پوکی استخوان عارضه رایج زنان در دوران ناباروری

متاسفانه زنان اندکی از اینکه استخوان‌های شکننده‌ای داشته و یا دچار عارضه پوکی استخوان هستند تا زمان آسیب‌دیدن از آن بی‌خبرند. اما مهم‌تر از آن، پیشگیری از این عارضه برای داشتن زندگی سالم و فعال است.
عارضه پوکی استخوان در بریتانیا به میزان یک نفر از هر ۳ نفر در میان زنان و یک نفر از ۱۲ نفر در میان مردان رایج بوده و میزان آن سالیانه ۱۰ درصد افزوده می‌شود. به رغم این موضوع افراد اندکی از نحوه دچار شدن به آن آگاهند. این موضوع شاید بدین خاطر است که ما تصور می‌کنیم استخوان‌های ما جامد، ساکن و بی‌تغییرند اما استخوان‌ها در واقع مانند بقیه اندام‌های بدن فعال و متحرکند. استخوان‌ها در پدیده مداوم رشد سلولی، ترمیم و تغییر آنها درگیرند، پدیده‌ای که می‌تواند دچار اشکال گردد. استخوان‌ها از رشته‌های مشبک پروتئین و کلاژن تشکیل یافته و به وسیله نمک‌های کلسیم و سایر مواد معدنی استحکام می‌یابند.
این شبکه با مغز استخوان و رگ‌های خونی پر شده و با یک پوشش سخت بیرونی محافظت می‌گردد. میلیون‌ها سلول‌های زنده استخوان در بدن ما وجود دارد که دائما جانشین استخوان کهنه و از کار افتاده می‌گردند. استخوان‌ها بیش از هر چند ۱۰ سال یک بار کاملا نو می‌گردند. هنگام جوانی استخوان‌های ما به رشد ادامه داده و محکم‌تر و قوی‌تر می‌گردند. استخوان‌ها در سنین ۳۰-۲۵ به بیشترین قدرت وتوده استخوانی می‌رسند. پس از آن متاسفانه، استخوان سریع‌تر از آنکه بتوانند جایگزین گردند، از میان می‌روند و حفره‌های شبکه داخلی آنها بزرگتر شده و استخوان‌ها ضعیف‌تر و شکننده می‌شوند.
زنان پس از یائسگی به دلیل فقدان هورمون استروژن، بیشتر مستعد بیماری‌اند مگر آنکه احتیاط‌های لازم را به عمل آورند. در پدیده پوکی استخوان، شکستگی در هر جای اسکلت ممکن است رخ دهد، اما خطر آن خصوصا در مچ، کمر و لگن بیشتر است. عوامل خطر پوکی استخوان شامل موارد زیر می‌باشد:
۱) افزایش سن: گرچه ممکن است در پاره‌ای موارد، پوکی استخوان در میان کودکان و جوانان نیز رخ دهد
۲) فقدان هورمون استروژن ناشی از یائسگی (خصوصا یائسگی زودرس)
۳)‌عمل جراحی برداشتن رحم (خصوصا اگر تخمدان‌ها نیز برداشته شوند)
۴) قاعدگی‌های نامنظم (خصوصا اگر با بی‌اشتهایی همراه باشد)
۵) استفاده درازمدت از استروئید‌های اچ-دی
۶) سابقه خانوادگی ژنتیکی
۷) فقدان و کمبود حرکات و تمرینات بدنی
۸) استعمال دخانیت
۹) پایین بودن سطح هورمون تستوسترون در مردان
● تشخیص
بسیاری از مردم تا شکستن بخشی از استخوان‌هایشان از این عارضه در بدنشان بی‌اطلاعند. آزمایش‌های خاص که معمولا نشان دهنده میزان توده استخوان می‌باشد، از مهمترین راه‌های تشخیص است.
● جلوگیری
مهمترین عاملی که می‌تواند از عارضه پوکی استخوان و گسترش آن جلوگیری نماید، سالم و قوی نگاه داشتن آن در دوران جوانی است. مقصود به حداکثر رساندن میزان توده استخوانی در آن دهه ۲۰ سالگی و تامین و تقویت آنان در دهه ۳۰ سالگی است.
در این صورت انسان دارای استخوان‌هایی قوی‌تر ذخیره کمک به وی در مواجهه با کمبودهای ناشی از بالا رفتن سن خواهند بود. این مقصود به واسطه رژیم غذایی مملو از کلسیم، تمرینات بدنی، (خصوصا تولید عضله با ورزش‌های پرتحرک) دویدن، دوچرخه سواری (که می‌تواند از نوع ثابت باشد) یا راه رفتن روی نوار نقاله ورزشی (خصوصا با سرعت‌های بالا) دستکم به مدت ۳۰ دقیقه و سه بار در هفته و نشست و برخاست نرمشی به میزان ۵۰ بار در روز از اعمالی هستند که استخوان‌های ما را قوی نگاه می‌دارند.
● درمانها:
زمانی که در انسان توده استخوانی از دست رفت در عارضه پوکی استخوان مجددا به دست نمی‌آید، هر چند که انسان به واسطه تقویت و قوی نگاه داشتن استخوان‌ها از آسیب دیدن به آنها جلوگیری کرده باشد. درمان‌ها شامل موارد ذیل می‌باشند:
▪ داروهای بیس فسفونات:
Bisphosphonates این داروها نظیر Alendronate و Etidronate موجب توقف تخریب سلول‌های استخوان می‌گردند، بنا بر این روند استخوان‌سازی آشکار وموثر واقع می‌گردد. مکمل‌های کلسیم و ویتامینD این مکمل‌ها خصوصا برای بیماران و یا کسانی که در رژیم غذایی خود محدودیت‌هایی را دارند مفید است.
▪ کلیستونین:
هورمون ساخته شده توسط غده تیروئید که از روند تخریب سلول‌های استخوان جلوگیری می‌نماید.
▪ مکمل‌های تستوسترون برای مردان
داروهای گیرنده استروژن منتخب (SERM)،داروهایی هستند که مانند جایگزینی گونه‌ای مصنوعی از هورمون عمل می‌نمایند. این داروها خطر پوکی استخوان و بیماری قلبی را کاهش داده اما خطر سرطان سینه یا بافت آندومتریک رحم را افزایش نمی‌دهند. درمان هورمونی جایگزین (HRT) یا استفاده از هورمون استروژن که اکنون روشی چندان مطلوب به شمار نمی‌آید، زیرا خطر سرطان سینه را در زنان افزایش می‌دهد (۱)

۱-برگردان مقاله مشروح آن توسط اینجانب در تاریخ ۲۱ دی سال گذشته در همین صفحه به چاپ رسید.
ماخذ:
BBC Health News

منبع : روزنامه رسالت