دسترسی کودکان و نوجوانان به اینترنت؛‌ بیم ها و امیدها

● من آنلاینم، پس هستم!
دسترسی به اینترنت، اکنون به بخش مهمی از فعالیت های روزمره بشر تبدیل شده است. دراین شبکه گسترده (بخوانید "جهانی") با میلیاردها کاربر حرفه ای و غیرحرفه ای، هر موضوع یا مطلبی که فکرش را بکنید و یا در جستجویش باشید، براحتی و به سرعت در اختیارتان قرار می گیرد.
در واقع میتوان گفت تقریباً دیگر هیچ موضوعی در جهان اطراف ما نیست که در اینترنت وجود نداشته باشد.
علاوه بر این، تنوع و سرعت خدمات دهی سازمان ها و مراکز مختلف، با استفاده از یک اتصال ساده و ایستا، یکی دیگر از عوامل مهم در توجه روزافزون افراد به این شبکه جهانی محسوب می شود.
سودمندی افزایش ضریب نفوذ اینترنت در کشورها و تأثیر آن بر شاخص های توسعه انسانی و اجتماعی، بی شک حتی تلاش دولت ها و سازمان های بزرگ فعال در حوزه فن آوری اطلاعات و ارتباطات را نیز در پی داشته تا با تسهیل دسترسی عمومی به شبکه جهانی وب، میزان استفاده آنلاین از اطلاعات و خدمات را افزایش داده، موجب صرفه جویی های فراوان در منابع، ظرفیت ها و هزینه های ملی گردند.
با این وجود، پر واضح است که در آینده ای نه چندان دور و در پی یک توفیق اجباری (!)، شاهد دسترسی عمومی به شبکه جهانی وب خواهیم بود؛ شبکه ای که حتی عادی ترین و پایین ترین اقشار جوامع نیز سهمی در وسعت و گستردگی آن خواهند داشت.
● خانواده ها، کاربران پروپا قرص
سهم عمده ای از میزان نفوذ اینترنت در جوامع، به کاربران شخصی و خانگی آن تعلق دارد. حتی در سنتی ترین جوامع موجود، اغلب خانواده ها اکنون وسایل ارتباطی جدید، ازجمله اینترنت را در جمع خود پذیرفته اند. در عین حال بسیاری از خانواده های سنتی و محافظه کار نیز با اغماض به این مسئله (در اینجا بخوانید "معضل" ) می نگرند؛ هرچند که به طور مشخص اینترنت را به عنوان یک وسیله اطلاعاتی و ارتباطی، مانند تلویزیون و یا رادیو به عنوان عضوی از خانواده تحمل نمی کنند.
به هر ترتیب، می توان گفت که تمامی خانواده ها در اغلب نقاط جهان، از خانواده های بسته تا خانواده های منعطف و مدرن، بی شک به ارزش اینترنت پی برده اند و به کاربردهای سودمند آن نیز معترند؛ مطالب علمی و تخصصی، خدمات آنلاین و سریع، صرفه جویی در منابع و هزینه ها، تفریحات و سرگرمی های سالم، ارتقاء سطح دانش و بسیاری از منافع دیگر با یک اتصال ساده به این شبکه، برای کلیه افراد خانواده و در هر سنی قابل دسترسی می باشد.
اما باید این نکته را نیز در نظر گرفت: اینترنت به همان اندازه که مفید و سودمند است، منبع تهدیدات، خطرها و ریسک های گوناگون نیز محسوب می شود. این مسئله به ویژه کودکان و نوجوانان را به علت آسیب پذیرتر بودن، در معرض تهدید شدیدتری قرار می دهد و اتفاقاً این بعد از اینترنت باید بدون هیچ گونه اغماضی در نظر گرفته شود.
متأسفانه طبق آمارهای موجود، بسیاری از والدین یا هیچ گونه نظارتی بر فعالیت های آنلاین فرزندان خود ندارند و یا این مسئله را خیلی جدی نمی گیرند.
● قابل توجه والدین بی احتیاط!!
جدیدترین تحقیقات در خصوص وضعیت کودکان و نوجوانانی که به شکل آنلاین مورد سوء استفاده و بهره کشی قرار گرفته و یا در معرض مستقیم حملات و تهدیدات اینترنتی واقع شده اند، نتایج اسفباری را نشان می دهد.
