ارمغان بهار

بهار با خود تعدادی از تحریك كننده ترین مواد حساسیت زا را می آورد، ولی موادی نیز هستند كه در سراسر سال همه جا حضور دارند و موجب آلرژی های شدیدی می شوند.
بسیاری از ما از گرم شدن هوا استقبال می كنیم، چون این امكان برای ما فراهم می شود كه خود را از محدودیت های فصل زمستان آزاد ساخته و سری به دشت و صحرا بزنیم، ولی برای كسانی كه دچار تب یونجه هستند، بهار آغاز فصل آلرژی و فضای آزاد احتمالاً بدترین مكان است. تب یونجه كه نام علمی آن رینیت آلرژیك (التهاب بینی ناشی از آلرژی) است، نوعی پاسخ ایمنی به مواد موجود در هوا، بیشتر گرده های گل و اسپورهای كپك هاست. علائم بیماری، یعنی عطسه، آبریزش بینی، خارش چشم ها، سینوس های پر و خارش گلو خطرناك نیستند، ولی واقعاً می توانند آدم را بیچاره كنند. علاوه بر اینها، تب یونجه می تواند موجب خواب آلودگی، اتلاف زمان كار و مشكل در تمركز ذهنی شود.رینیت آلرژیك صرفاً مشكل فصلی نیست. رینیت آلرژیك ممكن است در تمام طول سال در اثر وجود وسایل و مواد موجود در منزل مثل مایت های وجود در گرد و خاك، قطعات پوست و موی حیوانات، فضله حشرات و كپك خانگی حضور داشته باشد. با این حال درك بهتر واكنش های آلرژیك منجر به ابداع راه های بهتری برای پیشگیری یا درمان آنها شده است.
●چرا من؟
شما زمانی دچار آلرژی می شوید كه سیستم ایمنی تان نسبت به موادی كه به طور معمول بی ضررند، مثل گرده های گل یا ذرات مایت موجود در گرد و خاك و یا مدفوع حشرات، وارد ریه ها می شوند، حساسیت بیش از اندازه پیدا كند. سپس سیستم ایمنی كه این بار نسبت به ماده مزبور حساس شده، هر بار كه حتی با مقادیر بسیار اندكی از آن مواجه می شود، واكنش بسیار شدیدی از خود نشان می دهد.
همه آلرژی ندارند. برخی از مردم از لحاظ ژنتیكی استعداد ابتلا به این عارضه را دارند (یكی از والدین یا هر دو آنها دچار آلرژی هستند) و برخی نیز تنها در واكنش به محیط دچار آن می شوند. یك نظریه موسوم به فرضیه نظافت این طور عنوان می كند كه آلرژی ها بهایی است كه در ازای حفظ خود و كودكانمان، در برابر میكروب های بیماری زا با استفاده از مواد پاك كننده و آنتی بیوتیك می پردازیم. نكته این است كه عدم مواجهه با آلودگی ها، گرد و غبار و برخی عفونت های سالیان نخست كودكی، بعدها سیستم ایمنی را در برابر این عوامل دچار حساسیت بیش از اندازه می كند. به عنوان مثال، مطالعات صورت گرفته در اروپا متوجه این نكته شده اند كه كودكانی كه در تماس مرتب با حیوانات و اصطبل ها هستند، كمتر از كودكان كه در روستا در مزارع زندگی نمی كنند، دچار تب یونجه می شوند. از سوی دیگر، مواجهه مكرر با برخی آلرژی ها، مثل همین مایت های موجود در گرد و غبار ممكن است فرزندان، پدر و مادرهای آلرژیك را گرفتار آلرژی كند.
عوامل حساسیت زای معمول و متداول
ماده ای كه موجب رینیت آلرژیك در یك فرد می شود، ممكن است هیچ اثری در دیگری نداشته باشد. برخی از مواد حساسیت زاتر از دیگران هستند.
گرده های گل: این سلول های بسیار كوچك تولیدمثل گیاهان گلدار كاملاً مناسب نسیم های سركش هستند و مستقیماً وارد بینی، گلو و چشم ها می شوند. فصل گرده در ایالات جنوبی آمریكا از ماه ژانویه آغاز می شود، ولی به سمت شمال می رویم فصل شروع گرده افشانی گل ها ممكن است از فروردین یا اردیبهشت شروع شده و تا آذر ادامه یابد. یادمان باشد كه مقصر اصلی گیاهانی نیستند كه به صورت چشمگیر و تماشایی گرده در هوا می پراكنند. مشكل اصلی از گیاهانی است كه گل هایشان بسیار ریز و آنقدر نامشخص هستند كه به ندرت متوجه گل دادن آنها می شویم.
بیشترین گرده ها توسط درخت ها (توسكا، درخت زبان گنجشك، قان، سرو، نارون، هیكوری [گردوی آمریكایی]، افرا، توت، بلوط، صنوبر، چنار، گردو و سدر)، علف ها (برمودا، چمن آبی فام، علف هایی كه در درخت زارها می رویند، علف چاودار، علف ترش، علف شیرین و دم گربه چمنی) و علف های هرز (بوته های خشك كه برای سوزاندن به كار می روند، پیر بهار، خاربن روسی، بشنیزه و خار غلتان) در هوا پراكنده می شوند.
