قصه‌های لچک و ترنج

«پوشاندن سر» ـ البته به غیر از فرار از سرما و ضربات احتمالی و اتفاقاتی كه جنسیت سرش نمی‌‌شود ـ یكی از موارد خاص خانم‌هاست.
این قضیه خیلی هم ربطی به مسلمان شدن ما ایرانی‌ها ندارد، چون شواهد نشان می‌دهد بانوان ایران باستان هم «سركردنی‌هایی» داشته‌اند.
البته ورود اسلام موجب شد این امر به عنوان یك تكلیف شرعی و به نام «حجاب» پررنگ‌تر شود. از آن‌جایی كه هر چیزی كه ربطی به خانم‌ها داشته باشد، حتما تنوع و زیبایی‌ خاص خودش را پیدا می‌كند، در مورد سركردنی‌ها هم همین‌قاعده برقرار است.
● روسری ها
روسری که توضیح نمی‌خواهد! یک پارچهٔ چهارگوش است که از روی قطر تا می‌شود و به صورت مثلثی سر می‌کنند. محض اطلاع آقایانی که نمی‌دانند چرا آن را تا می‌کنیم و مثلا از اول، سه گوشش را تهیه نمی‌کنیم، باید بگوییم که لبهٔ تا شده، بهتر روی سر می‌ایستد و تا نمی‌خورد.
تنوع طرح‌های روسری بی‌حد است و از طرح‌های هندسی و حروف انگلیسی و عکس میکی‌موس گرفته تا گل‌دوزی‌های سنتی و طرح‌های بته‌جقه‌اش وجود دارد. معمولا در سه اندازهٔ ۱۱۰، ۹۰ و ۷۰ سانتی‌متری‌ پیدا می‌شود. البته هر چه می‌گذرد، اندازه‌ها آب می‌روند و دیگر کمتر جایی می‌توانید روسری ۱۱۰سانتی پیدا کنید.
به جایش مغازه‌ها پر است از دستمال‌سرهای ۵۰ سانتی! روسری‌های نخی تقریبا بهترین جنس را دارند؛ خنک هستند و لیز هم نمی‌خورند. تازگی‌ها هم روسری‌های ساتن زیاد شده‌اند که فقط با کمک چسب دوقلو ممکن است بتوانید روی سرتان نگهش دارید!
● برای بستن روسری چند راه وجود دارد
▪ گره: در عهد عتیق (یعنی ۱۵ سال پیش) که روسری‌ها چیزی حدود ۱۵۰سانتی‌متر عرض داشتند، گره، روش کارآمدی برای بستن روسری بود. اما گره زدن روسری‌های فسقلی هر چه باشد، دردی از حفظ حجاب درمان نمی‌کند. مگر این که یقهٔ لباس‌تان تا بیخ گلویتان را پوشانده باشد!
▪ گیره: این گیره می‌تواند همین گیره‌های کوچک مخصوص روسری باشد یا سنجاق قفلی و یا سوزن ته‌گرد. کافی است دو سمت روسری را زیر گلویتان با گیره از زیر به هم وصل کنید. اگر بخواهید روسری‌تان را مدل لبنانی‌ها ببندید، یکی از رشته‌های روسری را از کنار صورت ادامه دهید و با سوزن به لبهٔ روسری وصل کنید. نترسید! سوزنش در صورتتان فرو نمی‌رود! این کار دو فایده دارد: اول این که با این روش زیر گلو هم پوشیده می‌شود، دوم این که خوش‌تیپ می‌شوید!
● شال
شال هم از آن چیزهایی است که تلویزیون مد کرد! قبل از این که در تمام سریال‌ها خانم‌ها روی روسری‌شان یک شال هم بیندازند، کمتر کسی سراغ شال می‌رفت. چون هم سر کردنش سخت است و هم لبه‌هایش خوب نمی‌ایستد. با این همه الان بازار پر است از انواع شال‌ها .به هر حال اگر طرح‌ها و رنگ‌های متنوع شال‌ها چشم شما را گرفت و دوست داشتید سرتان کنید، این توصیه‌ها به دردتان می‌خورند:
اگر بخواهید شال را محکم دور سرتان بپیچید، لبهٔ پارچه بد می‌ایستد. برای درست کردن جلوی آن می‌توانید یک باریکه از مقوا یا طلق (شبیه آن قطعه طلق‌هایی که لای یقهٔ پیراهن‌های مردانه هست) ببرید و بگذارید لای تای شال. شال را طوری سرتان کنید که طلق یا مقوا درست بالای سرتان قرار بگیرد. این طوری لبهٔ شال توپ توپ می‌ایستد و هیچی‌اش هم نمی‌شود!
