مقابله با چاقی کودکان

بچه ها به دلایل مختلفی اضافه وزن پیدا می كنند. معمول ترین عامل مشترك خصوصیات ژنتیكی، كمبود فعالیت های فیزیكی، الگوهای نامناسب غذایی یا تركیب این عوامل با یكدیگر است. گاهی اوقات پدیده های نادری نیز نظیر اختلال در كار غده های بدن منتهی به چاق شدن كودك می شود كه پزشكان با انجام بعضی آزمایش ها و بررسی آزمایش خون متوجه این مورد می شوند.حتی بچه هایی كه پدر، مادر، خواهر یا برادر آنها مشكل اضافه وزن دارند در معرض خطر چاق شدن هستند. هر چند كه عوامل وراثتی یكی از عوامل اضافه وزن است ولی تمام كودكانی كه پدر یا مادر آنها چاق بوده اند اضافه وزن پیدا نمی كنند. نقش عوامل ژنتیكی جدی نیست و تنها یك احتمال است كه كودك اضافه وزن پیدا كند، اما سهم رفتارهای خانوادگی مانند نحوه غذا خوردن، مقدار فعالیت و ... سهم زیادی در چاق شدن كودكان دارد. رژیم غذایی نامناسب و مقدار فعالیت فیزیكی نقش مهمی در اضافه وزن كودكان دارد. با افزایش برنامه های تلویزیونی، بازی های رایانه ای كودكان مقدار زیادی از وقتشان را به بازی و تماشای تلویزیون می گذرانند در حالی كه در گذشته بازی های كودكان بیشتری به صورت دسته جمعی بوده ولی در عصر حاضر بازی های كودكان در حال تبدیل شدن به بازی های تك نفره است كه فقط نیاز به یك كامپیوتر دارد. در كل این گونه بازی ها رایانه ای سهم به سزایی در غیرفعال كردن كودكان دارد. به طور میانگین كودكان معمولاً در هفته بین ۲۴ الی ۳۰ ساعت تلویزیون تماشا می كنند كه می توانند مقداری از این زمان را صرف فعالیت های نظیر ورزش كردن و بازی های دسته جمعی با هم سالان خود كنند.اگر شما فكر می كنید كه كودك شما اضافه وزن دارد، باید با دكتر خود صحبت كنید. دكتر می تواند مشخص كند كه مقدار اضافه وزن كودكتان در حد نرمال است یا فراتر از مقدار طبیعی است. پزشكان از طریق مقایسه وزن و قد كودكان میزان اضافه وزن كودكان را تشخیص می دهند. تشخیص اضافه وزن در كودكان سخت تر از بزرگسالان است، زیرا بچه ها الگو های ثابتی ندارند و به طور ناگهانی رشد می كنند. برای مثال برای یك پسر بچه طبیعی است كه اول وزنش زیاد شود و بعد قدش رشد كند. اگر پزشك كودك شما تشخیص داد كه فرزند شما اضافه وزن دارد برنامه ای برای شما تنظیم خواهد كرد كه تغییری در رژیم غذایی خانواده و میزان فعالیت های فیزیكی به وجود آورید.
چگونه از كودك چاق خود حمایت كنیم
یكی از مهمترین كارهایی كه می توانید برای كمك به كودكی كه مشكل اضافه وزن دارد انجام دهید این است كه آنها بفهمند شما هنوز آنها را دوست دارید. معمولاً احساسی كه كودكان نسبت به خودشان دارند براساس احساسی است كه والدین شان به آنها دارند. اگر شما فرزندتان را با هر وزنی كه دارد بپذیرید، آنها احساس بهتری نسبت به خودشان پیدا می كنند و اعتماد به نفس شان زیادتر می شود. همچنین این كه شما با كودكتان در مورد وزن و اضافه وزن صحبت كنید خیلی مهم است، این كار باعث می شود كه كودكان نگرانی هایشان را با شما قسمت كنند. كودك شما مسلماً بهتر از هر كس دیگری می داند كه اضافه وزن دارد، به همین دلیل كودكانی كه اضافه وزن دارند به حمایت بیشتری نیازمندند و والدین باید بیشتر از این كودكان حمایت كنند.والدین باید تلاش كنند كه فرقی بین فرزندان خود نگذارند، اشتباهی كه بعضی از خانواده ها مرتكب می شوند این است كه سعی می كنند رژیم غذایی فرزندشان را از رژیم غذایی خانواده جدا كرده بدون این متوجه این نكته باشند كه این كار ضربه روحی بزرگی به كودكان وارد می كند. بهترین كار این است كه تمركز خانواده بر روی رشد تدریجی فعالیت های ورزشی خانواده و نهایتاً رژیم غذایی كل خانواده باشد. این برنامه به تمام اعضای خانواده كمك می كند تا عادت های غذایی خود را سالم تر كرده و ضریب سلامت خانواده را افزایش می دهد.
فعالیت های فیزیكی خانواده را افزایش دهید
فعالیت های منظم ورزشی كه به همراه یك رژیم غذایی مناسب باشد مؤثرترین روش برای كنترل وزن تك تك اعضای خانواده مخصوصاً كودكی كه اضافه وزن دارد است. شما باید برای فرزند خود یك الگو باشید. اگر كودك ببیند كه شما از نظر فیزیكی فعالیت خوبی دارید و از این فعالیت ها لذت هم می برید علاقه بیشتری برای فعالیت های ورزشی پیدا می كند و انگیزه بیشتری در خود تولید می كند كه برای تمام زندگیش فعالیت بیشتری داشته باشد.
* برنامه ورزشی كه شما تنظیم می كنید باید برای تمام اعضای خانواده لذت بخش و مفید باشد. پیاده روی، دوچرخه سواری، شنا و... ورزش های هستند كه می توانید به صورت خانوادگی انجام دهید. برای مثال شما می توانید برنامه ای تنظیم كنید كه شب ها كه از سر كار برمی گردید بعد از خوردن شام به جای تماشای تلویزیون به همراه خانواده كمی پیاده روی كنید. (در انتخاب مكانی كه قصد پیاده روی دارید دقت كنید و سعی كنید مكانهای امن را برای این كار انتخاب كنید.)
* نسبت به نیازهای روحی و روانی كودك خود حساسیت داشته باشید. بچه هایی كه اضافه وزن دارند ممكن است به خاطر عدم توانایی در شركت در بعضی برنامه های ورزشی احساس ناراحتی كنند. برای شروع برای این كودكان برنامه دو نگذارید از فعالیت های ورزشی ساده مثل نرمش كردن شروع كنید تا كودك شما به حد مطلوبی از آمادگی جسمانی برسد. برای شروع باید برای كودك خود فعالیت های انتخاب كنید كه از انجام آنها لذت می برد.
* مقدار زمانی كه شما و خانواده تان می نشینید را محاسبه كرده و سعی كنید این زمان را كمتر كنید. محاسبه كنید كه روزی چند ساعت روبه روی تلویزیون می نشینید یا كودك شما هر روز چند ساعت با رایانه بازی می كند. شما می توانید این زمان را كاهش داده و صرف فعالیت های فیزیكی كنید.
هر روز مقدار فعالیت ورزشی خود را افزایش داده و خانواده خود را نیز تشویق به این كار كنید. فراموش نكنید كه والدین الگوی كودكان خود هستند. برای مثال سعی كنید به جای استفاده از آسانسور از پله ها رفت و آمد كنید. سعی كنید در زمان استراحت در سركارتان هم ورزش های سبكی انجام دهید. به فرزندان خود بگویید كه در زنگ تفریح در مدارس هم نرمش كنند. به جای این كه كیف مدرسه آنها را پر از تنقلات كنید.آموزش رژیم غذایی خانواده
آموزش رژیم غذایی مناسب به كودكان كمك می كند كه هرچه سریع تر در مسیر كم كردن وزن قرار بگیرند. اینكه آنها بدانند چه باید بخورند و چه چیزهایی نباید بخورند، در چه ساعتی بخورند و ... نقش بسیار مهمی در سایر برنامه های شما خواهد داشت. اگر شما فرزند خود را تشویق به تمرینات ورزشی كنید ولی بعد از تمرین دوباره پرخوری كند ورزش كردن چه فایده ای برای آنها خواهد داشت؟ كودك شما باید از غذاهای مقوی و انرژی زا كه برای رشد او ضروریست استفاده كند. كودكان در سنین مختلف نیازهای غذایی متفاوتی دارند. بهترین كاری كه شما می توانید انجام دهید این است كه به هر طریق كه می توانید درباره علائق و نیازهای غذایی كودكان در سنین مختلف اطلاعات بیشتری بدست آورید، بعد از داشتن این اطلاعات برنامه پیشنهادی خود را به آنها تحمیل نكنید بلكه به كودكان خود اجازه بدهید خودشان انتخاب كنند چه بخورند و چه مقدار بخورند.از تحمیل برنامه غذایی نامناسب و فیلتر شده به كودكان خودداری كنید. هرگز نباید به كودكان یك رژیم غذایی فشرده تحمیل شود، مگر این كه این كار فقط به توصیه دكتر انجام شود. كم كردن ناگهانی غذای كودك می تواند اثرات بسیار بدی بر روی رشد او داشته باشد. برای جلوگیری از اضافه وزن كودكان و بالا بردن سلامت كودكان و خانواده والدین باید از تمام گروههای غذایی استفاده كنند. رعایت توازن بین گروههای غذایی در برنامه غذایی روزانه یا هفتگی خیلی مهم است. اگر شما در مورد این كه چگونه یك رژیم غذایی مناسب انتخاب كنید كه شامل تمام گروههای غذایی باشد نگرانید می توانید با یك پزشك، یا یك كارشناس امور غذایی مشورت كنید. به جای تحمیل رژیم غذایی سلیقه ای به خانواده حق انتخاب بدهید. سعی كنید از غذاهای متنوعی برای رشد كودكان و اعضای خانواده استفاده كرده و آنها را مجبور به خوردن غذای خاصی نكنید. این تمرین به كودكان كمك خواهد كرد در انتخاب غذاهای سالم و مناسب توانایی بیشتری داشته باشند.
غذاهای پرچرب را در رژیم غذایی خانواده كاهش دهید
شما می توانید با مصرف كمتر غذاهای چرب جلوی ورود این گونه كالری ها را به بدن خود بگیرید بدون این كه به رشد كودك خود صدمه ای برسانید. یكی از ساده ترین روش ها برای كم كردن مصرف چربی استفاده از مواد غذایی كم چرب و بدون چربی است. خوشبختانه این روزها شما می توانید مواد غذایی كم چرب متنوعی از لبنیات كم چرب گرفته، نوشابه های رژیمی... تا گوشت بدون چربی تهیه كرده و از آن در رژیم غذایی خود استفاده كنید با این تغییرات ساده و جزیی در رژیم غذایی خانواده و استفاده از این گونه مواد غذایی كم چرب می توانید به آسانی و بدون صرف هزینه های جانبی جلوی چاق شدن اعضای خانواده را بگیرید. به هر حال هر روش دیگری باید تحت نظر یك دكتر یا كارشناس مواد غذایی انجام شود. فراموش نكنید كه چربی نباید از رژیم غذایی كودكان زیر ۲ سال كاملاً حذف شود. به طور ناگهانی مصرف شیرینی جات را قطع نكنید. هر چند شما باید از غذاهایی كه مقدار چربی زیادی دارند آگاه باشید ولی به هر حال باید از آنها در رشد خود و فرزندتان استفاده كنید. نباید شیرینی را برای كودكان قدغن كرد بلكه نباید به آنان اجازه داد كه در مصرف آن زیاده روی كنند.كودكان را تشویق كنید كه آهسته غذا بخورند. وقتی كه یك كودك آهسته غذا می خورد به سادگی می تواند تشخیص بدهد كه هنوز گرسنه است یا این كه سیر شده، هنگامی كه كودكی به سرعت غذا می خورد بدون این كه متوجه شود سیر شده باز به خوردن ادامه می دهد. سعی كنید تا آنجا كه می توانید وعده های غذایی را كنار خانواده باشید و از این لحظات لذت ببرید. هنگامی كه دسته جمعی غذا می خورید با یكدیگر بحث نكنید و بچه ها را به خاطر اشتباهاتی كه كرده اند سرزنش نكنید. اگر بچه ها از غذا خوردن در جمع لذت نبرند سعی می كنند سریع تر غذایشان را تمام كرده و جمع را ترك كنند و ممكن است در ذهن خود دسته جمعی غذا خوردن را مساوی لحظاتی اضطراب آور تصور كنند.هنگامی كه می خواهید برای خرید مواد غذایی از منزل بیرون بروید می توانید از فرزند خود بخواهید كه شما را همراهی كند. در بازگشت دوباره می توانید از او بخواهید كه بعد از استراحت در تهیه غذا كمك كند. در این لحظات شما می توانید به فرزندتان نكاتی درباره مواد غذایی آموزش بدهید. این كار علاوه بر این كه به كودكان كمك می كند تا اطلاعات بیشتری درباره مواد غذایی به دست بیاورند در افزایش حس مسئولیت پذیری كودكان نیز موثر خواهد بود. بچه ها از خوردن غذایی كه خودشان در تهیه آن كمك كرده اند لذت بیشتری می برند.كودكان را تشویق كنید كه در هنگام غذا خوردن اصلاً تلویزیون تماشا نكنند و فقط غذایشان را بخورند. غذا خوردن در جلوی تلویزیون توجه كودك را از غذا منحرف كرده و بدون این كه احساس سیری كند به غذا خوردن ادامه می دهد و نهایتاً منجر به پرخوری می شود.
از غذا به عنوان وسیله ای برای تنبیه یا تشویق كودكان استفاده نكنید
استفاده از غذا به عنوان ابزاری برای تنبیه یا تشویق باعث نگرانی و افزایش استرس در كودكان می شود. هنگامی كه كودكی كار اشتباهی انجام می دهد و شما او را بدون خوردن غذا به اتاق خوابش می فرستید ناخواسته باعث می شوید كه كودك شما رژیم غذاییش را رها كرده و هر چه كه در دسترس او باشد بخورد. از طرف دیگر وقتی كه از شیرینی برای تشویق بچه ها استفاده می كنید این تفكر را در كودكان بوجود می آورید كه حتماً شیرینی بهترین غذا برای آنهاست و ارزش آن از سایر غذاها بیشتر است. برای مثال اگر شما به كودك خود بگویید كه اگر تمام سبزیجات غذایشان را بخورند به آنها دسر می دهید با این كار تفكر غلطی در ذهن فرزندتان به وجود می آورید.
مراقب غذاهای كه كودك شما خارج از خانه می خورد باشید
غذای مصرف شده در خارج از خانه باید با غذاهای مصرف شده در داخل خانه هماهنگی داشته باشد. سعی كنید در مورد غذاهایی كه مدرسه به عنوان نهار به فرزند شما می دهد اطلاعاتی كسب كنید. اگر برنامه غذایی مدرسه كودك شما ناقص است برای فرزند خود مقداری غذای مقوی كنار بگذارید تا با خود به مدرسه ببرد و در كنار غذایش بخورد. همچنین وقتی با خانواده خود می خواهید بیرون از خانه غذا بخورید سعی كنید كه سالم ترین غذا را انتخاب كنید.
الگوی كودكان خود باشید
بچه ها استعداد زیادی دارند و توانایی یادگیری آنها بالاست. ضمناً بچه ها علاقه دارند كه از والدین خود تقلید كنند. اگر كودك شما بفهمد كه شما از غذایی خوشتان نمی آید او هم اشتهایش را برای خوردن آن غذا از دست می دهد و آن غذا را از لیست غذاهای مورد علاقه اش حذف می كند. شما می توانید با خوردن غذاهای مختلف كودكان خود را به خوردن تمام گروههای غذایی عادت بدهید. همچنین كودكان برای فعالیت فیزیكی خود نیز از والدینشان تقلید می كنند. شما می توانید با افزایش فعالیت های فیزیكی خود اشتیاق آنها را به ورزش كردن زیادتر كرده و عادت های مثبت غذایی و ورزشی زیادی در آنها ایجاد كنید تا در زندگیشان از آن الگوها استفاده كنند. فراموش نكنید شما با اقداماتی كه انجام می دهید مربی یك نسل خواهید بود، چون فرزندان شما همان چیزهایی را به فرزندانشان منتقل می كنند كه از شما آموخته اند. اگر شما علاقه مند شده اید كه تغییری در رژیم غذایی و برنامه ورزشی خانواده خود ایجاد كنید اما نمی دانید كه چطور برنامه ریزی كنید می توانید با یك مربی ورزش و یك كارشناس امور غذایی صحبت كرده و از نظریات آنها برای افزایش بهره وری برنامه خود استفاده كنید.ممكن است شما متوجه شده باشید كه تلاش شما برای كم كردن وزن فرزندانتان موفقیت آمیز نبوده و دكتر كودك شما گفته است اگر فرزندتان موفق به كم كردن وزن خود نشود در معرض خطر جدی است. اصلاً نگران نباشید. شما می توانید با حفظ آرامش خود یك برنامه فشرده تر را طراحی كنید. فرزند شما با عبور از مراحل مقدماتی توانایی اجرای برنامه های فشرده تر را دارد. برنامه نهایی شما باید شامل این جزییات باشد:
* برنامه غذایی باید تركیبی از تمام گروه های غذایی باشد. رژیم غذایی شما باید یك مكمل ورزشی خوب نیز داشته باشد. برای اطمینان خاطر بیشتر بعد از برنامه ریزی می توانید نظر دكتر خانوادگی، روانشناس، روانپزشك و كارشناسان امور غذایی را نیز در مورد برنامه خود بپرسید.
* همیشه سلامت كودك خود را در روند اجرای برنامه ارزیابی كنید. قبل از این كه كودك خود را در یك مركز لاغری ثبت نام كنید، وزن و سلامت كودك شما باید به وسیله دكتر معاینه شود. همچنین در زمان اجرای برنامه در فواصل زمانی معینی باید وزن و سلامت كودك خود را تحت نظر داشته باشید.
* تمركز شما فقط نباید بر روی كودك چاق شما باشد بلكه باید تمام خانواده همواره تحت نظر شما باشند.
* برنامه ای كه می خواهید بر روی كودك خود اجرا كنید باید متناسب با شرایط جسمی و سنی فرزند شما باشد. برنامه یك كودك چهار ساله مناسب فرزند ۸ الی ۱۲ ساله نیست.
* همواره تغییرات را بررسی كنید.
*به كودك خود آموزش دهید كه چگونه غذای سالمی برای خود تهیه كند شما كه نمی توانید برای همیشه مراقب او باشید.
* كودك را تشویق به افزایش فعالیت های فیزیكی كنید وسعی كنید مقدار زمانی را كه صرف تماشای تلویزیون می كند كاهش داده و از آن زمان برای برنامه های ورزشی استفاده كنید.
ترجمه و تألیف: محمدصادق امینی
منبع: NIDDK(weight control information network)

منبع : روزنامه همشهری