گوش دردهای کودکان

ساختمان گوش از سه قسمت ساخته شده : گوش خارجی ، گوش میانی و گوش داخلی . از این سه قسمت ، آنچه بیشتر به درد و عفونت مبتلا می شود گوش میانی است و در این مقاله هر جا از گوش صبحت شود ، منظور گوش میانی و منظور از گوش درد هم ، عفونت گوش میانی یا Otitis Media است.
بیش از ۸۰٪ کودکان در دو سال اول زندگی ، به ویژه در کشورهای در حال توسعه ، که بیشتر ، آنها را کشورهای عقب مانده می نامند به عفونت گوش میانی مبتلا می شوند و در یک سوم آنها گوش درد دست کم ، دو یا سه بار تکرار می شود که از بین آنها ۱۰٪ منجر به تجمع مایع غلیظ چسب مانندی در گوش می شود که به آن افیوژن ( Effusion ) می گویند .
گوش درد ، در حقیقت یک نوع عفونت مجاری تنفسی است زیرا گوش با بینی و حلق در ارتباط است و ویروس ها و میکروب هایی که تولید عفونت گوش می کنند از این راه وارد گوش می شوند .
عواملی که بچه ها را بیشتر برای عفونت گوش آماده می کند عبارتند از :
▪ سن زیر سه سال
▪ عدم استفاده از شیرمادر و خوردن شیر با بطری در سنینی که می توانند به وسیله مادر تغذیه شوند .
▪ اقامت در مهدکودک
▪ بازبودن سق دهان یا لب شکری هایی که عضلات کام نرم آنان در زیر مخاط باز باشد .
▪ داشتن نقص ایمنی مادرزادی
▪ داشتن لوزه سوم آدنوئید . لوزه سوم لازم نیست حتماً خیلی بزرگ باشد گاه لوزه های کوچک ، سرشار از میکروب است
▪ استنشاق دود سیگار پدر و مادر یا اطرافیان
اما علت ابتلا بیشتر کودکان بدین قرار است :
▪ درکودکان ، مجرایی که بینی را به گوش متصل می سازد و به نام شیپور اوستاش نامیده می شود افقی و کوتاه است بنابراین داخل شدن میکروب به داخل گوش راحت تر است ، در حالی که در افراد بزرگسال ، طول بیشتری دارد و تقریباً عمودی است .
▪ یک نوع ماده مؤثر برای ایمن سازی بدن که گاماگلوبولین نام دارد در سطح خونی کودکان به نسبت بزرگسالان کمتر است و از یک کودک به کودک دیگر نیز متفاوت است .
▪ در بدن ، برای هر میکروب ، یک ضد میکروب که آنتی بادی نام دارد تشکیل می شود . شایع ترین میکروب مولد گوش درد بچه ها ، پنوموکوک است که آنتی بادی آن نزد اطفال کمتر از بزرگسالان است .
▪ استخوان پشت گوش که استخوان ماستوئید نام دارد در بچه ها کوچک است و این استخوان در تهویه گوش و مبارزه با میکروب ها نقش مهمی دارد و از مخاط و عروق خونی غنی است .
▪ اطفالی که گروه خونی ABO دارند بیشتر از دیگر کودکان به گوش درد مبتلا می شوند همچنین پسرها بیشتر از دخترها دچار این بیماری می شوند ( نژآد سفید بیشتر از نژاد سیاه از نظر گوش درد استعداد دارد ) .
▪ وضع بد اقتصادی خانواده در پیدایش عفونت گوش بی تأثیر نیست .
▪ گوش درد در بهار و زمستان بیشتر است .
▪ عفونت های گوش را به سه دسته تقسیم می کنند که عارضه اغلب آنها اختلالات شنوایی و گفتاری است .
▪ نوع حاد ، که اغلب چند روز طول می کشند ، پس از مدتی تکرار می شود . اختلالات شنوایی در اینها زودگذر و در حدود ۱۵ تا ۳۰ روز است . عارضه در یکی از دو گوش و یک طرفه بوده و عارضه گفتاری به جای نمی ماند .
▪ نوع دوم که گاه مزمن شده و در گوش میانی مایعی به نام سروزیته ترشح می شود . عفونت ، اغلب دوطرفه است و اگر طولانی شود سنگینی گوش و اشکالات گفتاری پدیدار می شود .
