گاسفورد پارک - GOSFORD PARK

سال تولید : ۲۰۰۱
کشور تولیدکننده : آمریکا، انگلستان، آلمان و ایتالیا
محصول : دیوید لوی و باب بالابان
کارگردان : رابرت آلتمن
فیلمنامه‌نویس : جولیان فلوز، بر مبنای طرحی نوشتهٔ بالابان و آلتمن
فیلمبردار : اندرو دان
آهنگساز(موسیقی متن) : پاتریک دویل
هنرپیشگان : مایکل گامبن، کریستین اسکات تامس، جرمی نوردم، مگی اسمیت، آلن بیتس، ریچارد ا. گرانت، جرمی سوئیفت، امیلی واتسن، هلن میرن، کلی مک‌دانلد، رایان فیلیپ، کلایو اوئنز و بالابان
نوع فیلم : رنگی، ۱۳۷ دقیقه


̎سر ویلیام مکوردل̎ (گامبن) و همسرش، لیدی سیلویا (اسکات تامس) زوج ثروتمند بریتانیائی، تعداد زیادی از دوستان، نزدیکان و خویشان خود را برای یک هفته شکار و استراحت، به ملک اربابی‌شان دعوت کرده‌اند. در بین مهمانان متشخص‌شان از جمله به این افراد برمی‌خوریم: ̎کنستانس̎ (اسمیت)، عمهٔ عبوس و سخت‌گیر ̎لیدی سیلویا̎؛ ̎آیور نوولو̎ (نوردم)، پسرعموی (ویلیام) که ضمناً بازیگر و ترانه‌ساز سرشناسی است؛ و ̎ماریس وایسمن̎ (بالابان)، تهیه کنندهٔ فیلم آمریکائی که دوست ̎آیور̎ است و دربارهٔ پروژهٔ بصری خود تحقیق می‌کند. تعدادی پیشخدمت زن و مرد هم مشغول پذیرائی و در ضمن شاهد ماجراهای مهمانان هستند، از جمله: ̎جنینگزِ̎ سرپیشخدمتِ متکبّر (بیتس)؛ پیشخدمت‌ها، ̎جرج̎ (گرانت) و ̎آرتور̎ (سوئیفت)؛ ̎پرابرت̎ (جیکوبی) نوکر ̎سر ویلیام̎؛ ̎خانم ویلسنِ̎ نظافتچی (میرن)؛ ̎خانم کرافت̎ (اتکینز) ناظر آشپزخانه؛ و ̎السی̎ (واتسن) خدمتکار. علاوه بر این‌ها، پیشخدمت‌های شخصی مهمان‌ها نیز حضور دارند، از جمله ̎مری̎ (مک‌دانلد)، مستخدمهٔ ̎کنستانس̎؛ ̎هنری̎ (فیلیپ)، نوکر ̎وایسمن̎؛ و ̎پارکس̎ (اوئن)، یک سرپیشخدمت... از پیشخدمت‌ها انتظار می‌رود که کاملاً ادب و نزاکت نشان بدهند و در ضمن ناظران منفعلی باشند و دربارهٔ آن‌چه می‌بینند نظری ندهند ـ ولی با این حال به‌محض آن‌که به اقامتگاه خود در زیرپله‌ها برمی‌گردند، غیبت و حرف‌های خاله‌زنکی مثل برق و باد بین‌شان ردوبدل می‌شود و این‌طور که پیداست تا دل‌شان بخواهد سوژه وجود دارد ـ به‌خصوص پس از آن‌که جسد ̎سر ویلیام̎ را پیدا می‌کنند و دستور داده می‌شود که در مدت تحقیقات پلیس، همگی در خانهٔ اربابی بمانند.
● آلتمن قاعدهٔ بازی (ژان رنوار، ۱۹۳۹) را بزرگ‌ترین فیلم‌ها می‌شمارد اما حتی بدون این‌ آگاهی، بسیاری از دقایق کارنامهٔ آلتمن که سبک و نگاه رنوار را تداعی می‌کردند، نوعی خویشاوندی میان جهان‌بینی دو فیلم‌ساز را فاش می‌کند. اما تفاوت‌هائی نیز وجود دارد که مقایسه را دچار مشکل می‌کنند. گاسفورد پارک بی‌ظیر است، چون ادای دینی شایسته‌تر از این به یک شاهکار، دشوار بتوان یافت و البته بعد از چند فیلم بی‌خاصیت آلتمن می‌آید تا باز نشان دهد در سال‌های آغازین هزارهٔ جدید غیر قابل پیش‌بینی‌ترین کارگردان بزرگ زندهٔ دنیاست. ضمناً رهاورد صفری است به انگلستان ـ از فیلم‌سازی که قلمروی آمریکائی‌اش به‌قدر کافی گسترده بوده است. نیت اولیه اقتباس از داستانی در ردهٔ آثار آگاتاکریستی بود ولی سرانجام فلوز فیلم‌نامهٔ پیچیدهٔ حیرت‌آوری بر محور یک قتل در یک ویلای اعیانی طی یک مراسم شکار نوشت (یعنی همان موقعیتی که برای رنوار سکوی پرش شد). گاسفورد پارک حدود پنجاه شخصیت دارد ـ اشراف‌زاده و خدمتکار ـ که گفت‌وگو دارند و بازگشتی است به حرکت مداوم، بی‌قاعده و سرگیجه‌آور میان شخصیت‌ها به سبک نشویل (۱۹۷۵) و یک عروسی (۱۹۷۸)، اما با خونسردی و اعتمادبه‌نفس یک فیلم‌ساز کهنه‌کار زبردست و در محیطی نه شلوغ و درهم، بلکه آرام، مقید و متکی بر قراردادهای میان طبقهٔ بالا و طبقهٔ پائین که البته حرف فیلم، نمایش پوسیدگی و بی‌اعتباری درونی این قراردادها و پشت پردهٔ آشفتهٔ رابطهٔ ارباب و نوکر است. قتل و سرنخ‌های آن فقط رشته‌ای است لابه‌لای کلافی از رشته‌های کوچک و بزرگ؛ موضوع اصلی زمانه‌ای است که در آن نوعی شیوهٔ زندگی دچار احساس خطر شده است. آلتمن از هر بازیگری ـ هرقدر که جلوی دوربین باشد ـ بسیار بهره می‌گیرد و گاسفورد پارک با این‌که مهربانی رنوار را ندارد (و در عوض خردمندی آلتمن را دارد) به تمام شخصیت‌هایش لحظه‌هائی می‌دهد که نیازها، تمایلات، آسیب‌پذیری‌ها و آرزوهای شخصی‌شان را بازگو کنند یا نشان دهند، پیش از آن‌که دوربین‌ رهای‌شان کند یا طعنه و تعارفی دیگر لحظه را ̎قطع̎ کند.