پنج قل

● شرح بازی:
ابتدا باید مشخص شود که چه کسی بازی ر اشروع می کند.
برای این کار، یکی از بازیکنان پنج سنگ را در کف دست می گیرد و به هوا می اندازد، در همین هنگام کف دست را به گونه ای قرار می دهد که سنگ های پرتاب شده در کف دستش فرود آیند. تعداد سنگ های کف دست، ترتیب نفرات را برای شروع بازی مشخص می کند، به عبارتی هر کس هنگام پرتاب و گرفتن سنگ، بیش از دیگران سنگ را با کف دست بگیرد، اول بازی می کند و به همین ترتیب تا آخر ادامه می یابد. با مشخص کردن نفرات اول، دوم و ... بازی شروع می شود.
▪ یک قل: نفر اول پنج سنگ را به زمین می اندازد و یکی از سنگ ها را برداشته و به هوا پرتاب می کند. در این فرصت، یک سنگ را از زمین بر می دارد و سنگ پرتابی به هوا را دوباره می گیرد. به همین ترتیب سنگ ها را یکی یکی از زمین جمع می کند. نوبت دو قل یا مرحله دوم بازی فرا می رسد.
▪ دوقل: این بار بازیکن پنج سنگ را به زمین می اندازد ولی هر بار که یکی از سنگ ها را به هوا پرتاب می کند، باید سنگ های روی زمین را «دو به دو» از زمین بر دارد البته باید سنگ ها را در اول طوری به هوا پرتاب کند که وقتی به زمین می افتند تا حد ممکن دو به دو در کنار هم قرار گیرند تا وی بتواند در فرصتی که سنگ پرتابی به زمین نیامده است، دو تا از سنگ های روی زمین را برداشته و سنگ در هوا را بگیرد. پس باید دو بار، پرتاب داشته باشد تا چهار سنگ دو به دو از زمین جمع شود.
اگر توانست این کار را نیز انجام دهد، به مرحله سوم یا سه قل می رسد در غیر این صورت نوبت نفر بعدی می رسد که بازی را از اول شروع کند.
▪ سه قل: بازی سه قل نیز مانند دو مرحله قبل است، با این تفاوت که بازیکن این بار پس از آن که سنگ ها را به زمین می اندازد، یکی از سنگ ها را که جدا افتاده بر می دارد. طوری که در روز زمین سه تا سنگ نزدیک به هم بماند و دوباره مانند دفعات پیشین سنگ را به هوا پرتاب کند و در این فرصت، سه تا سنگ نزدیک به هم را از زمین برداشته و سنگ پرتابی را بگیرد. بعد باز هم یکی از سنگ ها را به هوا پرتاب کند واین بار، تنها سنگ مانده را برداشته و سنگ پرتابی را بگیرد. چنان چه این مرحله را نیز با موفقیت به پایان برساند نوبت چهارتایی یا چهارقل می شود.
▪ چهار قل: این بار با دفعات گذشته متفاوت است، به طوری که یکی از سنگ ها را بین انگشت شست و سبانه قرار می دهد و چهار سنگ دیگر را در کف دست می گیرد، سپس همان یک سنگ را به هوا می اندازد و در این فاصله ۴ سنگ کف دست را بر روی زمین می گذارد و سپس سنگ در هوا را می گیرد. دوباره همان سنگ را به هوا پرتاب می کند و در همان فرصت چهار سنگ را از زمین بر می دارد و به سرعت سنگ پرتابی را می گیرد. اگر این مرحله را نیز با موفقیت به پایان رسانید به مرحله بعد می رود.
▪ پنج قل: در این مرحله چهار تا از سنگ ها در کف دست قرا می گیرد به طوری که یکی از آنها را در میان انگشت شست و سبابه قرا می دهد و همزمان با پرتاب سنگ، انگشت سبابه را به زمین کشیده و با دهان خود صدایی مانند صدای بوسه زدن، ایجاد می کند و همزمان سنگ پرتابی را قبل از برخورد به زمین می گیرد.
