پول های بی پشتوانه

افغانستان از معدود کشورهایی بود که در عرض یک دهه، یعنی از زمان رفتن دکتر نجیب در ۱۹۹۲ تا سال ۲۰۰۲ که افغانی کنونی به بازار آمد، این همه پول مختلف داشت. پول سبز ، پول سفید ، پول دولتی ، پول جنبشی یا دوستمُی ، پول شماره بالا، پول وحدتی، پول د ی ( دال یا) این ها انواع پولهایی بود که در زمان حکومت مجاهدین رواج یافت.
پس از پیروزی مجاهدین، اسکناس های ۱۰ – ۲۰ - ۵۰ – ۱۰۰ و ۵۰۰ افغانی عملا از ارزش افتاد، یعنی کوچک ترین اسکناس رایج در بازار ۱۰۰۰ افغانی بود
دولت مجاهدین که با بحران اقتصادی، بیکاری و جنگ کوچه به کوچه مواجه بود، ناگزیر شد برای بقای دولت، اسکناس های جدید چاپ کند. بنا براین برای اولین بار در تاریخ افغانستان اسکناس های ۵۰۰۰ افغانی و ۱۰۰۰۰ افغانی به بازار آمد. چاپ اسکناس های جدید، عجالتا تا حدودی مشکل حمل ونقل پول را حل کرد، یعنی می شد یک میلیون افغانی را به راحتی در جیب کرد. اما روز به روز از اعتبار پول افغانی در برابر ارزهای خارجی کاسته می شد.
به دنبال بروز اختلاف میان جنرال عبدالرشید دوستم فرمانده مقتدر شمال و برهان الدین ربانی رییس جمهور وقت، دولت برای اینکه مخالفانش جنرال دوستم و حزب وحدت را از نظر اقتصادی زیر فشار گذارد، انتقال پول برای آنها را قطع کرد، اما آنها نیز همان راهی را رفتند که آقای ربانی رفته بود: چاپ اسکناس.
اگرچه هم اسکناس های آقای ربانی وهم اسکناس های جنبش شمال در روسیه و احتمالا در محل واحدی چاپ می شد، اما به دلایلی از هم متفاوت بودند. از همین رو به زودی اسکناس های دولت ربانی به نام پول سبز (چون رنگش تیره تر بود) و اسکناس های جنبش ملی به نام پول سفید یا جنبشی معروف شدند. اما ارزش پول جنبشی دقیقا نصف پول دولتی بود.
بعد ها اسکناس های دیگری به بازار آمد که هیچ تفاوتی با اسکناس های دولت آقای ربانی نداشت، اما دولت اعلام کرد که اسکناس هایی که شماره سریالش از ۳۴ به بالا باشد، برابر با پول جنبشی ارزش دارد. این پول به نام "شماره بالا" معروف شد.
طالبان همین روال را حفظ کردند، یعنی پول جنبشی نصف پول دولتی ارزش داشت، ولی اسکناس جدیدی چاپ نکردند. زیرا افزایش صدور تریاک درزمان طالبان از سقوط بیشتر ارزش افغانی در برابر ارزهای خارجی جلو گیری کرد، ولی خرید و فروش تاجران بزرگتر عمدتا به ارزهای خارجی مانند روپیه پاکستان، ریال ایران و یا دلار آمریکا انجام می شد.
تنها اسکناسی که در زمان طالبان چاپ شد و تنها در قلمرو جبهه متحد به بازار آمد، پولی بود به اسم د ی ( دال یا)، یعنی سریال شماره اش د ی بود.
به هرحال هیچ کسی حاضر نبود بیش از ده ملیون افغانی را که معادل صد دلار می شد، افغانی نگه دارد، یعنی فورا پول های شان را به روپیه پاکستان یا دلار آمریکا بدل می کردند.
حمل و نقل این پول، با توجه به اینکه در آن زمان بانکی هم وجود نداشت، ماجرای دیگری بود.
حل این مشکل از اولین اقداماتی بود که دولت بعد از طالبان به خوبی انجام داد. حالا اگرچه اعتبار پول افغانی با آن سالها تفاوت چندانی نکرده است، اما حد اقل مردم از سردرگمی و نگرانی بیرون آمده اند.
افزون براین سکه که در افغانستان حد اقل در ۱۵ سال گذشته اصلا وجود نداشت، بار دیگر در سال گذشته ضرب شد و سکه های جدیدی به بازار آمد.
من روزهای اول را که اسکناس های جدید به بازار آمد، به یاد دارم. مردم خیلی شادمان بودند و به هم تبریک می گفتند. همه ذوق زده بودند. این اقدام دولت که به زودی و به خوبی انجام شد، مردم رانسبت به آینده خیلی امیدوار کرده بود.
نحوۀ تبدیل اسکناس های جدید به اسکناس های کهنه نیز خیلی جالب بود. اسکناس های جدید در شهرها و روستا ها در اختیار صرافان قرار گرفت و مردم می آمدند و پول هایشان را بدل می کردند. در اسکناس های جدید سه صفررا برداشتند. یعنی ۱۰۰۰ افغانی قبل شد معادل یک افغانی کنونی.


امیر فولادی

منبع : جدید آنلاین