مجلس هشتم و فراکسیون‌هایی در حد یک کمیسیون

تشکیل فراکسیون‌ها در مجلس شورای اسلامی در واقع به معنای جدا ساختن خط‌ها و جناح‌های مختلف در نظام پارلمان برای تعیین گروه‌های در اقلیت و اکثریت است که می‌توانند در معادلات سیاسی و حتی اقتصادی تاثیر گذاری خاص خود را داشته باشند از همین رو مجالس پس از انقلاب نیز دارای فراکسیون اکثریت و اقلیت بوده و نمایندگان هر جناح در داخل گروهی که خود را با اهدافشان هماهنگ‌تر می‌دید ، به طرح ایده‌های خود در فضای قانونگذاری کشور می‌پرداخت. اما مجلس هفتم با ساختار ظاهرا یکدست و در عمق ساختار شکن خود، تعداد فراکسیونها را از دو فراکسیون مهم اقلیت و اکثریت به سه فراکسیون اقلیت، اکثریت و وفاق و کارآمدی رساند و در روزهای آخر نیز به خوش آمد گویی به فراکسیونی پرداخت که حاصل انشعاب در جریان اصولگرایی بود .گر چه نمایندگان فراکسیون اکثریت و به خصوص اعضای هیات رئیسه این فراکسیون، تشکیل فراکسیون وفاق و کارآمدی و اصولگرایان مستقل را دلیلی بر وجود انشعاب در فراکسیون اصولگرایان نمی دانستند اما اصولگرایانی که در نحوه تعامل هم فکرانشان با دولت نهم انتقاداتی را مطرح می‌ساختند، نه تنها موجب ایجاد اختلاف در بین جریان اصولگرایی در مجلس هفتم شدند، بلکه در مجلس هشتم نیز از همین روزهای ابتدایی با طرح پیشنهاد تشکیل فراکسیون "رایحه خوش خدمت" یا فراکسیون طرفداران دولت نهم زمزمه‌های ایجاد انشعاب در فراکسیون اکثریت مجلس را مطرح ساخته اند.
با این حال غیر از فراکسیون‌هایی که نقش خط ممیز بین نیروهای سیاسی دوجناح را بازی می‌کنند، در دوره‌های مختلف مجلس، فراکسیون‌هایی برای تعاملات یا حل مشکلات صنفی و اجتماعی گروههای خاص موجود در جامعه تشکیل می‌شد که با وجود اینکه اعضای این کمیسیون‌ها جلسات دیدار و رایزنی گسترده‌ای را با مدیران و مسئولان تصمیم گیر در حوزه‌های کاری مرتبط با این فراکسیون تشکیل می‌دادند ،اما در حقیقت خاصیت اجرایی خاص جز ارائه برخی طرح‌ها و نظرات یا تحقیق و تفحص در برخی پروژه‌ها، نداشتند.
فراکسیون فرهنگیان در مجلس ششم ، کار گری در مجالس ششم و هفتم، و فراکسیون ورزش و مدیریت شهری در مجلس هفتم از جمله این فراکسیون‌ها بودند.
در عین حال در روزهای آغازین هر مجلس، نکته ای که تمام نمایندگان به آن اشاره می‌کنند لزوم تغییر در کمیسیون‌های ۱۳ گانه تخصصی مجلس برای رسیدگی تخصصی و عالمانه‌تر به طرح‌ها و لوایح پیشنهادی است.
چنانچه به نظر می‌رسد همین ۱۳ کمیسیون تخصصی نیز در مقابل اولویت‌های کاری که نمایندگان در روزهای آغازین مجلس برای خود ترسیم می‌کنند، کم است. به همین دلیل با توجه به تشکیل کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس در ابتدای هر مجلس که نشان داده شده ، به طور معمول در دوره‌های پیشین مجلس زیاد به تغییر و ترکیب کمیسیون‌ها دست نمی زند، نمایندگان سعی می‌کنند با تشکیل فراکسیون‌هایی ویژه و جدید جای خالی کمیسیون‌های تخصصی یا ویژه را پر کنند.
از این منظر تنها ابتکار و جرات نمایندگان در استفاده از ظرفیت‌های آیین نامه داخلی مجلس، ایجاد کمیسیون ویژه اصل ۴۴ در مجلس هفتم بود که به دلیل شرایط استثنایی کشور در مقوله اجرای سیاست‌های اصل ۴۴ پس از ابلاغ این سیاست‌ها توسط رهبر معظم انقلاب به سرعت تشکیل شده و اقدامات مناسبی را در جهت کمک به دولت در تدوین لایحه اصل ۴۴ و اجرایی ساختن آن انجام داد.
با این حال به نظر می‌رسد دست بردن در ترکیب کمیسیون‌های تخصصی مجلس آنقدر برای نمایندگان ادوار مختلف به خصوص مجلس هفتم و هشتم سخت بوده است که هر گاه طرحی برای ادغام و یا جداسازی برخی کمیسیون‌ها مطرح می‌شد با رای منفی سایر نمایندگان مواجه شده و یا نمایندگان ترجیح می‌دادند به جای کمیسیون در فراکسیون‌های تخصصی (!) به بررسی مسائل مود نظرشان بپردازند.
