگذارد و بر کرسی ریاست مجمع تشخیص مصلحت تکیه زد اما می توان دریافت جایگاهی موثرتر از ریاست جمهوری در بررسی و اتخاذ تصمیمات کلان کشور عهده دار شد.
مسئولیت جدید ، هاشمی رفسنجانی را نه تنها از عرصه سیاست دور نکرد بلکه محوریتی بیشتری برای وی برقرار ساخت چراکه بر طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مجمع تشخیص مصلحت نظام وظیفه حل اختلاف مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان قانون اساسی و تدوین سیاست های کلی نظام و نظارت بر حسن اجرای این سیاست ها را بر عهده دارد.
آقای هاشمی رفسنجانی طی انتخابات اخیر مجلس خبرگان ریاست این نهاد مهم در جمهوری اسلامی را نیز عهده دار شده و طبیعتا به وزن میزان نفوذ خود افزوده است.
اما از همان دوران جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام و انتخاب آقای هاشمی رفسنجانی به ریاست آن، جایگاه وی در تصمیم گیری های اساسی نظام تقویت شد و این تاثیر گذاری بواسطه انبوهی از تجربیات به یادگار مانده از دوران ریاست جمهوری ، هاشمی رفسنجانی را به محوری کلیدی در عرصه سیاست خارجی تبدیل ساخت.
نمونه این محوریت را به وضوح در تدوین چشم انداز بیست ساله توسعه ایران می توان مشاهده کرد که هدف اصلی در آن، تبدیل شدن کشور به قدرت اول منطقه عنوان شده است.
این هدف گذاری در چشم انداز بیست ساله ، بی ارتباط با تجربیات هاشمی رفسنجانی در عرصه سیاست خارجی نیست چراکه او از ظرفیت های کشورهای منطقه و مناسبات این کشورها با ایران به خوبی مطلع بوده است.
حال این سوال مطرح است که چرا اکبر هاشمی رفسنجانی از سوی دولت آل سعود برای حضور در کنفرانس گفت گوی اسلامی دعوت شده است؟
پاسخ این سوال را می توان در چند نکته دید: اول، روابط صمیمی و دوستانه این شخصیت با خاندان آل سعود، دوم، جایگاه برجسته وی در مجامع و کنفرانس های اسلامی و توجه ویژه او به حوزه های اتفاق و اختلاف کشورهای اسلامی، سوم، تجربیات هاشمی در عرصه سیاست خارجی در طول هشت سال ریاست جمهوری ایران به عنوان کشوری تاثیر گذار بر تحولات منطقه و در نهایت نقش آفرینی جدید او در عرصه سیاست خارجی ایران و به عنوان مقامی متنفذ.
اما نقش آفرینی تازه اکبر هاشمی رفسنجانی نشان از نگرانی وی از انحراف ایران در عرصه سیاست خارجی دارد. اینگونه به نظر می رسد که وی پس از سپری کردن دوره ای سکوت، با انتصاب در مقام ریاست مجلس خبرگان رهبری ، اظهار نظر در خصوص مسئله هسته ای ایران، مذاکره ایران و آمریکا، روابط ایران و عراق ، مسئله جزایر سه گانه خلیج فارس و جعل نام خلیج فارس، اوضاع لبنان و فلسطین و تنش های موجود در منطقه و در نهایت روابط ایران و کشورهای اسلامی از جمله عربستان را در شرایطی تازه آغاز کرد.
اکنون می بینیم که حضور اکبر هاشمی رفسنجانی در عربستان سعودی در کنار اهمیت این سفر در روابط دو جانبه، بواسطه وقوع حوادث تاثیر گذار در منطقه چون ناآرامی های اخیر لبنان و افزایش درگیری ها در فلسطین، مذاکره مقامات سوری و اسرائیلی درباره بلندی های جولان و احتمال صلح این دو، اوضاع عراق و موافقت نامه امنیتی ایالات متحده امریکا با این کشور، از حساسیت ویژه ای برخوردار شده است.
این حساسیت تا به آنجا پیش رفته که برخی منابع، هدف دعوت عربستان از رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام را تثبیت توافق لبنانی ها و کشورهای عربی درباره توافقنامه دوحه بر سر بحران لبنان و انتقال این تجربه موفق به صحنه فلسطین، عنوان کرده اند.
این در حالی است که منوچهر متکی، وزیر امور خارجه ایران نیز در زمان حضورش در بیروت، این موضوع را به همتای سعودی خود پیشنهاد کرده بود.
دیپلمات سابق ایران در عربستان سعودی می گوید بطور قطع آقای هاشمی رفسنجانی به عنوان یک مقام ایرانی و با توجه به ویژگی های شخصیتی و ارتباط دوستانه با پادشاه عربستان و بسیاری ازسران کشورهای منطقه، ظرفیت بالایی برای اتحاد دو کشور در کاهش تنش ها و برقراری تفاهم بین ایران و کشورهای عربی و منطقه ای ر اختیار دارند.
بر این اساس اکنون در شرایطی جدید، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و مجلس خبرگان رهبری، تلاش دارد با توجه به اوضاع منطقه و شرایط ویژه ایران در تحولات کنونی خاورمیانه، نقش اصلاح کننده، حمایتی و تعادلی خود را در عرصه سیاست خارجی ایران بکار برده و از نگرانی های احتمالی بکاهد

نویسنده : مینا علی اسلام

منبع : دیپلماسی ایرانی