یک راه ابتکاری دیگر هم این است که شال را درست عین روسری سرتان کنید! شال را از یک سمت آن به صورت سه‌گوش تا کنید (انگار که مربعی بیش نیست!) بعد آن را از قسمت تا شده، درست عین روسری سر کنید و دو سر آن را با گیره محکم کنید. حالا می‌توانید ادامهٔ آن را دور سرتان بپیچید!
● مقنعه
مقنعه در سال‌های اول انقلاب رایج شد. قبل از آن، همه از همان روسری‌های بزرگ ساده سر می‌کردند. اما خوبی مقنعه این بود که تا زیر سینه را می‌پوشاند و ضمنا شل هم نمی‌شد.در حال حاضر مقنعه بیشتر پوشش دانش‌آموزها و دانشجوها و معلم‌ها و کارمندهاست و انواع آن در بازار موجود است.
▪ مقنعه ساده: دو نوعش هست؛ دوخته و ندوخته! منظور از ندوخته، مقنعه‌هایی هستند که تکهٔ مثلثی بالای سرشان به مقنعه دوخته نشده و خودتان باید آن را به داخل تا کنید. خوبی دوخته شده‌ها این است که دیگر لازم نیست صبح به صبح برای مرتب کردن‌شان نیم ساعت با مقنعه کشتی بگیرید. ولی ندوخته‌ها روی سر بهتر می‌ایستند.
▪ مقنعه چانه‌دار: از اول، مقنعهٔ چانه‌دار هم مد بود. مزیتش هم که معلوم است: چانه دارد و در نتیجه زیر چانه را می‌پوشاند!
▪ مقنعه پفی: همان‌ مقنعه‌های سادهٔ دوخته است که در لبهٔ بالای سر مقنعه، یک تکه ابر لای پارچه دوخته‌اند. این طوری هم نیاز به کلنجار رفتن با لبه‌های مقنعه نیست و هم لبه‌اش صاف و مرتب می‌ایستد.
▪ جنس مقنعه: معمولا با دو جنس پارچه، مقنعه می‌دوزند: کرپ و نخی. مقنعه‌های کرپ به خاطر سنگینی پارچه‌شان روی شانه می‌افتند و کمی رسمی‌تر و شیک‌تر هستند (مقنعه مجری‌های تلویزیون از این جنس هستند). مقنعه‌های نخی هم برای تیپ دانش‌آموزی، دانشجویی هستند و البته راحت‌تر هم می‌شود روی سر نگهشان داشت.
مقنعه‌های نخی بازار۷۰ جور کیفیت دارند و اگر در شناخت پارچه حرفه‌ای نباشید ممکن است بعد از اولین شست‌وشو مجبور شوید یک مقنعهٔ نو بخرید. اما اگر جنس خوبش را خریده باشید می‌توانید تا چندین سال سرتان کنید و حالش را ببرید!
● انواع چادر
قبلا در سبك زندگی شماره۹ مفصل در مورد انواع چادر برای‌تان حرف زدیم. این فقط اشاره‌ای كوتاه به چادرهای امروزی است
▪ چادرهای چرخی
قدیمی‌ترین نوع چادر است كه معمولا برای آدم‌هایی با قد متوسط، با ۵/۴ متر پارچه (یك قواره) می‌شود یك چادر دوخت. پارچه را طوری برش می‌زنند كه قسمت تركی‌اش (بخشی كه احتیاج به دوخت ندارد) بیفتد بالای چادر. طرح و رنگ آن، بستگی به زمانه دارد و نوع استفاده.
