اینترنت؛ در پی شناخت افکار

با توجه به برگزاری انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری، گمانه زنی ها و نظر سنجی های زیادی در خصوص نتایج این انتخابات توسط گروه ها، احزاب سیاسی و بعضا سمن های مختلف صورت گرفت. در انتخابات گذشته که نظرسنجی ها به یکی از جنجالی ترین مباحث انتخاباتی تبدیل شده بودند، همیشه وب سایت های متعلق به کاندیداها سعی در این داشتند که کاندیدای مورد نظر خود را برنده نظرسنجی معرفی نمایند. البته این کار دیگر نظرسنجی نیست و بیشتر نظرسازی است، اما باید دانست که نظرسنجی اینترنتی دارای زمینه علمی و پشتوانه مستحکمی در فناوری اطلاعات و ارتباطات می باشد که با این گونه نظرسازی ها خدشه ای بر آن وارد نمی گردد. در مقاله حاضر سعی گردیده است که نقطه نظرات مختلف درباره نظرسنجی اینترنتی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. ‌
همان طور که گفته می شود نظرسنجی در انواع و متدهای مختلف خود دارای نتایجی نزدیک به واقعیت جامعه آماری خود است به عبارتی اگر بخواهیم با یک نظرسنجی افکار مردم شهر ایکس در مورد رنگ قرمزرا بدانیم با توجه به متد به کارگیری شده در نظرسنجی، جواب ما نیز نزدیک به واقعیت خواهد بوداما حتماً دقیق نیست.‌ ‌
در مورد نظرسنجی اینترنتی هم این موضوع به طبع خواهد بود با این پیش فرض که برخی از عوامل فنی و ... باعث می شود که نتایج نظرسنجی اینترنتی به واقعیت کمتر نزدیک باشد.‌ ‌
اما با این همه می توان در خصوص نظرسنجی اینترنتی در خصوص برخی از تصمیم گیریهای غیرموثر مانند بازاریابی یا ... بهره برد اما به عنوان یک منبع موثق هرگز مورد توجه کارشناسان نبوده و نیست ‌
اگر از کاربران پروپاقرص اینترنت باشید، اخبار مربوط به نظرسنجی ها را خوانده اید و حتی در آن شرکت نموده اید، امروزه کاربران اینترنتی با ورود به وب سایتها و وبلاگهای محبوب خود ، با نظرسنجی های متفاوت و رنگارنگی روبرو هستند که هر یک موضوعات و موارد موردعلاقه گردانندگان وب سایت یا وبلاگ را مورد نظرسنجی قرار داده است. در مجموع نظرسنجی اینترنتی در تمام سطوح و با شیوه های مرسوم نامعتبر و غیررسمی است، در واقع در جدی ترین شکل ممکن و با رعایت تمام تمهیدات امنیت شبکه و بهره گیری از نرم افزارهای قدرتمند با امنیت بالا و بهره گیری از اصول علوم ارتباطات بازهم نمی توان به نتایج نظرسنجی اینترنتی تکیه کرد و از آن برای برنامه ریزی و یا تصمیم گیری مهم و اساسی بهره برد، در واقع نظرسنجی اینترنتی فاقد اعتبار و پشتوانه لازم است. ‌
باگسترش و توسعه شبکه جهانی اینترنت، گمانه زنی و نظرسنجی های اینترنتی نیز رفته رفته جای خود را در میان روش های سنتی نظرسنجی باز کرد، تا جایی که امروزه ده ها هزار سایت اینترنتی موضوعات مختلفی را مورد نظرسنجی از بازدیدکنندگان و مراجعه کنندگان خود قرار می دهند. در این میان سایت اطلاع رسانی، cnn‌ ‌را می توان جزء نخستین مراکزی دانست که به صورت گسترده نظرسنجی اینترنتی را از بازدیدکنندگان خود انجام داد. سابقه استفاده از نظرسنجی الکترونیکی به دهه ۱۹۶۰ میلادی باز می گردد که در دانشگاه ها به کمک ماشین های پانچ انجام می شد. یکی از رایج ترین کاربردهای نظرسنجی الکترونیکی را می توان در برگزاری انتخابات مشاهده کرد. در سال ۲۰۰۵، کشور هند با استفاده از کیوسک های نظرسنجی اینترنتی توانست قریب به ۵۰۰۰ تن در مصرف کاغذ صرفه جویی کند. میزان استفاده از روش های نظرسنجی الکترونیکی به سرعت رو به گسترش است. به ویژه در کشورهای توسعه یافته و حتی کشورهای در حال توسعه، تا جاییکه برخی از کشورهای اروپایی و امریکایی انتخابات خود را به صورت الکترونیکی (اینترنتی) برگزار می کنند.‌ ‌
