درباره ایرج امیری

● «ایرج امیری» مجری طرح های عمرانی ملی
▪ متولد ۱۳۲۳
▪ فوق لیسانس عمران دانشگاه صنعتی امیركبیر ۱۳۴۶
▪ كارشناس و ناظر طرح پادگان امام تقی (ع) در مشهد ۱۳۴۷
▪ كارشناس و ناظر بر طرح های عمرانی وزارت مسكن و شهرسازی در استان های لرستان و خوزستان ۱۳۵۱ ـ ۱۳۴۸
▪ رئیس فنی و اجرایی اداره كل مسكن و شهرسازی خوزستان ۱۳۵۴ ـ ۱۳۵۲
▪ معاون فنی اداره كل مسكن و شهرسازی استان خوزستان ۱۳۵۶ـ ۱۳۵۴
▪ مدیركل مسكن و شهرسازی استان سیستان و بلوچستان ۱۳۵۸ـ۱۳۵۶
▪ مدیركل مسكن و شهرسازی خوزستان ۱۳۶۰ـ ۱۳۵۸
▪ مدیركل مسكن و شهرسازی خراسان ۱۳۷۲ـ۱۳۶۰
▪ عضو هیأت مدیره سازمان مجری ساختمان ها و تأسیسات دولتی و عمومی ۱۳۸۴ـ۱۳۷۲
▪ مجری كتابخانه ملی ایران، فرهنگستان های جمهوری اسلامی ایران، ساختمان تولید رادیو و ساختمان اصلی و پاركینگ مجلس شورای اسلامی ۱۳۸۴ـ۱۳۷۲
▪ عضو هیأت مدیره سازمان عمران و توسعه حریم حرم حضرت رضا (ع)
▪ رئیس هیأت مدیره شهر جدید گلبهار و شهر جدید بینالود
▪ رئیس نخستین دوره هیأت مدیره سازمان نظام مهندسی استان خراسان
▪ عضو هیأت مدیره مؤسسه مهندسان مشاور قدس رضوی
▪ عضو شورای توسعه نظام مهندسی و كنترل ساختمان
▪ عضو شورای بررسی و تأیید مبانی قیمت گذاری خدمات مهندسی
▪ عضو هیأت امنا و هیأت اجرایی پژوهشكده توسعه كالبدی و ...
در محدوده مشخص و مكتوب معماری معاصر ما، حرف و حدیثی اگر هست و هر از گاهی به میان می آید، یا متعین به یك سری طرح هاست و یا در نهایت مربوط به یك سری معماران و مشاوران. در این میان پرداختن به مجری طرح به عنوان یكی از اركان شكل گیری اثر یا اغلب فراموش شده و یا اصلاً در حاشیه مانده است.
این حاشیه نشینی و در حاشیه نشاندن مجریان طرح های عمرانی كلان رفته رفته موجب جداسری این قشر با اهمیت از فضای فكری و اندیشه گانی معماری معاصر ما شده و حضور فراگیر و سرنوشت ساز آن ها را تا حد یك ناظر غیرمسئول تقلیل داده است؛ حضوری كه می تواند با انتخاب درست و مناسب مهندس مشاور، كنترل كلان كار ضمن آزادگذاشتن طراح و مهندس مشاور در جزئیات و تسریع در انجام كارهای مربوط به طراحی و اجرا و ... در فرآیندی تعاملی و تأثیرگذار به موتور محركه ای برای پیشرفت كمی و كیفی كار تبدیل شود. یكی از كسانی كه در این فرآیند تعاملی در جای خود خوش درخشیده و به كام معماری ما خوش نشسته، مهندس «ایرج امیری» است؛كسی كه دانش مهندسی را نه حتماً پشت میزهای دانشگاه، كه در تولد و تبلور بسیاری از طرح های مهم عمرانی چند دهه گذشته ایران درك و دریافت درونی كرده است. آن قدر كه می توان از او به عنوان مجری مهم ترین طرح های عمرانی و ملی سال های اخیر یاد كرد و نام برد.
