لزوم آموزش مهارتهای زندگی

مبنای مهارتهای زندگی، شكل گیری ارتباط سالم در چارچوب اجتماعی و كسب حداكثر تأثیرگذاری در روابط است. مهارتهای زندگی از چنان اهمیتی برخوردار است كه سازمان جهانی بهداشت در سال ۱۹۹۳ برنامه ای را تحت عنوان آموزش مهارتهای زندگی تدوین كرد كه هدف آن افزایش توانایی های روانی - اجتماعی در كودكان بود.
اجرای این برنامه ها به چند دلیل مهم، صورت می گیرد. مهم ترین دلیل آن است كه مرور پژوهشهای انجام شده در حوزه روانی - اجتماعی و دلایل بروز آسیب هایی همچون سوء مصرف مواد، الكل، بی بند و باری های جنسی، خودكشی، بی اشتهایی روانی، پرخوری عصبی، اقدام به رفتارهای مخاطره آمیز، ضعف عملكرد شناختی و... نشان داد كه چنین آسیب هایی به طور معنادار با مهارتهای زندگی ارتباط مستقیم دارند. بنابراین اگر بخواهیم در برنامه ای از آسیب های اجتماعی پیشگیری كنیم، نمی توانیم برنامه موفقی داشته باشیم، مگر آنكه مهارتهای زندگی كانون این اقدامات باشد.
مهارتهای زندگی توانایی های روانی - اجتماعی افراد را كه همان قابلیت فرد در مقابله مؤثر و كنار آمدن با تعارض ها است، افزایش می دهد و موجب برقراری تعامل سالم و سازنده با محیط اطراف فرد می شود.
با یك نگاه ساده، مهارتهای زندگی می توانند توانایی امرار معاش درست فرد در زندگی تلقی شود. نگاه دیگر، می تواند در قالب نكات بهداشتی عنوان شود و توانایی فرد در مراقبت از سلامت خود و سرانجام اگر دیدگاه گسترده تری را اختیار كنیم، داشتن مهارتهای زندگی، فرد را آماده می كند تا در موقعیتهای مخاطره انگیز كه باید تصمیم های مهم بگیرد، از عهده یك تصمیم گیری خوب برآید. به طور مثال اگر فرد در جمعی در مقابل فشار گروهی قرار گرفت، بتواند به راحتی «نه» بگوید یا اگر در مقابل درخواست یا فشار برای انجام رفتاری خارج از چارچوب متعارف زندگی بود، توانایی رد آن فشار و درخواست را داشته باشد.
مهارتهای اجتماعی از آنجا شروع می شود كه فرد بداند چه توقعی از زندگی دارد و برای برآوردن این توقع، چه امكاناتی دارد و خود را مجاز به استفاده از چه روشهایی می داند. یعنی كه اگر سطح توقع او فراتر از سطح امكاناتش باشد، آیا به خود اجازه استفاده از شیوه های نامعقول برای جبران كاستی های خود را می دهد یا نه.
در مرحله بعد، فرد باید چند توانایی را در خود پرورش دهد، از جمله توانایی اتخاذ بهترین تصمیم در هر موقعیت، حل مسأله، تفكر خلاق، تفكر نقادانه، توانایی برقراری رابطه مؤثر، رابطه بین فردی سازگارانه و جذابیت متقابل، شناخت خود، همدلی، ابراز هیجان به طور صحیح و كنار آمدن با استرس هایی كه در چارچوب اجتماعی به فرد وارد می شود.
در هر حال اگر برنامه های آموزش مهارتهای زندگی در چارچوب مناسب و بافت مؤثر اجرا شود، می تواند هم در نگرش سطوح مختلف جامعه تحول ایجاد كند و هم دانش عمومی را بالا ببرد و میزان سازگاری اجتماعی را افزایش دهد.

دكتر حجت الله كردمیرزا - روانشناس

منبع : روزنامه ایران