تشنگی در زمستان، الگوی مصرف آب در فصل سرما غلط است

طبق تحقیقات انجام شده معلوم شده است که هر ۲۰ سال مصرف سالانه آب دو برابر شده و این میزان نیز معادل دو برابر نرخ رشد جمعیت جهان است. فن آوری و استفاده شیر به ویژه در جوامع پیشرفته از سیستم های بهداشتی سبب شده تا میزان مصرف سرانه آب در این کشورها بیشتر از سایر ممالک جهان باشد. از سوی دیگر در حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد آب قابل استفاده، در بخش صنعت به کار برده شده و هر روز بر مقدار مصرف آن افزوده می شود. صنایع روبه رشد جهان نیاز فزاینده ای به آب دارند. به عنوان مثال در ایالات متحده در آینده ای نزدیک تنها در بخش یارانه، مصرف آب از مرز ۳۹۶ میلیارد گالن (هر گالن معادل ۸۷/۳ لیتر است) پا فراتر خواهد گذاشت.
در بخش کشاورزی به ویژه غیرسنتی و مکانیزه آن، استفاده از آب همواره در حال افزایش بوده و از تاثیرات آن نباید غافل بود. به علاوه در بسیاری از کشاورزی ها شاهد یارانه هایی از سوی دولت ها هستیم که این خود در مصرف بی رویه آب و عدم مصرف بهینه آن در بین کشاورزان تاثیرگذار بوده است. همچنین رشد بی رویه جمعیت و به تبع آن افزایش مصرف سرانه آب، همواره با عوامل دیگری از قبیل گرم شدن کره زمین و ذوب یخ های قطبی، نفوذ کودها و سایر آلاینده ها به منابع آب و زمین های حاصلخیز و مرطوب و... همگی زنگ خطری جدی برای منابع آب کره زمین محسوب می شوند.
به هر حال آب شرب جهان روبه کاهش است. تا سال ۲۰۲۵ به جمعیت جهان ۶/۲ میلیارد نفر دیگر افزوده خواهد شد و از این مقدار حدود دو سوم این جمعیت مشکلات جدی کمبود آب را احساس کرده و یک سوم باقیمانده کمبود واقعی آب را تجربه خواهند کرد. انسان ها از آب آشامیدنی استفاده می کنند، یعنی آبی که کیفیت آن مناسب سوخت وساز بدن باشد و از آنجا که با رشد جمعیت، منابع آب طبیعی تمام خواهند شد، این مسئله سبب نگرانی بسیاری از دولت ها در سراسر دنیا شده که گاهی به دلیل مشکلات کمبود آب، این ماده را جیره بندی می کنند تا مصرف آن را تعدیل کنند.
آب در زندگی روزانه
وجود هرگونه حیات متکی به وجود آب است. آب در بیشتر فرآیندهای متابولیسی بدن نقش حیاتی دارد. هنگام گوارش غذا، مقادیر قابل توجهی آب مورد استفاده قرار می گیرد. تقریبا ۷۰ درصد وزن بدن را آب تشکیل می دهد. برای عملکرد درست، بدن روزانه به یک تا۷ لیتر آب نیاز دارد، البته این میزان آب به مقدار فعالیت بدن، دمای هوا، رطوبت و دیگر عوامل بستگی دارد.
مصرف آشکار و نهان آب
تحقیقات آماری در بسیاری از کشورها نشان می دهد که میانگین مصرف روزانه آب برای هر نفر، حدود ۳۰۰ لیتر است، در حالی که مصرف نهان آب برای هر نفر حدود ۶ هزار لیتر شامل آبیاری کشتزارها و تهیه و تولید موادغذایی ۲ هزار و ۶۰۰ لیتر، تامین انرژی ۲ هزار و ۴۰۰ لیتر، صنایع و معادن ۷۰۰ لیتر، امور بازرگانی و خدمات ۳۴ لیتر است.
