واحدهای اندازه‌گیری زمان در گاه‌شماری

اندازه‌گيرى زمان در گاه‌شمارى بر سه حرکت استوار است:

- حرکت وضعى زمين

- حرکت انتقالى زمين

- حرکت انتقالى ماه به‌دور زمين.

واحد گاه‌شمارى روز است و روز را مترادف شبانه‌روز به‌کار مى‌بريم. شبانه‌روز يا روز گاه‌شمارى به‌طور تقريبى عبارت است از دورهٔ تناوب حرکت وضعى زمين. يک شبانه‌روز خورشيدى متوسط به ۲۴ ساعت، هر ساعت به ۶۰ دقيقه و هر دقيقه به ۶۰ ثانيه تقسيم مى‌شود، به‌گونه‌اى که ثانيه عبارت است از يک تقسيم بر هشتادوشش‌هزاروچهارصد = يک تقسيم بر ۶۰ضربدر ۶۰ ضربدر ۲۴ شبانه‌روز خورشيدى متوسط. بدين‌سان شبانه‌روز خورشيدى متوسط با طول ۲۴ ساعت مورد استفادهٔ زندگى روزمره و گاه‌شارى است. در گاه‌شمارى از شبانه‌روز خورشيدى متوسط استفاده مى‌کنيم. امروزه معمولاً آغاز شبانه‌روز يا نيم‌شب در نظر مى‌گيرند و شمارش نسبت به نيم‌شب از صفر ساعت و صفر دقيقه و صفر ثانيه آغاز مى‌شود و با گذشت ۲۴ ساعت پايان مى‌يابد. به اين ترتيب هر نيم‌شب ساعت ۲۴ يا پايان شبانه‌روز پيشين از يک طرف و ساعت صفر يا آغاز شبانه‌روز بعدى است. طبعاً نيم‌روز رسمى ساعت ۱۲ است. اين شبانه‌روز خورشيدى متوسط که از نيم‌شب آغاز مى‌شود، شبانه‌روز عرفى نيز ناميده مى‌شود.

واحد زمانى پس از روز، شبانه‌روز، هفته است. گاه‌شمارى ايرانى هفته از شنبه آغاز و به جمعه ختم مى‌شود.

سومين واحد زمانى گاه‌شماري، ماه است. در يک تقسيم‌بندى کلى ماه بر دو نوع ماه قمرى و ماه خورشيدى است. ماه قمرى بر حرکت ماه به دور زمين بنا شده است و ماه خورشيدى ماهى است که بر پايهٔ حرکت ظاهرى ساليانهٔ خورشيد تعريف مى‌شود. معمول‌ترين ماه خورشيدى اخترشناسى عبارت است از مدت زمانى‌که خورشيد در حرکت ظاهرى خود روى دايرةالبروج، هر يک از برج‌هاى دوازده‌گانهٔ حمل و ثور تا دول و حوت در منطقة‌البروج را که هر يک تقريباً برابر با ۳۰ درجه است، طى مى‌کند.

چهارمين واحد زمانى مورد استفاده در تقويم، سال است، به‌گونه‌اى که تقويم براى يک سال تنظيم مى‌شود. سال قمرى عبارت است از مدت زمان معادل دوازده ماه قمري، برحسب استفاده يک گاه‌شمارى خاص از يک نوع خاص ماه قمري، طول سال قمرى محاسبه مى‌شود.

سال خورشيدى بر پايهٔ مدت حرکت ظاهرى خورشيد که متناظر با حرکت انتقال زمين است، محاسبه مى‌شود.