▪ نوع سوم یا مزمن ، که آن هم دوطرفه است و در گوش مایع چسبناکی به نام چسب یا GLUE پیدا می شود یا در بعضی مواقع پرده گوش پاره و سوراخی در آن پدیدار می شود که اغلب باقی می ماند این دسته از بیماران ، اگر درمان نشوند اختلال شنوایی و گفتاری در آنها طولانی خواهد بود مثلاً کودک صدای رادیو و تلویزیون را بیش از اندازه بلند می کند و به سئوالات جواب نمی دهد ، که تصور می رود حواسش پرت است و یا به چیز دیگری فکر میکند . کلمات را ناجور و نامفهوم ادا می کند . یادگیری وی برای کلمات و در سنینی بالاتر برای درس ها ، والدین را راضی نمی سازد .
▪ هر سه نوع گوش درد در سه سال اول زندگی که سالهای زبان بازکردن و فراگیری است شایع تر است . درد به جز در نوع حاد ، در آن دو دسته دیگر چندان آزاردهنده نیست و به همین دلیل ، پدر و مادر متوجه نمی شوند و او را به پزشک نمی رسانند .
▪ در هر یک از انواع فوق ، گوش تحت تأثیر دو عامل قرار دارد ، عفونت و عیب ایمنی بدن .
▪ شاید بد نباشد گوش را به ساندویچی تشبیه کنیم که یک طرف آن عفونت و طرف دوم آن ، عیب ایمنی است . عفونت معمولاً ناشی از میکروب است که از طریق بینی و حلق به گوش راه می یابد . در ۵۰٪ موارد میکروب و ویروس با هم هستند . اگر ترشح داخل گوش را کشیده و آزمایش کنیم ، نوع میکروب مشخص می شود و اگر میکروبی نباشد ، عارضه ویروسی است .
در نوع میکروبی ، آنتی بیوتیک به خوبی اثر می کند و حتماً باید سه هفته آن را ادامه داد . در نوع مخلوط و ویروسی ، تقویت بنیه ایمنی هم در نظر گرفته می شود که یک راه آن استفاده از واکسن است .
▪ آبریزش بینی یا وجود خلط با ترشح در ته گلوی کودک ، زنگ خطری برای پیدایش گوش درد است . بچه های لوزه سومی بیشتر این حالت را دارند . همچنین آن دسته از کودکان که به حساسیت یا آلرژی مبتلا هستند . بیشتر دچار این حالت می شوند . بعضی اطفال ، مستعد آلرژی و دارای نقص ایمنی هستند و ممکن است ظرف یک سال تا بیست مورد عود عفونت گوش داشته باشند .
● درمان
استفاده از آنتی بیوتیک ها در انواع عفونت های میکروبی ، به ویژه در موادر حاد و تخلیه گوش میانی ، از طریق باز کردن پرده صماخ در موارد طولانی تر مفید است .
گاه ضروری به نظر می رسد که پس از بازکردن پرده گوش ( که هیچ گونه ضرری ندارد ، از وسایلی استفاده کرد که مانع جوش خوردن سریع آن شود .
این وسایل ، لوله های استریل ریزی هستند که به قرقره شباهت داشته و به آنها لوله تهویه Ventilation tube یا گرومت می گویند و پزشک ، آنها را در محل سوراخ پرده گوش کار می گذارد .
لوله ها ترشح گوش را خارج و هوا را وارد می کند . گرومت ها پس از ۴ تا ۸ ماه ، وقتی که گوش میانی به خوبی تهویه شد ، خود به خود از گوش بیرون می افتند و پارگی پرده ، چند روز بعد جوش میخورد . از بین بردن کانون های عفونت حلق و بینی و مجاری فوقانی تنفس ، به ویژه لوزه سوم ، مفید است .
همان طور که گفته شد بعضی لوزه سوم های کوچک هم پر از میکروب هستند و باید عمل جراحی بر روی آنها صورت گیرد .
اگر متخصص گوش و حلق و بینی برای برداشن لوزه سوم نظر دهد ، نباید به دلیل کوچک بودن ، به تشخیص وی شک نمود . از بین بردن زمینه آلرژی و درمان های مربوطه ( اگر حساسیت در کار باشد ) لازم است . تقویت بنیه ایمنی کودک از راه واکسیناسیون ، مفید است .
دیده شده در کودکانی که از نظر عفونت های ویروسی مثل آنفلوانزا و عفونت های میکروبی ، واکسینه شده اند گوش درد ، کمتر بوده است . واکسن ضدپنوموکوک که در داروخانه های ایرانی هم موجود است ، برای جلوگیری از گوش دردها مؤثر است .
همچنین واکسن های ضدآنفلوانزا از شش ماهگی تا سنین دبستانی قابل استفاده هستند و در شروع فصل سرما ، تزریق می شوند . مقدار تزریق در کمتر از دو ساله ها ، نصف آمپول و پس از آن ، یک آمپول کامل است .

منبع : پزشکان بدون مرز