اما وقتی ظرفیتی که برای جداسازی گروه‌های مختلف بر اساس سلیقه‌ها و خط مشی و سیاست‌هایشان است ، برای انجام کارهای تخصصی و علمی استفاده می‌شود ، مطمئنا این اقدامات را نیز با سیاسی کاری و مصلحت اندیشی‌های خاص سیاستمداران رو به رو می‌سازد و فراکسیون‌های تخصصی ای ایجاد می‌شود که جز همراهی سیاسی با سازمان‌هایی خاص، اثرات دیگری به همراه ندارد از این منظر، فراکسیون مدیریت شهری یا به قولی فراکسیون تعامل با شهرداری که از آن به عنوان فراکسیون حامیان قالیباف نیز در مجلس هفتم یاد می‌شد یا پیشنهاد تشکیل فراکسیون حمایت از دولت نهم در مجلس هشتم که ظاهرا برای برنامه ریزی در خصوص نحوه تعامل مجلس با دولت تشکیل شده و در واقع خط‌کشی سیاسی بین اصولگرایان حامی دکتر احمدی نژاد با سایر اصولگرایان است از جمله فراکسیون‌هایی است که قرار است کار تخصصی کند و باز با این حال در جناح‌بندیهای سیاسی غرق خواهد شد.
در عین حال تشکیل چنین فراکسیون‌هایی که نشاندهنده توجه نمایندگان به امور کشور و اولویت‌های کاری دوره‌های مختلف مجلس است ، می‌تواند به وحدت نسبی بین گروهها و به خصوص فراکسیون اصولگرایان لطمه بزند و اساسا کارکرد فراکسیون کارکرد سیاسی است و نه تخصصی.
در هر صورت نفس وارد شدن مجلس به کارهای تخصصی و بررسی تخصصی و علمی امور بسیار مثبت ارزیابی شده و مطمئنا مورد استقبال کارشناسان و مردم نیز قرار خواهد گرفت اما اینکه فراکسیونهای سیاسی با کارکرد سیاسی وارد فعالیت‌های تخصصی شوند،آسیب جدی در این زمینه به کارنامه عملکردی مجلس می‌زند که به طور حتم این مسئله منجر به افزایش کارآیی مجلس نیز نخواهد شد.
از نظر نمایندگان هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی اولویت‌های کاری این مجلس با توجه به شرایط فعلی کشور بسیار زیاد است و بسیاری از این اولویت‌ها را نمی توان با تقسیم کردن آنها بین کمیسیون‌های تخصصی مختلف بررسی کرد اما نگاهی به کارکرد کمیسیون‌های تخصصی مجلس و ظرفیت‌های اجرایی و علمی که دارند، نشان می‌دهد ظرفیت تشکیل کارگروههای تخصصی در داخل کمیسیون‌ها و استفاده از نخبگان بیرونی مجلس و همچنین اتصال کمیسیونها به مرکز پژوهش‌های مجلس به عنوان منبع تغذیه علمی نمایندگان، خود راه را برای انجام کارهای کارشناسی دقیق باز کرده و با این دید، اتصال کار گروههای تخصصی موجود در کمیسیون‌ها به نخبگان و مهمتر از آن اتصال مرکز پژوهشهای مجلس به کارشناسان قوی و نخبگان حوزه‌های مختلف، ضرورت تشکیل فراکسیون‌های مختلف برای انجام اقدامات یک کار گروه تخصصی و یا تکثیر یافتن کمیسیون‌های تخصصی را از بین می‌برد.
از طرف دیگر با توجه به ماموریت عظیم دولت و مجلس فعلی برای اجرایی ساختن سیاستهای کلی اصل ۴۴ و نیاز کشور به حضور و بروز بخش خصوصی در تصمیم گیریهای کلان اقتصادی همچنان باید به مانند مجلس هفتم ، شرایطی خاص و استثنایی برای هر چه بهتر اجرایی شدن سیاستهای کلی اصل ۴۴ ایجاد کرد و این کار میسر نمی شود جز کمک به بخش خصوصی برای همیاری دولت و مجلس در اخذ تصمیمات مهم اقتصادی و ایجاد ارتباط مستمر و منطقی نمایندگان ملت با نمایندگان بخش خصوصی که باید از طریق همین کمیسیون‌ها و این بار به نحوی بهتر و موثر تر از دوره های قبل برگزار شود .
با این حال نمایندگان هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی پیشنهاد تشکیل چندین و چند فراکسیون، کمیسیون ویژه و کمیته کاری را در دستور کار خود دارند که مباحث کاری آن را می‌توان در بین سایر کمیسیون‌های تخصصی تقسیم کرد و با تشکیل کارگروههای تخصصی در داخل همین کمیسیون‌های فعلی به بررسی دقیق مسائل پرداخت.
فراکسیون مبارزه با خشکسالی و اثرات منفی ناشی از آن ، کمیسیون ویژه مبارزه با تورم، فراکسیون برنامه ریزی برای تعامل مجلس با دولت ، فراکسیون فرهنگیان و کارگری و حتی فراکسیون ورزشی و رسانه از آن جمله فراکسیون‌ها و کمیسیون‌های ویژه ای هستند که به ترتیب می‌توان آنها را در زیر شاخه‌های کمیسیون کشاورزی، اقتصادی ، امنیت ملی و سیاسی خارجی ، فرهنگی و اجتماعی جا داده و با تشکیل کارگروههای تخصصی ویژه و یاری گرفتن از کارشناسان مرکز پژوهشهای مجلس و نخبگان بیرون از مجلس برنامه ریزی‌های دقیقی برای حل مشکلاتی که منجر به تاسیس این فراکسیون‌ها و کمیسیون‌های ویژه شده انجام داد.

ثمانه اکوان

منبع : خبرگزاری موج