▪ چادر ایرانی- ملی
از مدل‌های ابتكاری چادر است كه یك دبیر فیزیك كه خدا خیرش بدهد، خلق كرد! خوبی این نوع چادر، این است كه دست‌ها آزاد هستند. یعنی برای نگه داشتن چادر و جمع‌وجور كردنش احتیاجی به درگیر بودن دست‌ها نیست. این مدل، یك چادر آستین‌دار است كه از جلو با دگمه یا زیپ بسته شده. همه‌گیر شدن این چادرها در مدت زمان كوتاهی نشان داد كه چقدر خانم‌ها در مورد استفاده از دست‌ها هنگام سركردن چادر، مشكل داشتند.
تنها چیزی كه می‌تواند حس زیبایی‌شناسی شما را نشان دهد، انتخاب روسری یا مقنعه‌ای است كه زیر چادر سرتان می‌كنید، چون فقط مقنعه یا روسری شما مشخص است.كاركرد این نوع چادر، در خرید، رانندگی، و حمل و نقل از هر نوعش (از جزوه و كتاب گرفته تا بچه) مشخص می‌شود.
▪ چادر عربی
اولین چادر متفاوت برای ما ایرانی‌ها، سوغات مكه و كربلا است. ضمنا اولین نمود تضاد فكری بعضی دخترها با خانواده‌های دارای فكر سنتی است. همین هم باعث رایج شدن این نوع چادر شد، چون هم چادر بود، هم راحت بود، هم یك جورهایی زیبا بود و متفاوت. پس همه را راضی می‌كرد. این روزها با ورود مدل‌های جدید و راحت به بازار، حضورش كم‌رنگ شده.
▪ چادر شیشه‌ای یا مجلسی
بیشتر، جنبهٔ تشریفاتی دارد و كاركرد پوشش بر ایشان صدق نمی‌كند. معمولا توری و حریر است و برای مراسم خاصی مثل جشن‌ها و ختم‌ها استفاده می‌شود؛ آن هم نه برای هم‌سن و سال‌های ما. این چادرها را سر مادرها و مادربزرگ‌ها پیدا می‌كنید.
▪ چادر دانشجویی
به نظر همان چادر معمولی است با دو تا سوراخ برای بیرون آوردن دست‌ها. البته الگوی مخصوص دارد. (با سوراخ كردن چادر چرخی‌تان نمی‌توانید به یك چادر دانشجویی برسید! حتما خیاط می‌خواهد.) فرق آن با چادر ملی، این است كه باید حواستان به چیزی كه زیر چادر می‌پوشید هم باشد، چون جلویش بسته نیست.● سركردنی‌های قبل از انقلاب
▪ چارقد و چاقچور
آن زمان پوشش سر و مو چیزی نبود كه نوع حكومت سرش بشود. انگار وجدان، كار خودش را می‌كرد.قدیمی‌ترین نوع حجاب، همان چادرهای به اصطلاح «چرخی» است كه اگر روی زمین پهنش كنید، یك نیم بیضی ایجاد می‌شود. مادربزرگ‌های ما كه حتما جوان‌های آن سال‌ها بودند، چادر را بدون روسری یا مقنعه سرشان می‌كردند و خیلی ماهرانه، با یك دست رویشان را می‌گرفتند.
روسری‌های آن زمان هم حتما در قواره‌های بزرگی بودند، چون قرار بود پوشش باشد. جنس آن‌ها متنوع بود، اما نه مثل روسری‌های امروزی. جنس بیشتر چادرها و روسری‌ها، پارچه‌ای بود كه «كیفی» نامیده می‌شد. این نوع پارچه، در سرما گرم‌‌كننده است و در گرما، خنك‌كننده.وقتی رضاشاه قانون «كشف حجاب» را درآورد و به دنبال آن، تو كوچه‌ها و خیابان‌ها آژان‌ها چادر و روسری از سر ناموس ملت (با ادبیات‌ همان وقت‌ها) می‌كشیدند، «سركردنی‌ها» صحنه را خالی نكردند. حتما خلاقیت یك بانوی ایرانی بود كه موها را در یك كلاه كشی جمع كرد و روی كلاه، كلاه‌های لبه‌دار گذاشت؛ چیزی شبیه مدل پوشش بازیگران زن سریال كیف انگلیسی.