آب به عنوان یک کالا
کاهش تولیدات آب شرب و افزایش تقاضا موجب شده تا شرکت های تجاری بزرگ جهان به آب، به عنوان یک کالای سودآور بنگرند. صنعت آب از دیدگاه بانک جهانی، صنعتی با صرفه اقتصادی است. به طوری که در قرن ۲۱ از آب به عنوان طلای آبی یاد می شود. حرکت خصوصی سازی آب مقارن با ظهور فلسفه حاکم اقتصادی جهان موسوم به آزادی تجارت و سرمایه گذاری بوده و براساس آن مدیریت منابع و طرح های اجتماعی به بخش خصوصی واگذار می شود. این فلسفه درست نقطه مقابل مالکیت سنتی آب است و موافقتنامه های تجارت جهانی مهمترین ابزار برای شرکت های تجاری و متحدانشان که در زمینه تجارت آب فعالیت دارند، شده است، چرا که از نقطه نظر چنین سازمان هایی، آب یک کالای اقتصادی محسوب می شود و در نتیجه قوانین و مقرراتی که بر کالاهایی همچون نفت و گاز حاکم است بر آب نیز حاکم خواهد بود. تحت چنین مقرراتی هیچ کشوری اجازه محدود کردن یا تحریم صادرات آب بدون مجوز سازمان تجارت جهانی (WTO) را نخواهد داشت و به تبع آن، کشورهای دیگر با محدودیت هایی در عدم پذیرش واردات آب از سایر کشورها مواجه خواهند شد. به تعبیر (NAFA) توافقنامه تجارت آزاد آمریکای شمالی، اگر کشوری خط لوله صادرات آب خود را باز کند دیگر قادر به بستن آن تا زمان اتمام منابع آبی خود نخواهد بود.
و لازم به ذکر است که تلاش برای خصوصی سازی منابع آب کشورهای جهان سوم موجبات اعتراض جوامع اروپایی را فراهم ساخته است.
بحران آب
با تمام این اوصاف و گفته ها و نیز با وجود اینکه کشور ایران با یک دوره ۵ساله خشکسالی مواجه است و در سال های ۷۴، ۷۵، ۸۰ نیز با کمبود آب دچار و مجبور به جیره بندی آب شده است در سال ۸۵ نیز با مشکل کم آبی مواجه خواهد بود زیرا سال آبی که از یک پاییز تا پاییز سال دیگر در نظرگرفته می شود بسیار کاهش یافته است و از آنجا که باید در پاییز باران باشد و در زمستان نیز برف، تاکنون با بارش جدی در این ماه ها روبه رو نشده است ولی جالب اینجاست که الگوی مصرف مشخصی نیز برای افراد تعریف نشده و همان طوری که می دانیم تنها صرفه جویی در تابستان توصیه می شود ولی باید دید باوجود مصرف آب در استخرهای آب گرم در زمستان نیز نیازی به وجود الگوی مصرف در زمستان وجود ندارد و اینکه مصرف آب در زمستان کمتر از تابستان است یا خیر؟
در همین رابطه معاون نظارت بر بهره برداری شرکت آب و فاضلاب تهران در مورد الگوی مصرف آب در زمستان می گوید: الگوی مصرف آب برای تابستان و زمستان تفکیک نشده است ولی همان طور که مشخص است طبیعتا درتابستان مصرف آب بیشتر است و در زمستان حذف این الگو راحت تر زیرا در زمستان آبیاری فضای سبز نداشته و به علت سرد بودن هوا لباس های کمتری نیز شسته می شود. همچنین به دلیل اینکه تعرق در این فصل کمتر است حمام کردن افراد نیز کاهش خواهد یافت که این عوامل موجب می شود تا مصرف آب در زمستان کاهش یابد ولی اینها همه شامل صرفه جویی آب در مصارف شخصی است و حدود یک پنجم مصرف تهران را کاهش می دهد. مهندس عباس حاج حریری با اشاره به مصرف آب در استخرهای آب گرم سرپوشیده می افزاید: این تعداد استخرها در سطح تهران در برابر ۹هزارمشترکی که در تهران داریم بسیار ناچیز است همچنین استخرها مجهز به سیستم تصفیه هستند و لازم نیست که آب خود را مرتب تخلیه کنند. به همین دلیل این تعداد در مقابل مصرف کننده ها قابل مقایسه نیستند.
وی با اشاره به خشکسالی در سال ۸۵ می گوید: بر پایه مدیریت تقاضا و مصرف در حال برنامه ریزی هستیم تا بتوانیم در سیستم ها هم آمادگی لازم را ایجاد کنیم که امید داریم در این راستا مردم نیز با همکاری خود به ما کمک کرده تا مشکل حادی پیش نیاید، زیرا جیره بندی آب آخرین راهکاری است که ما ممکن است انجام دهیم، پس با برنامه ریزی امیدواریم به آن مرحله نرسیم.