●كپك ها: كپك ها، گرچه به بدنامی گرده ها نیستند، ولی اسپورهای آنها به همان اندازه موجب آلرژی می شوند. كپك ها در محیط خانه و بیرون وجود دارند.
كپك های محیط خانه در زیرزمین ها، حمام ها، مرطوب كننده های هوا و قوطی های آشغال، خلاصه هر كجا كه رطوبت است، رشد می كنند. كپك های بیرون از محیط منزل كه از بهار تا اول فصل یخبندان وجود دارند، نیز در شرایط نم و رطوبت رشدونمو می كنند، آنها عاشق چوب های در حال فساد و تباهی، توده انباشته برگ های خیس و نیز قوطی های تهیه كود گیاهی هستند. (توجه داشته باشید كپك هایی كه حساسیت زا هستند، همان هایی نیستند كه خوردنشان مسمومیت زاست).
●مایت های گرد و غبار: این خویشاوندان میكروسكوپی عنكبوت و ساس در لابه لای تار و پود پارچه های بافته شده، ملحفه ها، فرش و مبلمان زندگی می كنند و غذایشان ذرات پوست بدن ماست كه می ریزند. اجساد فاسد شده مایت های مرده و مدفوع شان دارای پروتئین بسیار حساسیت زایی هستند.
●حیوانات و آفات خانگی: پروتئین های موجود در بزاق حیوانات به ویژه گربه كه هنگام تمیز كردن خودشان آن را با زبان به پوست و موهایشان می مالند، بسیار حساسیت زاست. همین طور مو و قطعات جدا و خشك شده پوست كه از بدن حیوانات خانگی در محیط خانگی پراكنده می شوند، نیز حساسیت زا هستند. ادرار موش و مدفوع سوسك نیز دارای پروتئین های حساسیت زا هستند.●تشخیص رینیت آلرژیك
اگر دچار رینیت آلرژیك فصلی هستید، اغلب می توانید تنها با ربط دادن علائم تان با میزان گرده یا كپك موجود در محیط، عامل سبب بیماری را پیدا كنید.
اگر در تمام طول سال دچار رینیت آلرژیك هستید، لازم است به پزشك متخصص مراجعه كنید كه یكی از موارد زیر را پیشنهاد خواهد كرد:
آزمون های پوستی: در سمت داخلی بازو یا بر پشت تان با سوزن آلوده به ماده حساسیت زایی كه بدان مشكوكیم، خراش هایی به وجود می آورند. از آنجا كه همان ایمونوگلوبولین E كه با مواد حساسیت زا در مسیرهای هوایی دستگاه تنفس وارد واكنش می شود در پوست نیز حضور دارد، لذا معمولاً ظرف ۱۵-۱۰ دقیقه نوعی واكنش پوستی به شكل تورم و قرمزی توأم با خارش به وجود می آید.
هیستامین، ماده اصلی است كه در واكنش به مواد حساسیت زای وارد شده به پوست تولید می شود، لذا توجه داشته باشید كه از چندین روز قبل از خوردن فرآورده های حاوی آن خودداری كنید.
آزمون خونی: پزشك یك نمونه از خونتان را گرفته و از نظر وجود آنتی بادیE علیه برخی مواد حساسیت زا مثل گرده علف های هرز و بزاق گربه مورد آزمایش قرار می دهد. سطح بالای آنتی بادی در خون نشان دهنده وجود واكنش علیه مواد حساسیت زای مزبور خواهد بود. این آزمون اغلب علاوه بر آزمون های پوستی یا به عنوان جانشین آنها برای كسانی كه نمی خواهند آزمون های پوستی روی شان صورت گیرد، انجام می شود.
●پیشگیری از رینیت آلرژیك
بهترین راه پرهیز از رینیت آلرژیك، یافتن ماده حساسیت زا و دوری گزیدن از آن است. گاه این كار بسیار آسان، ولی اغلب اسباب زحمت و وقت گیر است. برای خلاص شدن از دست كپك های خانگی، ممكن است لازم باشد قدری محیط خانه را خشك تر كنیم، محل های نشت آب را مرمت كنیم و منابع ایجاد نم و رطوبت را از بین ببریم. برای محافظت از خود در برابر مایت ها و آفات لازم است به طور مرتب و با دقت منزل را تمیز كنیم. درزهای بالش ها و لحاف را دوخته برای آنها روكش تهیه كنیم و لازم نیست كه حتماً تمام كف اتاق از دیوار تا دیوار را فرش كنیم. برای پرهیز از گرده های گل، هنگامی كه مقدار آنها در محیط بسیار زیاد است در منزل بمانید، به ویژه در روزهای خشك و پر از گرد و غبار و باد بین ساعات ۵ تا ۱۰ صبح كه بیشترین مقدار گرده گل در هوا پراكنده است.