مهندس امیری فعالیت در حوزه مهندسی و معماری را در سال های دهه ۴۰ و بلافاصله بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه آغاز می كند. او كه فوق لیسانس عمران سال ۱۳۴۶ دانشگاه صنعتی امیركبیر را دارد، از همان آغاز و با كارشناسی و نظارت، بر طرح پادگان امام تقی (ع) مشهد در سال ۱۳۴۷ توان اجرایی خود را به آزمایش می گذارد و محك می زند و به منصه ظهور می رساند؛ كاری كه مقدمه كارشناسی و نظارت بر طرح های عمرانی وزارت مسكن و شهرسازی در استان های لرستان و خوزستان و در فاصله سال های ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۱ می شود و در ادامه ریاست فنی و اجرایی اداره كل مسكن و شهرسازی استان خوزستان را به همراه دارد.
دوسال فعالیت در یكی از دورترین نقاط جغرافیای پهناور ایران (استان سیستان و بلوچستان) و خدمت در پست مدیركل مسكن و شهرسازی (۱۳۵۸ ـ ۱۳۵۶) و بالاخره دو سال خدمت در سمت مدیركل مسكن و شهرسازی استان خوزستان (۱۳۶۰ـ ۱۳۵۸). تا اینجا جمع بندی ۱۲ سال تلاش و تقلای پربار مهندس امیری در یك دوره از كار و كوشش عمرانی وی به شمار می آید. بعد از این سال های سخت، كه هر كدام در نوع خود تجربه ویژه ای را به گستره دانش این آبادگر سختكوش سرازیر می كند، امیری یك دوره مدیریت عمرانی متمركز را پشت سر می گذارد. ۱۲ سال پایداری در یك پست دولتی كه پستی و بلندی های خاصی هم به دنبال دارد، همچنان كه از فردیت مقاوم این انسان والا به ما می گوید، به كوشایی و پیگیری او نیز اشاره دارد.
وی در طول ۱۲ سال خدمت در پست مدیركلی مسكن و شهرسازی استان خراسان، یك درس بزرگ به خود می دهد و یك درس بزرگ به دیگران. به ثمر رساندن تعدادی از طرح های بزرگ عمرانی و مردمی یكی از آن درس هاست و به دست آوردن اعتماد و اعتقاد علمی و عملی ناظران یكی دیگر از آن ها.
مهندس امیری حالا و دراین مقطع از فعالیت حرفه ای، آماده است تا رهبری هر طرحی را به دست بگیرد. به همین خاطر هم به پایتخت فراخوانده می شود و به عضویت هیأت مدیره سازمان مجری ساختمان ها و تأسیسات دولتی و عمومی درمی آید و مسئولیت تعدادی از بزرگ ترین طرح های معماری یك دهه اخیر ایران را به عهده می گیرد. درواقع همین بخش از كارنامه او كافی است تا به اعتراف مهندسان مشاوری كه با وی كار كرده اند و نكرده اند، نام و یاد و حضور حاذق اش با این طرح ها و برای همیشه در عرصه اجرای آثار ملی و در حافظه معماری معاصر ایران محفوظ و ماندگار شود.
و اما برای این كه حدود و ثغور مسئولیت های ملی مهندس امیری را یادآور شویم، بد نیست ابتدا گذاری داشته باشیم به تعریفی كه از طرح های بزرگ ملی و در قانون وجود دارد. طرح های عمرانی ـ ملی طرح هایی هستند كه اعتبار آنها از طریق اعتبارات طرح های ملی در قانون بودجه مملكت به دست می آید و متولی تأمین و تخصیص این اعتبارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور است.
در طرح های عمرانی ـ ملی اعتبارات در اختیار مجریان دولتی مثل وزارتخانه ها، دانشگاه ها و سایر نهادهای ذیربط دولتی قرار می گیرند. این نهادها نیز یك نفر از صاحب منصبان وزارتخانه های مربوطه مانند معاونان یا مسئولان دفاتر فنی و ادارات مهندسی و اجرایی را به عنوان مجری طرح معرفی می كنند.
وظایف این مجریان به طور كلی همكاری در تنظیم موافقتنامه سالانه با سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور در مراحل مختلف، درخواست تخصیص بودجه، انتخاب مهندس مشاور و پیمانكاران و عقد قرارداد با آن ها، بررسی و پرداخت حق الزحمه مشاوربعد از رسیدگی به مشخصات فنی و تصویب نقشه ها،انجام مناقصه و تعیین پیمانكار، مدیریت بر اجرای كار بررسی و پرداخت صورت وضعیت ها و مطالبات پیمانكار براساس قرارداد منعقده و سایر ضوابط طرح های عمرانی و ... است و اما آنچه بیش از همه اهمیت دارد، سایه و حضور بلافصل مجری از همان آغاز كار در تعریف، طراحی، انتخاب مشخصات طرح ها، بررسی و تأیید برآورد آن و مشخصات مصالح است. حضوری كه می تواند به خاطر اختیارات تام و تمام مجری در هر بخش اثری مثبت یا بازدارنده و منفی در سرنوشت طرح و طراحی و اجرای آن داشته باشد.
در این میان شاید مهم ترین كاری كه از یك مجری برمی آید و در سراسر طرح طنین می اندازد، انتخاب درست و دقیق مهندس مشاور و همكاری و همراهی بجا و به موقع با اوست. ویژگی های بنیادی مهندس امیری هم از همین جا آغاز می شود و آن هم با پشتوانه ای كه از ۲۴سال كار مهندسی و معماری و اجرایی در نقاط مختلف این آب و خاك آموخته و اندوخته و انباشته است. شاید به همین دلیل هم هست كه مهم ترین طرح های عمرانی ـ ملی سال های اخیر به او سپرده می شود و با حضور او به ثمر می رسد. كتابخانه ملی ایران، مجموعه فرهنگستان های جمهوری اسلامی ایران، ساختمان تولید رادیو و ساختمان اصلی و پاركینگ مجلس شورای اسلامی از جمله این طرح های فراگیر ملی به شمار می رود كه امیری با استقرار و اقامت در تهران و از سال ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۴ نقش مجری آنها را به عهده می گیرد.
او برای مثال سرعت و دقت در طراحی و اجرای كتابخانه ملی را مرهون و مدیون همكاری و هماهنگی با مهندس مشاور طرح و ابتكار عمل آن می داند. چیزی كه در نهایت به یكدستی و انسجام خاصی می رسد و طرح را هم به لحاظ اقتصادی و هم به لحاظ زمانی به یكی از موفق ترین طرح های معماری معاصر ایران تبدیل می كند.
مهندس مشاور همین طرح، اما نظر دیگری دارد و همراهی بی دریغ و سرعت عمل در دریافت و رسیدگی به خواسته های به حق مشاور و پیمانكار طرح را رمز شایستگی و بایستگی حضور مهندس امیری می شمارد و از او به عنوان الگویی یاد می كند كه اگر در سطح معماری كلان و ملی ما مطرح شود، در كوتاه مدت شاهد نوعی شكوفایی در عرصه معماری معاصر ایران می شویم و دیگر این كه فریاد معماران بلند نمی شود و این همه به انجام رسیدن طرح های عمومی به تأخیر نمی افتد و كار در طراحی و اجرا و كلیات و جزئیات دچار مشكل نمی شود.
ژ وقتی از مهندس امیری درباره دلایل موفقیت طرح كتابخانه ملی می پرسم، پاسخ ساده و صریح و روشنی می دهد كه پاسخ پرسش های بسیار دیگری نیز به حساب می آید: «هماهنگی و همراهی مجری و مشاور طرح هم در مطالعه و طراحی و هم در اجرا، نقشی اساسی داشت ضمن این كه به مشاور طرح فرصت داده شد كه از تمام توان فنی و هنری خود برای پیشبرد طرح استفاده كند.
مجری برخلاف چیزی كه اغلب تصور می شود باید كنترل های كلان خود را بنا به خواسته های كارفرما در برنامه كالبدی لحاظ كند و دست مهندس مشاور را در جزئیات كار آزاد بگذارد. در كتابخانه ملی ضمن رسیدن به یك سری نتایج كلیدی، به خاطر پیوستگی در تأمین اعتبار و برنامه ریزی به موقع برای انجام كار از زمان بهره برداری استفاده بهینه ای شد. به طوری كه همزمان با آماده شدن نقشه سازه ها و به مناقصه گذاشتن آن، تهیه نقشه های اجرایی سایر قسمت ها نیز در دست انجام قرارگرفت.