نظر سنجی سنتی، در مجموع شامل کلیه نظرسنجی هایی می شود که به صورت مستقیم و چهره به چهره، ارسال پرسش نامه با پست و درج نظرسنجی در رسانه های نوشتاری مانند مطبوعات صورت می گیرد اما در نظرسنجی اینترنتی با بهره گیری از فضای مجازی و سرویس های مختلف در اینترنت این امر محقق می شود.‌‌ ‌
● معایب نظرسنجی اینترنتی ‌
با تمام اوصاف نظرسنجی اینترنتی نسبت به نظرسنجی سنتی، معایبی را هم می‌توان برای آن برشمرد که نظرسنجی اینترنتی را با چالشهای جدی روبرو می کند و به عبارتی آن را فاقد ارزش می نماید که می توان موارد ذیل اشاره نمود ‌
۱) ‌در تمام نظرسنجی های اینترنتی، مخاطبین ما محدود هستند و شامل تمام مخاطبین مورد نظرمان نیست!!! به عبارتی ممکن است در محدوده زمانی خاص ، کاربران به شبکه اینترنت وصل نشوند و درنتیجه آنها در طیف مخاطبین نخواهند بود در صورتی که در نظرسنجی ها سنتی، نمونه آماری قابل انتخاب است.‌‌‌
۲)‌ ‌در نظرسنجی اینترنتی نمی توان مخاطب را انتخاب نمود، بلکه مخاطب ما را انتخاب می کند، یعنی ممکن است در یک نظر سنجی تمام بانوان شرکت کنند در حالی که ما تصمیم داریم نسبت پنجاه درصد از نظرسنجیمان مردان باشند.‌
۳)‌ ‌در این روش به علت حضور کاربر در فضای مجازی و ناشناخته ماندن، از اعتبار پایین تری برخوردار است. برخی از موارد ، شفافیت در برخی از آمار شرکت کنندگان برایمان مهم است، مثلا در مورد یک کالای پوشاک ، برایمان اهمیت دارد چند درصد از بانوان یا آقایان از کالای ما راضی هستند.‌ ‌درنظرسنجی الکترونیک این اختیار از ما گرفته می شود که به طور دقیق برصحت مشخصات حیاتی نظارت داشته باشیم ‌
۴) تردید در تضمین امنیتی، هنگام استفاده از شبکه اینترنت از اعتبار نتایج نظرسنجی به شدت می کاهد.حملات نفوذگران به شبکه و تخریب نتایج ، دستکاری یا تعدیل نتایج از دیگر معایب نظرسنجی اینترنتی است ، تا کنون نرم افزار تحت وبی طراحی نشده است که بتواند تضمین نماید که یک کاربر ، تنها یک بار در نظرسنجی شرکت کند!!!!! این نیز از دقت نتیجه می کاهد، گرچه می توان با تمهیدات فنی، امکان شرکت مجدد یک فرد در نظرسنجی را به حداقل رساند.‌ ‌۵‌‌.‌ ‌یکی از معایب نظرسنجی الکترونیکی، از دست دادن امکان گفت‌وگوی رو در رو با پاسخگویان بویژه در مرحله مطالعات مقدماتی است و تنها می توان به راهنمایی همراه بسنده نمود. در بسیارموارد درنظرسنجی سنتی سوال شونده ، ابهامات خود را بازگو می کند اما در نظرسنجی اینترنتی این امکان کمتر محقق می شود، با این همه می توان با تنظیم یک راهنمای مناسب، لااقل به سوالات رایج کاربران جواب دهید، یا با انجمن اینترنتی به صورت آفلاین، جوابگوی ابهامات کاربران باشید.‌ ‌
● مزایای نظرسنجی اینترنتی ‌
نظرسنجی اینترنتی در فضایی گسترده ، با هزینه کم و با ظاهری حرفه ای و سرعت بالا در سطح وسیع در اختیار کاربران قرار می گیرد. ‌ ‌
هزینه های جاری در نظرسنجی سنتی شامل استخدام پرسشگر، جابجایی‌ها، ارسال و جمع‌آوری پرسشنامه در نظرسنجی اینترنتی وجود ندارد.‌ ‌
کاربران در فضای مجازی می توانند به راحتی و بدون نگرانی از افشای اطلاعات جوابگو باشند.‌ ‌
تجریه و تحلیل، مطالعه و استخراج آمار نظرسنجی به راحتی و برخط انجام می شود و می توان درهرلحظه نتیجه را آنالیز نمود . می توان با تنظیم خودکار پرسشنامه ها متناسب با هدف، کنترل‌کننده خودکار اعتبار داده‌ها را تا حدی زیادی دریافت نمود .
