رقابت و ستیزه جویی از پکن تا قفقاز

در حالی که عصر جمعه در پکن پایتخت غول اقتصادی سربرآورده در جهان معاصر شاهد افتتاح پرهزینه ترین المپیک تاریخ بودیم بامداد همان روز نیروهای نظامی گرجستان به پایتخت جمهوری به رسمیت شناخته نشده اوستیای جنوبی هجوم بردند و به این ترتیب ساآکاشویلی رهبر جوان گرجستان که در نتیجه وقوع انقلاب رنگی در این کشور به حکومت رسید به رهبران جهان اعلام کرد که اگرچه در جمع آنان در پکن حاضر نیست اما می تواند توجه همه را حتی در نشست های غیررسمی در حاشیه المپیک به سوی تفلیس جلب کند.
۱) ارتباط وقایع در صفحه شطرنجی سیاست بین الملل و در حالی که قواعد بازی در این صفحه نه از منطق صوری که از منطق دیالکتیک پیروی می کند چندان دور از ذهن نیست. در این شرایط برای بازیگران محاسبه عمیق، دوراندیشی و آشنایی به کنه کنش ها و روش ها بسیار حائز اهمیت است. این منطق به پدیده ها، حرکات و موضعگیری ها چندگونگی در معنی و تفسیر می بخشد و اقتصاد، فرهنگ و سیاست را درهم آمیخته است.
۲) جنگی که اکنون در اوستیای جنوبی شعله ور شده از زوایای مختلف قابل بررسی است؛ مرزبندی های ساختگی در دهه سوم قرن بیستم در زمان استالین و در نظر نگرفتن ویژگی های قومی و فرهنگی جوامع موجب شد با زوال اتحاد جماهیر شوروی و خلأ محسوس قدرت و امنیت در فضای پساشوروی در نقاط مختلف، مناقشه و منازعه بروز کند. میان آذربایجان و ارمنستان، ازبکستان و تاجیکستان، قرقیزستان و تاجیکستان و همچنین در مرز روسیه و گرجستان در مناطق خودمختار آبخازیا و اوستیای جنوبی. این منازعات در قفقاز شمالی و جنوبی بیش از هر جای دیگر به درازا کشیده است و این نظریه را تصدیق می کند که قفقاز برای تأمین امنیت خود به پشتوانه ای در حد یک ابرقدرت نیاز دارد. این نقش زمانی توسط ایران، زمانی عثمانی و سپس روسیه و اتحاد جماهیر شوروی ایفا می شد. قفقاز در حال حاضر نیز نظر به عدم تأمین مطلق امنیت آن توسط یک قدرت برتر به عرصه رقابت و وزن کشی میان روسیه با ناتو و آمریکا تبدیل شده است. قفقاز در حال حاضر نمونه ای از یکجانبه گرایی در حال افول در نظام بین الملل و شکل ناگرفتگی نظام جدید بین الملل و متغیر بودن آن و تلا ش مستمر طرح های درگیر برای حفظ حوزه نفوذ خود است. روسیه استقلا ل اوستیای جنوبی را در مقابل استقلا ل کوزوو طرح می کند و فشار بر گرجستان را در پاسخ به ایجاد سپر دفاع موشکی در اروپای شرقی و اصرار ناتو برای گسترش رو به شرق افزایش می دهد. ایراد اتهامات مختلف به چین از سوی آمریکا و فرانسه در آستانه برگزاری المپیک و در عین حال حضور رهبران این دو کشور در پکن و تهدید بنیادگرایان مسلمان به ترور در چین در کنار نمایش قدرت گسترده چین از طریق برگزاری المپیک ۲۰۰۸ نشان از این وزن کشی به صورت دیگر در قالب یک برنامه ورزشی دارد.
۳) روسیه در صحنه رقابت موجود با دو کشور واگرا در دو سوی جغرافیای خویش مواجه است. اوکراین در اروپای شرقی و گرجستان در قفقاز خط قرمز روسیه برای جلوگیری از پیشروی و تهدیدات ناتو و آمریکا هستند. این دو کشور در پایان دهه نود با حمایت ایالا ت متحده آمریکا سازمانی را به نام گوام با حضور این دو کشور و آذربایجان، ازبکستان و مولداوی بنیان نهادند که هدف عمده آن واگرایی نسبت به روسیه و جامعه کشورهای مشترک المنافع بود. واقعیات سال های گذشته از جمله وقوع