از صحبت در مورد چادرهای قاجاری نمی‌شود گذشت؛ چادرهایی كه الان هم تك و توك سر بعضی خانم‌ها مخصوصا حوزوی‌ها دیده می‌شود. این چادر، از پشت یكسره است، ولی از جلو دو تكه به نظر می‌رسد. قسمت بالایی كه دسته‌های چادر است، تا زانو است و قسمت پایینی كه از كمر تا زمین است، با یك كمری باریك، دور كمر گره می‌خورد. البته این جدا بودن، وقتی فرد به اصطلاح رو می‌گیرد، مشخص نیست. در گذشته گاهی همراه با چادر قاجاری، پوشیه هم می‌بستند. روسری‌های سفید لچكی، روسری‌های مخصوص این چادرها است. چادرهای خانم‌ها توی سریال پهلوانان نمی‌میرند، از این نوع بودند.
تنوع پارچه‌ها در حد توانایی مالی خانواده بود. اگر هم كسی پارچه‌‌‌های ناب‌تری از لحاظ جنس و طرح می‌خواست، باید به كسی توی آشنا و فامیل می‌سپرد كه اگر به مكه یا كربلا می‌رود، برایش بیاورد. البته رفت و آمد یك زائر كعبه و كربلا در آن زمان، حداقل ۳ ماه طول می‌كشید.
چادرها و روسری‌ها معمولا از رنگ‌های تیره بودند؛ مثل مشكی، سرمه‌ای و قهوه‌ای. (اصولا جلب توجه نكردن، شرط مهمی بوده.)
▪ مدل‌های جدید
برای این‌كه بتوانید هم خوش تیپ و امروزی باشید و هم حجاب‌تان را رعایت كنید،لازم نیست خیلی به دردسر بیفتید. فقط كمی ذوق و خلاقیت و حوصله لازم است و از طرفی این‌كه به اندازه كافی انگیزه و دقت برای این كار داشته باشید. این‌ها چند پیشنهاد برای بستن و سركردن‌اند روسری‌ها و شال‌ها و همچنین چند مدل از روسری‌های جدیدی هستند كه به بازار آمده‌اند كه هم زیبایی خودشان را دارند و هم پوشیده هستند.
ـ روسری پاپیونی
این‌جا هم از روش قدیمی گره به شكل جدیدی استفاده شده كه هم پوشش كامل باشد و هم زیبایی روسری حفظ شود
ـ روسری و سربند همرنگ
اگر خوب دقت كنید، زیر روسری سربندی از جنس و رنگ روسری سر شده است.
▪ روسری و سربند با طیف رنگی هماهنگ
این‌جا برای سربند از رنگ‌های هم‌خانواده روسری استفاده شده كه علاوه بر پوشش كامل، بسیار هم زیباست.
ـ سربند كامل با شال
پارچه سیاه كه زیر شال می‌بینید، از همان سربند‌های كامل است كه تنها روی آن یك شال انداخته شده‌است.
ـ ساق و سربند همرنگ
علاوه بر سربند، ساق‌بندهای همرنگ هم هستند كه ست بودن آن‌ها با هم به زیبایی و مرتبی حجاب كمك می‌كند.
ـ جور دیگری ببندید
سربند متناسب با رنگ شال را سر كنید؛ لبهٔ شال را تا كنید طوری كه یك طرفش بلندتر از طرف دیگر باشد و آن را روی سر بیندازید.
با دست چپ، طرف كوتاه‌تر شال را بگیرید از زیر چانه به طرف گونهٔ راست برده و محكم نگه دارید. با دست راست، طرف بلندتر شال را از زیر چانه دور سر بچرخانید، لبهٔ شال را تا نزدیك گونهٔ راست بیاورید و با سنجاق، آن را محكم و ثابت كنید. (البته به این پیچیدگی كه نوشتیم نیست، یك بار امتحان كنید.)
ـ این‌طوری‌هم می‌شود ببندید
سربند تك رنگی كه با رنگ زمینه روسری تناسب دارد سركنید؛ روسری را تا كنید و طوری سر كنید كه یك طرف بلندتر از یك طرف دیگر باشد. بعد روسری را از وسط زیر چانه با یك سنجاق قفلی كوچك ببندید. سپس طرف بلندتر روسری را دور سر چرخانده و با یك سنجاق تزئینی در پشت سر یا كنار گونه ببندید و اطراف آن را مرتب كنید، طوری كه روی سینه را بپوشاند.