امکان ارسال پرسشنامه به نقاط مختلف جهان و با سرعت بالا در نظرسنجی اینترنتی فراهم می شود، به عبارتی با بهره گیری از تبلیغات اینترنت، بنرها و اخبار مربوطه یا لینک در وب سایتهای دیگر خیل عظیمی از مخاطبین خود را جلب نموده و از نظرات آنها بهره مند شوید ‌
در نظرسنجی اینترنتی محدودیت خدمات وجود ندارد، به صورت آنلاین می توانید به هزاران نفر همزمان خدمات نظرسنجی ارائه دهید.می توان در یک زمان هزاران نفر را در نظرسنجی شرکت داد و به سرعت نتیجه را استخراج نمود.‌ ‌
● کاربرد نظرسنجی اینترنتی ‌
باید اذعان نمود نتایج نظرسنجی اینترنتی به دلیل فنی معتبر نیست. همان طور که گفته شد، ، تا کنون نرم افزار تحت وبی طراحی نشده است که بتواند تضمین نماید که یک کاربر ، تنها یک بار در نظرسنجی شرکت کند! پس اگر موضوعی حیاتی و مهم وجود دارد، هرگز به نظرسنجی اینترنتی بسنده نکنید، گرچه نمی توان در خصوص نظرسنجی های دیگر نیز به طور کامل و قطعی سخن گفت ، اما در مجموع می توان برای کاربرد عمومی مانند موارد ذیل از نظرسنجی اینترنتی بهره برد؛
موضوعات نظرسنجی می تواند طیف وسیعی را شامل شود که از آن جمله می توان به سوالات مرتبط با فعالیت شرکت یا کسب نظر مشتریان درباره سرویس جدیدی که قرار است راه اندازی شود و میزان تمایل افراد به آن و یا بهبود و تغییراتی در سرویس های موجود اشاره کرد.‌ ‌در برخی از موارد ، نظرسنجی به عنوان یک نمونه آماری تلقی می شود، مثلا یک شرکت خدماتی می خواهد از میزان رضایت مشتریان از خدمات خود مطلع شود، بدون شک می توانند با یک نظرسنجی ، میزان محبوبیت و رضایت مشتریان را تا حدی دریابد. ‌
با توجه به هزینه اندک و استخراج آسان و سریع نتایج نظرسنجی ، بسیاری از شرکتها در وب سایتهای مختلف، در دوره های کوتاه ، موارد مختلفی را مورد سنجش کاربران و مخاطبین خود قرار می دهد و سعی می نماید تا در سیاستهای کاری خود مطابق با نتایج، تعدیل انجام دهد گرچه کارشناسان فناوری اطلاعات همیشه توصیه می کنند مدیران، نظرسنجی اینترنتی را خیلی جدی نگیرند.‌ ‌
درمرسوم ترین نوع نظرسنجی اینترنتی ، فرم نظرسنجی را در صفحه اول یا یک صفحه مجزا قرار می دهند، در بسیاری از موارد نتایج نظرسنجی نیز در همان لحظه به کاربران نمایش داده می شود، برخی از وب سایتها هم تنها به اعضای داخلی وب سایت اجازه شرکت در نظرسنجی می دهند.در بسیاری موارد ، مدیران وب سایتها با جوایز هوش ربا ، سعی در ترغیب مخاطبین به شرکت در نظرسنجی خود می کنند.‌ ‌
برخی از وب سایتها به سراغ کاربران خود می روند، در بیشتر موارد، وب سایتها با ارسال فرم نظرسنجی در قالب خبرنامه برای اعضای خود ، آنها را به شرکت در نظرسنجی ترغیب می کنند.
گرچه برخی از شرکتها نیز با استفاده از پست الکترونیکی، فرم خود را در قابل خبرنامه به تعداد زیادی از کاربران ارسال می کنند. در این حالت ، کاربران با ترس از هرزنامه ، ایمیلهای حاوی ویروس و یا نفوذ و دزدی هویت( فیشینگ) ، هرگز به نظرسنجی شما پاسخ نمی دهند.
حتی اگر وب سایت شما معتبر باشد، ترس از ترفند نفوذگران شبکه و هکرها، کاربران عمومی را از تکمیل نظرسنجی فراری می دهد.‌ ‌
● نکاتی کلیدی در نظرسنجی اینترنتی ‌
سعی کنید کاربران را به پرنمودن فرم نظرسنجی ترغیب نمایید، اهدای جایزه به کاربرانی که فرم را تکمیل و ارسال کنند یکی از بهترین راههاست که می تواند نظرسنجی شما را با استقبال روبرو کند ‌
گرچه نمی توان با ارسال خبرنامه توسط پست اینترنتی در سطح عمومی، نظرسنجی انجام داد اما می توانید با ارسال ایمیلهایی که برای کاربران آزاردهنده نباشد، کاربران را به حضور در وب سایت خود ترغیب کنید.‌‌ ‌اخبار رسمی در رسانه ها ، به خصوص وبلاگهای محبوب و معتبر می توان راهگشا باشد، به عبارت صریح تر ، هر فعالیتی که بتواند ترافیک وب سایت شما را بالا ببرد در گسترش طیف مخاطبین نظرسنجی شما تاثیرگذار است.‌ ‌
محل قرارگیری فرمهای نظرسنجی باید در صفحه اصلی باشد و از قرار دادن آن در صفحه ای جداگانه تا حد امکان پرهیز شود، چون امکان دیدن آن کاهش می یابد.‌ ‌
تعداد سوالات نظرسنجی تا حد ممکن کوتاه باشد. برای جوابگویی به سوالات سعی کنید کاربر راحت تر عمل کند. با چند گزینه ای نمودن سوالات سعی کنید کاربر با ماوس فرم شما را تکمیل کند و کمتر مجبور به تایپ و درج کاراکترهای مختلف شود ‌
باید قطع فرم نظرسنجی تا حد ممکن کوچک بوده، به طوری که در حاشیه چپ یا راست و یا در ابتدا یا انتهای صفحه در کنار تبلیغات سایت قرار گیرد.‌‌ ‌
در صورت گزینه نمودن سوالات ، سعی کنید تاحدممکن حالات مختلف پاسخ گویی را درنظر بگیرید در این قسمت ، تنظیم پرسشنامه نظرسنجی اینترنتی و سنتی باهم از قوانین واحد تبعیت می کنند.‌ ‌
در حال حاضر، بیشتر وب سایتها در نظرسنجی ها ، از آی دی یا آدرس پست اینترنتی کاربر ، به عنوان شناسنامه وی بهره می برند. تا امکان دارد از شرکت مجدد کاربر واحد در نظرسنجی جلوگیری کنید، چک نمودن شماره شناسه کاربری شبکهIP ‌ ‌و ثبت سوابق کاربر در کامپیوتر وی توسط کوکی ها از راه حل هایی است که مدیران وب سایتها اتخاذ می کنند تا اعتبار نظرسنجی خود را ارتقادهند در حالی که به خوبی به این امر واقفند که نظرسنجی اینترنتی فاقد اعتبارلازم است. ‌ ‌

جواد مقدم

منبع : روزنامه رسالت