این بازی در برخی از نقاط ایران مراحل گوناگون بیشتری دارد که برخی از آنها به شرح زیر انجام می پذیرد.
▪ آبشار: در مرحله آبشار کف دست به صورت شیب دارد طوری قرار می گیرد که نوک انگشت ها بر روی زمین و کف دست به طرف یار مقابل باشد. در این موقع هر پنج سنگ یکی یکی از برآمدگی آخر کف دست و ابتدای مچ، رها می شود تا بغلتد و به زمین برسد. پس از آن، بازیکن یک از سنگ ها را برداشته وبا پرتاب به هوا، یک باره چهارسنگ را بر می دارد.
▪ آسیاب: در این مرحله پشت دست به صورت شیب دار قرار می گیرد و سنگ ها از پشت دست و محل بند مچ به پایین می غلتد و همانند قبل با پرتاب سنگ به هوا، سنگ ها را از روی زمین بر می دارد.
▪ عروس: در این مرحله، نوک پنج انگشت بازیکن، با فاصله مناسب بر زمین قرا می گیرد و به حالت گنبدی شکل در می آید، سپس با دقت، ۴ سنگ را یکی یکی بین این فواصل می چیند و یکی از سنگ ها را بر می دارد و به هوا پرتاب می کند و در این فاصله یکی از سنگ های روی زمین را از شکاف بین انکشتان به درون طاق کف انگشتان (زیر گنبد) عبور می دهد و با پرتاب دوم، سنگ دوم را از شکاف دوم عبور می دهد به این ترتیب چهار سنگ از چهار شکاف وارد زیر گنبد می شود. در مرحله آخر، بازیکن با پرتاب سنگ، تمام سنگ ها را جمع می کند که اگر این کار با موفقیت انجام نشود، نوبت نفر بعدی است.
▪ قیچی: در این مرحله، با دو انگشت اشاره و وسط، حالتی شبیه عدد هشت ایجاد می شود و نوک هر انگشت به صورت وارونه و شبیه حالت عمودی روی زمین قرار می گیرد، آنگاه سنگ ها را به ردیف و پشت سرهم می چیند و سپس یکی از سنگ ها را به کف گرفته و به هوا پرتاب می کند و در این هنگام یکی از سنگ ها را از قیچی (شکاف بین انگشتان) عبورمی دهد این عمل با سه سنگ دیگر نیز انجام می شود.
▪ دیوار: در این مرحله، بازیکن پنج سنگ را به زمین می ریزد وبه به دلخواه یکی از آنها را بر میدارد و سپس دست دیگر را باز کرده و به صورت عمودی و دیوار مانند بر روی زمین می گذارد. پس از آن با پرتاب سنگ به هوا، و همزمان یکی از سنگ ها را از زیر دیوار رد می کند و مجددا عرض کف دست را به طرف زمین قرار می دهد به این ترتیب چهار سنگ را یکی یکی از زیر دیوار عبور می دهد وبعد با پرتاب سنگ به هوا، تمام سنگها را جمع می کند.
ـ هنگام برداشتن سنگ ها نباید دست با سایر سنگ های روی زمین تماس پیدا کند، در این صورت خطا محسوب شده و نوبت به نفر بعدی می رسد.
ـ وقتی می خواهیم سنگی را بگیریم که به هوا پرتاب کنیم اگر سایر سنگ های روی زمین تکان بخورد خطا محسوب شده و نفر بعدی باید بازی را شروع و یا ادامه دهد.
ـ هر بازیکن در هر جای بازی مرتکب خطا شود نوبت بازی به نفر بعدی می رسد و هنگامی که دوباره نوبت به او رسید باید بازی را از همان مرحله ای که خطار کرده ادامه دهد.
کلمه (قل) معادل (تا) و (تایی) و در عین حال همانندی وبرابری را می رساند مانند دوقلوها که معادل دو تا یا دوتایی است. البته این کلمه در زبان عرب به معنی (بگو) بکار می رود (قل هو الله احد= بگو خدا یکتاست).

منبع : خبرگزاری کانون دانش آموزی (پانا)