حتی اگر درمان طبی در علائم تان تخفیفی داد، باز هم باید از ماده حساسیت زا دوری كنید تا از شدت و تعداد حملات كاسته شود.
●درمان رینیت آلرژیك
برای درمان رینیت آلرژیك چندین دارو وجود دارد كه از داروهای قدیمی مطمئن تر و بی خطرترند. اگر دچار رینیت فصلی هستید، شروع كردن دارو پیش از شروع فصل تب یونجه از احتمال بروز عوارض مثل عفونت های سینوس ها یا پر شدن گوش ها خواهد كاست.
▪داروهای مورد استفاده در درمان رینیت آلرژیك از این قرارند:
ضد هیستامین ها: این داروها كه آنها را ضدH۱ نامیده اند، فعالیت هیستامین را مهار كرده و به این ترتیب یك علت مهم و عمده علائم رینیت آلرژیك را بی اثر می سازند. ضدهیستامین ها اغلب نخستین دارویی هستند كه استفاده می شوند، زیرا بدون نسخه پزشك می توان آنها را از داروخانه ها تهیه كرد. ضدهیستامین های قدیمی خواب آلودگی می آورند، ولی نسل جدیدتر این داروها (كه برخی را با نسخه و برخی دیگر را بدون نسخه می توان از داروخانه تهیه كرد) دیگر این مشكل را ندارند. علاوه بر این به جای چندین مرتبه در روز می توان از این داروها تنها یك مرتبه در روز استفاده كرد. ضدهیستامین ها برای رفع عطسه، آبریزش بینی و خارش و اشك ریزش چشم ها مفیدند، ولی به اندازه اسپری های بینی كورتونی روی پرخونی مخاط مجاری تنفس فوقانی موثر نیستند.
▪ضداحتقان ها: اگر یكی دو روز بینی تان پر و گرفته است، ممكن است نیاز به داروهای ضداحتقان (ضدپرخونی مخاط) داشته باشید. اشكال خوراكی و اسپری بینی این داروها رشته های عصبی موجود در دیواره رگ ها اثر كرده باعث تنگ شدن آنها و خشك شدن ترشحات می شوند. همچنین می توانند موجب خشكی دهان، عصبی بودن، بی خوابی، ضربان شدید قلب، افزایش فشار خون و از بین رفتن پوشش مخاط درونی بینی شوند، لذا نباید بیشتر از چند روز از آنها استفاده كرد.
داروهای كورتونی بینی: اسپری های ضدالتهاب بینی موثرترین درمان طبی رینیت آلرژیك به شمار می روند. آنها به خاموش شدن فعالیت سیستم ایمنی در مجاری بینی كمك كرده، وضعیت آرام و خاموش را همچنان حفظ می كنند.
داروهای كورتونی بینی می توانند موجب تحریك غشاهای بینی شوند، ولی مشكلات كورتون های خوراكی، تزریقی یا تنفسی را همچون كاهش بافت استخوانی و افزایش وزن ندارند.
▪ضدلوكوترین ها: این داروهای خوراكی اثرات لوكوترین ها را كه مواد شیمیایی مسبب التهاب هستند، مهار می كنند. آنها را می توان به جای ضدهیستامین ها تجویز كرد.
تثبیت كننده های ماست سل ها: این داروها از طریق مداخله و ممانعت در ترشح برخی مواد شیمیایی ماست سل ها (سلول هایی كه در مخاط راه هایی قرار دارد و عوامل التهاب زا را از خود ترشح می كنند) به كاهش تورم و ترشحات كمك می كنند. داروهای مذكور بسیار مطمئن و بی خطر و در عین حال به اندازه اسپری های كورتونی بینی موثرند.
▪ایمنی درمانی: اغلب شامل تزریق مواد حساسیت زا به مقدار كم به زیرپوست نخست، هر هفته به مدت چند ماه و سپس ماهی یك بار به مدت سه تا پنج سال به هدف عاد ت دادن سیستم به ماده مورد نظر است، طوری كه دیگر موجب حمله آلرژیك نشود. ایمنی درمانی می تواند از نیاز به دارو به مقدار چشمگیری بكاهد و مانع پیشرفت رینیت آلرژیك و تبدیل آن به آسم شود. استفاده از دارویی به نام اومالیزوماب (زولر) رویكرد دیگری در شیوه ایمنی درمانی است و آن عبارت است از خنثی كردن ایمونوگلوبین E ماده ای كه واكنش حساسیتی را برمی انگیزد. اداره غذا و دارو ی ایالات متحده، مصرف آن را برای درمان آسم پذیرفته، ولی اسیدهایی نسبت به استفاده از آن در پیشگیری از رینیت آلرژیك وجود دارد.
Horvord Womens Health Watch April ۲۰۰۵
ترجمه: عبدالوهاب فخریاسری

منبع : روزنامه همشهری