شیوه‌های مدنی

چندی است که برخی از چهره‌های سیاسی جناح اصولگرا بر رعایت اصول و قواعد عقلا‌نی و مدنی در اظهارنظرها و مبارزات اجتماعی تاکید می‌کنند. هرچند این مواضع ناشی از بحران‌های به‌وجود آمده در داخل جناح مزبور به‌دلیل عدم توجه به قواعد مبارزاتی خودشان است اما باید همین اندازه روشن‌بینی ایجادشده را به فال نیک گرفت و همه فعالا‌ن سیاسی را به پیمودن این مسیر تشویق کرد.اگر بخواهیم فقط سرفصل‌های شیوه‌های نامطلوب در حرکت‌‌های سیاسی طی سه دهه گذشته را برشماریم، فهرست بلندبالا‌یی خواهد بود ولی به لحاظ اهمیت و یادآوری مواردی ذکر می‌شود:
۱) تعیین خطوط قرمز برای تضارب افکار: بدین معنی که به هر دلیل در مقابله با افکار مختلف، به جای به میدان آوردن اندیشمندان و صاحب‌نظران ذیصلا‌ح، گاه به طرد یا تخریب آنان پرداخته شده است.
منزوی کردن خیل عظیمی از صاحبان فکر حوزوی و دانشگاهی و ترور تعدادی از نویسندگان تحت عنوان دگراندیشان، حکایت از وجود این رویه داشته که باید در جای خود مورد دقت و موشکافی قرار گیرد. این در حالی است که ما مسلمانان و خصوصا شیعیان همواره نسبت به همنشینی و مباحثه بزرگان دینی و ائمه ‌اطهار با نظریه‌پردازان مکاتب الهی یا حتی الحادی افتخار می‌کنیم.
۲) تخریب شخصیتی: یکی دیگر از شگردهای جریان‌های تندرو در میان جناح‌های کشور لکه‌دار کردن شخصیت افراد برای مقابله سیاسی با آنها است. در این روش نقاط ضعف طبیعی افراد بزرگنمایی شده و در مواردی هم با سناریوسازی، خسارات معنوی فراوانی به اشخاصی وارد می‌شود. البته تردیدی نیست که در سپردن ‌ پست‌های کلیدی باید تمامی نورافکن‌ها را بر گذشته و عملکرد کاندیداها بیفکنیم تا جامعه در آینده دچار چالش و آسیب‌نشود. امروز در پیشرفته‌ترین دموکراسی‌های موجود هم این رویه جاری است.
نماد تخریب شخصیتی را می‌توان در انتخابات نهمین دوره ریاست‌جمهوری دید که بیش از چهار میلیون جزوه و شب‌نامه علیه یکی از کاندیداها و خانواده وی منتشر شده یا در جریان انتخابات اولین دوره ریاست‌جمهوری سیدمحمد خاتمی، گروه‌های فشار با تکثیر نوار عصر عاشورا و ارسال به سراسر کشور کلمه ننگی بر جای گذاشتند.
۳) استفاده از ابزارهای حکومتی: شکی نیست که قدرت حکومتی در هر سطحی، امانت مردم در دست زمامداران به شمار می‌رود. متاسفانه به کرات شاهد استفاده از اختیارات برای تضعیف یا طرد رقبای سیاسی بوده‌ایم. مواردی چون پرونده‌سازی‌ها، تسویه‌حساب‌های اداری در سطوح مختلف، تهدید و ارعاب، افشای اطلا‌عات شخصی افراد و دیگر پدیده‌های بارز تقریبا به صورت یک عادت مزمن درآمده است. طی دوران حکومت‌های استبدادی قبل از پیروزی انقلا‌ب اسلا‌می استفاده از قدرت حکومتی به‌صورت بخشی از ابزارهای اصلی حذف رقبا درآمده بود و انتظار می‌رفت در جمهوری اسلا‌می این شیوه ریشه‌کن شود اما چنانکه گفته شد، جریاناتی با توجیهات به‌ظاهر شرعی یا انقلا‌بی، مجددا نسبت به احیای این خلا‌فکاری‌ها اقدام کردند.
۴) تعیین شهروندان درجه یک و دو: ترسیم دایره خودی و غیرخودی و به‌کارگیری این واژه‌ها تقریبا یک تفکر مسلط به‌ویژه در جناح اصولگرا بوده و هست. هرچند در شکل‌گیری یک جریان سیاسی، به‌صورت طبیعی، مرزبندی‌های داخلی و بیرونی به وجود می‌آید اما مشکل از زمانی شروع می‌شود که این طبقه‌بندی‌ها برای استفاده از فرصت‌ها و امکانات عمومی تعمیم داده می‌شوند. به هر حال ذکر فهرست‌هایی بیشتر از شیوه‌های غیرمدنی و توضیح درباره آنان خارج از حوصله این نوشتار است که باید در وقتی دیگر به آنها پرداخته شود. امروز چنانکه احساس می‌کنیم، فعالا‌ن کارکشته سیاسی در جبهه اصولگرایان حاضرند با رویکردی جدید وارد صحنه مبارزات شوند. این گروه اگرچه درگذشته هم با بسیاری از حرکت‌های غیرمدنی مخالفت داشته‌اند ولی با سکوت خود به‌طور غیرمستقیم از آنها حمایت کرده‌اند و حال به عنوان مهم‌ترین گام باید به سکوت خود پایان دهند. اصلا‌ح‌طلبان نیز باید ضمن اصلا‌ح پسماندهای ذهنی مشابه با عملکردهای یادشده، با وسعت‌نظر بیشتر صفحه مبارزه را بازآرایی کنند. علا‌ئم نشان می‌دهند که اگر شخصیت‌های بارز و سرشناس هر دو جناح نشست‌های مکرری برای تبیین چارچوب‌های مبارزاتی داشته باشند، کمک بزرگی برای به حاشیه راندن افراطیون و طرفداران شیوه‌های غیردومکراتیک و غیرمدنی به ارمغان می‌آورد.

هدایت آقایی

منبع : روزنامه اعتماد ملی