افزایش تعداد کودکان سردرگم و روان پریش که از طریق مشاهده وب سایت های نامناسب و خشن به مشکلات روحی دچار شده اند، تعداد روافزون وب سایت ها و پایگاه های غیراخلاقی که بهره کشی و سوء استفاده جنسی و جسمی از کودکان و نوجوانان را به شکل حرفه ای(!!) دنبال می کنند و ... همگی مؤید این مطلب هستند که فرزندان ما به شدت توسط فن آوری های اطلاعاتی و ارتباطی ابداع شده توسط خود ما، به شدت تهدید می شوند.
● راهکار مؤثر چیست؟
برای حذف و یا دست کم کاهش تهدیدها، صدمات و آسیب های وارده به کودکان و نوجوانان به علت دسترسی های نامناسب به اینترنت، سازمان ها و مراکز اصلی فعال در حوزه فن آوری اطلاعات، اقدامات مؤثری را مانند جلوگیری از راه اندازی و یا ادامه فعالیت پایگاه های غیر اخلاقی و غیر قانونی، محدود کردن عملکرد جستجو در وب برای برخی از کلمات یا عبارات و ... انجام داده اند. اما هیچ کدام از آن ها برای تضمین امنیت کودکان و نوجوانان در اینترنت کافی نبوده و در نهایت تا حد زیادی به راهکارهای مکمل که معمولاً در طرف کاربر و یا سمت سرویس گیرنده (Client-side)، اجرا می شوند، وابسته باقی مانده اند.
در واقع مهمترین و مؤثرترین راهکار، استفاده از نرم افزارهای امنیتی است که شامل سیستم کنترل والدین (Parental Control) باشند. اکنون بسیاری از شرکت های امنیتی این ابزار مهم مدیریتی را در برخی از نرم افزارهای حفاظتی خود گنجانده و در اختیار متقاضیان (بخوانید "والدین مستأصل!)، قرار می دهند.
ابزار کنترل والدین، معمولاً قدرت بازدارندگی مؤثری در برابر تهدیدات و خطرات اینترنتی در اختیار دارند و خانواده ها می توانند با تعریف و تنظیم گزینه های مختلف در این ابزار، دسترسی فرزندان خود به محتویات اطلاعاتی تحت وب را کاملاً تحت کنترل و نظارت خود قرار دهند.
قابلیت هایی چون انسداد صفحات و پایگاه های نامناسب و خشونت آمیز به شکل بالفعل و یا بالقوه، نظارت و کنترل فایل ها و اطلاعات رد و بدل شده به شکل آنلاین، آگاهی از پایگاه ها و مراکز مورد بازدید فرزندان و نیز کلیه آدرس های مورد دسترسی آنها و هم چنین قابلیت تعریف زمان و مدت دقیق دسترسی کودکان و نوجوانان به اینترنت در یک جدول زمانی قابل تنظیم توسط خانواده ها، از ویژگی های معمول سیستم های کنترل والدین محسوب می شود.
به عنوان نمونه ای از نرم افزارهای امنیتی شامل این سیستم، می توان به نسخه های مختلف برنامه Internet Security محصول شرکت پاندا اشاره کرد.
صرف نظر از اقدامات، فن آوری ها و ابزار حفاظتی مبتنی بر برنامه های کاربردی و وب، مطمئناً نقش آموزش، دادن آگاهی صحیح به فرزندان و نیز مسئولیت بخشی به آنها در خصوص برخورد با خطرات و ریسک های امنیتی در اینترنت، غیر قابل انکار است.
این مسئله با افزایش آگاهی و درک صحیح کودکان و نوجوانان و کاهش آسیب پذیری شدید آنها در محیط بیکران وب، قطعاً تأثیری بیش از قطع دسترسی و ممنوعیت استفاده از اینترنت، برای آنها به ارمغان خواهد آورد.

نویسنده: اسماعیل ذبیحی

منبع : آژانس خبری فناوری اطلاعات و ارتباطات ایستنا