ـ روسری دگمه‌دار
احتیاج به توضیح خاصی ندارد. وقتی روی سر بیندازید، دگمه و جادگمه راهنمایی‌‌تان می‌كند كه چگونه ببندینش.
ـ مقنعه شال‌دار
یك مدل جدید مقنعه است، البته برای كسانی كه نمی‌خواهند روی مقنعه‌شان چادر سر كنند، كاربرد دارد. (شال حریر به مقنعه وصل است)
ـ شال‌ بنددار
به طرح این شال توجه كنید؛ قسمت بالایی شال یك تكه جدای دولاست كه به شال وصل شده، پشت این تكه در دو طرف بند دارد كه پشت سر بسته می‌شود.
ـ شال و سربند همرنگ
هیچ‌وقت تصور می‌كردید، شال آن‌قدر خوب روی سر بایستد؟ به سربندهای همرنگ شال و نوع بستن شال توجه كنید. (اندازهٔ شال: ۶۵× ۱۷۵ سانتی‌متر)
ـ شال و سربند سر هم
به پشت این سربند، یك تكه پارچه به عنوان شال دوخته شده. به نوع بستن آن دقت كنید كه همراه تركیب رنگ سربند و شال، پوششی مناسبی را ایجاد كرده.
ـ انواع سربند
با این سربندهای متنوع (از نظر رنگ و طرح) مشكلاتی كه معمولا با سر كردن شال دارید از بین می‌رود؛ هم پوشش كاملی دارد هم زیباست.
● سركردنی‌های بعد از انقلاب
هر سال دهه فجر، مستندهایی از راهپیمایی‌های انقلاب را نشان می‌‌دهند. پوشش خانم های شركت‌كننده در تظاهرات را یادتان هست؟
روسری‌هایی قواره بزرگ گره زده زیر گلو كه دو طرف بالای آن، به طرز اغراق‌آمیزی به طرف گوش‌ها تا خورده و پیشانی را كاملا پوشانده بود. در این نوع پوشش، گاهی به جای گره از حلقه استفاده می‌شد. دو دستهٔ روسری را داخل حلقه می‌كردند و حلقه را تا زیر گلو بالا می‌بردند. این‌طوری، جلوی روسری بسته می‌شد.
مقنعه در اوایل انقلاب چندان رایج نبود و مطمئنا محدود می‌شد به فك و فامیل طراح مقنعه؛ آن هم در رنگ‌های تیره.
چادری‌های آن زمان هم چادرهای چرخی سر می‌كردند و خیلی در بند گلدار بودن و نبودن و رنگ آن نبودند. نگه داشتن چادر روی سر هم به غیر از كش‌دار كردن چادر كه خیلی رایج نبود، همان مهارت رو گرفتن خانم‌ها بود. هنگامی كه قرار بود یك خانم با چادر، خرید بكند یا بچه هم بغل كند، دو طرف بالای چادر را به موازات دهان، با دندان‌هایش می‌گرفت.
این بار به غیر از وجدان، بعضی اجبارها هم قضیهٔ «جلب توجه نكردن» را مهم‌‌تر می‌كرد. حتی رنگ‌بندی‌ها تا جایی محدود شد كه قانونی تصویب كردند كه در مكان‌های دولتی مثل اداره‌ها و دانشگاه‌ها فقط رنگ‌های مشكی، قهوه‌ای و سرمه‌ای حق حضور دارند.در این زمان بود كه جرقه‌های طراحی برای سركردنی‌ها زده شد؛ مثلا مقنعه به وجود آمد.
«چادر شب صورت ماه را قاب كرد.» همین جمله، همه چیز را در مورد چادر مشخص می‌كند: یك پوشش سرتاسری كه معمولا مشكی‌اش مدنظر است.
چادر، آن اول‌های انقلاب، یك جورهایی موضع سیاسی بود و شاید به خاطر بعضی شعارها یك نوع نماد به حساب می‌آمد. یواش یواش این نگاه كم رنگ شد و حالا تنها به عنوان یك انتخاب برای پوشش كاربرد دارد. مخصوصا كه به بركت طراحان لباس، چادر به مدل‌های مختلفی درآمده كه سركردنش را آسان كرده،كاربری‌اش را بیشتر كرده و امكان استفاده از آن برای همه فراهم شده است.

منبع : روزنامه همشهری