انقلا ب های رنگی با حمایت آمریکا موجب شد ازبکستان و مولداوی از این سازمان کنار بکشند و آذربایجان نیز انگیزه خویش را از دست بدهد. اما اوکراین و گرجستان که درهم تنیدگی فراوان تری نیز با منافع مسکو دارند همچنان در خط واگرایی نسبت به روسیه ایستاده اند. گرجستان به رهبری ساآ کاشویلی در این زمینه جسارت زیادی از خود نشان می دهد و از ورود به چالش با روسیه هم چندان هراسی ندارد. آغاز جنگ در این شرایط نشان از همین جسارت و دلگرمی به حمایت های غرب و از سوی دیگر راهی برای جلب توجه جهانیان به موضوع گرجستان و از این راه تضعیف روسیه است. گویی قدرت های بزرگ برای تهدید و تضعیف رقیب همیشه به یک عامل واگرا پیرامون آن نیاز دارند. در روند تلا ش روسیه برای مقابله با سیاست های یکجانبه آمریکا و افزایش جایگاه خود در نظام بین الملل بی تردید نحوه تنظیم روابط این کشور با اوکراین و گرجستان تعیین کننده است. چین نیز درست در آستانه برگزاری المپیک ۲۰۰۸ از جانب سین کیانگ احساس تهدید می کند. تلاش این کشور برای حل مسائل خود با تایوان و در سین کیانگ به دلیل وقوف به نقش بالقوه خطرساز آنان است.
۴) یکی از دلا یل اصلی توجه آمریکا، روسیه و ناتو به قفقاز نقش آن در تولید و انتقال انرژی است. قفقاز در کنار ایران و از طریق ترکیه پل اتصال خلیج فارس و خزر به اروپا است. آنچنان که تحلیلگران پیش بینی می کنند انرژی طی ۵۰ سال آینده همچنان یکی از اصلی ترین عناصر تعیین کننده قدرت در صحنه سیاست بین الملل است. رقابت روسیه و ناتو بر سر نفوذ و سلطه در قفقاز تا اندازه زیادی در همین چارچوب قابل تحلیل است. روسیه طی سال های اخیر بر سرمایه گذاری عظیم در بخش تولید و انتقال نفت و گاز روی آورده و بنا دارد از مسیر کنترل لوله های انرژی نفوذ خویش را در جهان افزایش دهد. از دست دادن قفقاز برای روسیه که می تواند از گرجستان آغاز شود برابر خواهد بود با از دست رفتن یک حلقه عمده و اصلی در مجموعه تولید و انتقال انرژی که روسیه پیرامون خود در اروپای شرقی و غربی و چین، آسیای مرکزی و قفقاز ترسیم کرده است. می توانیم مطمئن باشیم که حضور ولا دیمیر پوتین نخست وزیر روسیه به جای رئیس جمهور این کشور در المپیک ۲۰۰۸ پکن بیش از آنکه با انگیزه حضور در جمع ورزشکاران روس و احتمالا اهدای مدال های برندگان رشته تکواندو (پوتین عضو افتخاری فدراسیون جهانی تکواندو و خودش نیز تکواندوکار است) باشد، با هدف استفاده از این فرصت و انجام لا بی گسترده برای یافتن مشتریان جدید نفت و گاز روسیه صورت می پذیرد. بوش تلا ش خواهد کرد از فشار فراوانی که از همه سو در حال حاضر به او وارد می شود بکاهد و از خود چهره یک سیاستمدار عاقل به نمایش بگذارد و سارکوزی خواهد کوشید صفحه ای جدید از سیاست آسیایی خود را بگشاید.
۵) در این میان ضرورت توجه بیشتر جمهوری اسلا می ایران به قفقاز را باید یادآور شویم. این منطقه به صورت تاریخی قلمرو نفوذ ایران بوده و می تواند محل پدید آمدن فرصت ها و تهدیدهای فراوانی برای کشور ما باشد. ضرورت دارد این موضوع را نیز خاطرنشان کنیم که آستیایی ها یک قوم ایرانی هستند و آسی یکی از مجموع زبان های قدیم ایرانی است. اگر هم در ایران احساس ویژه ای نسبت به اوستیا وجود ندارد اما اوستیایی ها یا آلان ها با افتخار خود را ایرانی معرفی می کنند.

منبع: ایراس

منبع : روزنامه ابرار