مسأله مهم دیگر در اجرای طرح كتابخانه این بود كه از روش معمول حاكم بر تمام طرح ها استفاده نكردیم و برای بالا بردن سرعت و كیفیت انجام كار «سازمان مجری» با همكاری «مهندسان مشاور پیرراز»، پیشنهادی مبنی بر مقطوع بودن قیمت واحد، عدم پرداخت تعدیل و انجام كار در مدت معین تهیه و به شورای عالی فنی سازمان مدیریت و برنامه ریزی پیشنهاد داد كه بالاخره مورد تصویب قرار گرفت و اسكلت ۳ طرح كتابخانه ملی، فرهنگستان های جمهوری اسلامی و سالن اصلی مجلس شورای اسلامی به همین روش به مناقصه گذاشته شد. این تعیین قیمت واحد مقطوع از طرف پیمانكاران و حذف تعدیل در نهایت هم به كاهش هزینه های طرح و هم به كاهش زمان انجام طرح انجامید.
با این روش پیمانكار نمی خواست زمان مقتضی خود را از دست بدهد و به همین خاطر در هر شرایطی كار خود را ادامه می داد. در این روش جدید پیمانكار نیز ابتكار عمل و مدیریت خاصی به خرج می دهد تا كار سریع تر پیش برود.»
مهندس امیری همین جا به حمیت و حضور دائمی مشاور در طرح یادشده و در جای جای كار اشاره می كند و از آزمایش های مكرر و نمونه برداری های متعددی می گوید كه از مصالح به كار رفته و نرفته انجام می شده است و شاید به همین دلیل هم بود كه كتابخانه ملی در نخستین دوره مسابقات انجمن بتن ایران توانست رتبه نخست علمی و فنی را به دست آورد.
یكی دیگر از نقاط عطف شخصیت علمی و اجرایی مهندس امیری كه همچنان از تداوم حضور او در طرح ها می گوید و بر عشق و علاقه او به پایان كار تأكید دارد، علاوه بر برگزاری جلسات متعدد هفتگی و دریافت مسائل و مشكلات طرح و اهتمام در حل آنها، پیگیری های سازمانی و غلبه بر پیچیدگی های بوروكراتیك طرح به حساب می آید. وی حالا و بعد از صرف ۳۶ سال از سن پربار خود در فعالیت های عمرانی و معماری و اجرایی كه به بازنشستگی از خدمات ملی و دولتی در سال ۱۳۸۴ انجامیده به دریافت هایی عمومی از روند معماری معاصر ایران رسیده است. آن قدر كه در نگاهی سراسری و آسیب شناسانه به این حوزه در جمع بندی جامعی چنین می گوید: «در ایران بر خلاف كشورهای پیشرفته دنیا كه همه چیز به طور نظام مند در خدمت طرح معماری قرار می گیرد، نیاز هست كه مشاور همراه با مجری در تمام مراحل كار حضور داشته باشد و به تطبیق جزئیات و مشخصات و مصالح با نقشه ها بپردازد. متأسفانه اما یك چنین روحیه و رویه ای در كشور ما چندان شایع نیست و مهندسان مشاور ما اغلب تا فاز یك كار، كه در طراحی اولیه طرح خلاصه می شود، به طور اصولی پیش می آیند و در فازهای ۲ و ۳ كار را خیلی جدی نمی گیرند و كمتر بدان می پردازند. در حالی كه در طرح معماری فاز ۳ مكمل فاز ۲ است و در هماهنگی كامل با آنها معنا پیدا می كند.
نكته ای كه در مثال می توان آن را به ساختار اركسترهای سمفونیك و نقش رهبر در این اركسترها تشبیه كرد. در طرح كتابخانه ملی این گسست وجود نداشت و همین هم در نهایت موجب شد كه تیم های فنی حاضر در طرح پابه پای آن رشد كنند و به توانمندی بالایی برسند و اثر قابل قبولی از خود به جای بگذارند.»
بدین ترتیب اگر روزی دیدیم طرحی ملی و مردمی و معماری در كوتاه ترین مدت و بالاترین كیفیت ساخته شد و مخاطب خود را پیدا كرد و لبخند رضایت را بر لب همه نشاند، یادمان نمی رود كه حتماً مجری موفق و مجربی چون مهندس ایرج امیری داشته كه با انتخاب مهندس مشاور مناسب و دادن آزادی كامل از دانش فنی خود مایه گذاشته و از عمق وجود برای پیشرفت و انجام و اعتلای آن آفرینه معماری كوشیده است.

منبع : روزنامه ایران