الگوی مصرف در زمستان و تابستان تفاوت ندارد
به نظر می رسد که الگوی مصرف در زمستان و تابستان فرق چندانی نداشته باشد و شاید بتوان گفت که این فرق ۵ تا ۱۰ درصد خواهد بود که بیشتر آن نیز به تبخیر و تعرق بدن برمی گردد که باید گفت که منظور از الگوی مصرف، مصارف فردی است که می تواند بر این میزان تاثیرگذار باشد.
در همین رابطه نیز معاون آبرسانی و بهره برداری آب و فاضلاب تهران می گوید: همان طور که می دانید نوع مصرف افراد در زمستان و تابستان با یکدیگر فرق نمی کند. مثلا حمام رفتن افراد که کم نمی شود و پخت و پز داخل خانه که در زمستان کم نمی شود، ولی باتوجه به سیستم های توزیع آب از نظر گرمایشی در زمستان و خنک کن در تابستان که استاندارد نیستند این تفاوت محسوس خواهد بود، یعنی این تفاوت به شکلی است که مصرف ما در تابستان هرچه باشد در زمستان ۲۰درصد تفاوت مصرف وجود خواهد داشت.
مهندس علی قاسمی اضافه می کند: یکی از دلایل این مصرف در تابستان کولرها هستند که باید با جانمایی کولرها و استانداردسازی و الگوسازی در طراحی ساختمانی، سیستم جدیدی ایجاد شود تا مصرف به طور محسوس کاهش یابد و از آنجا که متاسفانه سیستم های تامین آب گرم نیز استاندارد و اصولی نیستند، مثلا برای رسیدن آب گرم به طبقه هشت باید حجم زیادی آب سرد هدر رود تا آب گرم به طبقه هشت برسد. به همین منظور نیز سیستم توزیع آب گرم در زمستان باید تغییر کند.
وی خاطرنشان می کند: عدد مصرف سرانه هر نفر در تهران حدود ۲۰۰ لیتر است که این عدد باید به ۱۳۰ تا ۱۵۰ لیتر برسد که البته بستگی به الگوی تعریفی نیز دارد که باید به همین منظور و به خاطر این کاهش، استاندارد جدیدی برای خنک کردن، گرم کردن، دستشویی و طراحی تاسیسات ساختمانی به نام مدیریت مصرف تعریف شود و با همکاری بخش ساختمانی وزارت مسکن و شهرسازی، مهندسی ساختمان اصلاح شود تا از هدرروی آب سرانه مصرف هر نفر مقداری جلوگیری شود.
مهندس علی قاسمی می افزاید: البته باتوجه به پیشرفت تکنولوژی مصرف آب در ساختمان و با استفاده از لوله های نسل جدید به جای لوله های فعلی و استفاده از ابزار کاهنده در تاسیسات ساختمانی به کمک وزارت مسکن و شهرسازی، در یکی - دو سال اخیر توانستیم چهار آیتم مربوط به تاسیسات خانگی که شامل دو مبحث ۱۶ مقررات ملی ساختمان می شد که شامل سرشیر کاهنده روشویی ها، سرشیر کاهنده حمام و توالت و فلاش تانک است را اصلاح کنیم و در ادامه نیز باید مقررات جدیدی را در استانداردسازی روشویی ها و لگن ها و لوله های نسل جدید و موتورخانه ها ایجاد کنیم تا دورریز آب سرد برای رسیدن به آب گرم اصلاح شود.
صرفه جویی اقتصادی در قبال استفاده درست از الگوی مصرف
شاید احساس افراد مختلف از بیان صرفه جویی آب این باشد که سازمان آب و فاضلاب همواره مشغول نهی کردن مردم از استفاده بی رویه از آب باشد، ولی آنچه که به نظر می رسد این است که در برابر استفاده از این الگوی مصرف نکته خوبی نیز نهفته شده است که تا حد محدودی هم به اقتصاد خانواده کمک می کند، زیرا وقتی میزان آب بهای مصرفی هر خانوار در پایین ترین میزان قرار گیرد، حدود ۷۰ درصد یارانه به این افراد تعلق خواهد گرفت که این عامل خود موجب خواهد شد تا جدا از تاثیرات دیگر، بعد اقتصادی این مسئله نمود داشته باشد، ولی باید در نظر داشت که در سالی که در پیش داریم با خشکسالی روبه رو خواهیم شد که بهتر است با رعایت الگوی مصرف درست هم به اقتصاد خود کمک کنیم و هم جلوی خشکسالی و در نهایت جیره بندی آب را بگیرم تا در نهایت دچار بحران آب نشویم.
هدیه ترقی
روزنامه همشهری

منبع : پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو