بیداری روحانی

حمید ابراهیم زاده:«من افشین هستم یك معتاد، یك ساله كه پاكم.» صدا زیر درختان كهنسال پارك و در سایه روشن برگ های سبز و پرطراوت آن افتاد و بعد ساكت شد. تمام آنهایی كه اطراف این پسر ۲۵ساله بلندقد و شیك پوش نشسته اند لبخندی بر لب دارند و در نگاهشان هیچ نشانی از حسادت و حسرت نیست. امروز جشن تولد است. تولد یك سالگی افشین ۲۵ساله. تنها جایی كه می توان چنین جشن تولدی را برگزار كرد میان اعضای گروه «معتادان گمنام» است.
«Narcotics Anonymous» كه به اختصار NA نامیده می شود همان گروهی است كه در ایران با نام «معتادان گمنام» مشهور است. NA را می توان یكی از بزرگترین NGOهای دنیا قلمداد كرد كه در رسیدن به اهداف خود موفق بوده است. تنها چیزی كه برای عضویت در NA نیاز است «آرزوی قطع مصرف مواد مخدر» است. در این گروه ها اعضا یكدیگر را به صورت منظم ملاقات می كنند تا به همدیگر برای پاك ماندن كمك كنند. «پاك» به معنی پرهیز شخص از مصرف هرگونه موادی است كه حالت جسمی و ذهنی انسان را دگرگون می كند. عضویت در NA رایگان است و این گروه هیچ گونه حق عضویتی ندارد.
NA برداشتی از AA یا Alcoholics Anonymous است. بنیاد «الكلی های گمنام» یا AA به وسیله دو الكلی به نام های بیل ویلسون و دكتر باب اسمیت پایه گذاری شد. ویلسون طی تجربیات شخصی اش پی برد كه الكلی ها می توانند به وسیله به كارگیری پایه های روحانی به صورت چشمگیری بهبود یابند. در بسیاری از «الكلی های ناامید» تجربیات مذهبی و روحانی باعث بازگشت آنها به سوی بهبودی و قطع مصرف الكل بوده است. راهی كه به وسیله بنیانگذاران AA مطرح شد براساس حل مشكل دیرینه آنها در اعتیاد به الكل یعنی نداشتن اطمینان، سرخوردگی و بی ایمانی بود. «جیمی كینون» در اواخر دهه ۴۰ میلادی NA را كه برداشتی از اصول و مرام AA بود پایه گذاری كرد. برنامه NA به طور رسمی در سال ۱۹۵۳ میلادی در لس آنجلس پایه گذاری شد كه ابتدا به صورت یك حركت كوچك به كار خود ادامه می داد در حالی كه امروز به عنوان یكی از بزرگترین و قدیمی ترین سازمان های ترك اعتیاد در دنیا شناخته می شود. در ۱۴ سپتامبر ۱۹۵۳ آنها نامه ای از بیل ویلسون بنیانگذار AA دریافت كردند كه می توانند از اصول و سنت های «الكلی های گمنام» استفاده كنند ولی نه به اسم AA. بعد از آن سازمان رسما نامش را به NA معتادان گمنام تغییر داد. گروه NA در اوایل تاسیس به شدت تحت فشار بود. قانونی در آمریكا هرگونه نشست و برگزاری میتینگ به وسیله معتادان را جرم تلقی می كرد. بنابراین NA كه براساس گردهمایی معتادان شكل گرفته بود عملا غیرقانونی بود. در اوایل تشكیل این گروه بسیاری از معتادان در اطراف محل برگزاری نشست ها نگهبانی می دادند تا به وسیله پلیس دستگیر نشوند در حالی كه امروز بیش از ۲۱۵۰۰ گروه ثبت شده NA با بیش از ۳۳۵۰۰ نشست هفتگی در ۱۱۶ كشور دنیا وجود دارد.
افشین باید حرف بزند. برای این جمعی كه همگی درد مشترك دارند. از رنج ها، سختی ها، شادمانی ها و نگرانی هایش در این یك سال بگوید، یك سالی كه در آن به گفته خودش «نه دوباره كه برای اولین بار متولد شدم». در این جمع انگار هیچ نیازی به گفتن نیست. همگی حتی با كوچكترین اشاره حرف های همدیگر را می فهمند. افشین می گوید: «تنها جایی كه سرم را بالا گرفتم و بدون احساس شرم، بدون اینكه نگران پیش فرض ها و هزار و یك جور فكر دیگر باشم گفتم من یك معتادم كنار دوستانم در این گروه بود. جایی كه همه می فهمیدند كه اعتیاد یك بیماری است.»
گروه های NA اعتیاد را به عنوان یك بیماری پیشرفته كه اثرات آن بر روی تمام زندگی معتاد از نظر جسمی، ذهنی، احساسی و روحی مشاهده می شود تعریف می كنند. از نظر این گروه معتاد كسی است كه زندگی می كند برای مصرف و مصرف می كند برای زندگی. به زبان خیلی ساده یك معتاد كسی است كه زندگی اش تحت اختیار مواد مخدر است. یك معتاد از یك بیماری سه بعدی جسم، روح و روان در عذاب است. با این حال NA هیچ راهكاری برای ترك فیزیكی ندارد.
هر معتادی می تواند به وسیله یكی از روش های شناخته شده یا با معرفی آنها به یكی از كمپ های ترك اعتیاد به ترك فیزیكی بپردازد. هدف اصلی NA ایجاد تغییرهای رفتاری و كار كردن روی باورهای شخص معتاد برای در ترك نگه داشتن اوست. اصلی ترین مشكل معتادان بعد از ترك فیزیكی احساس ناامنی، پوچی و خلاء ناشی از ترك مواد مخدر است. NA به وسیله كمك درمانی یك معتاد به معتاد دیگر و در اختیار گذاشتن تجربه ها سعی در پر كردن این خلٲها دارد. نشست های منظم كه به وسیله گروه های NA تدارك دیده می شود پایه اصلی عضویت در NA است. در این نشست ها سعی و كوشش در انتقال تجربیات و ایجاد ارتباط نزدیك با معتادان است. تفاوت این گروه با گروه های دیگر در كوشش ویژه آن در برقراری یك شبكه دوستی از گروه هایی است كه همدیگر را دوطرفه حمایت می كنند. به نظر NA بیماری اعتیاد می تواند در طول برنامه دوازده قدمی NA متوقف شده و بهبود یابد. در این دوازده قدم هیچ اشاره ای به استفاده از دارو نمی شود. این قدم ها با انتقال تجربیات روحانی و ارتباط برقرار كردن با «قدرت برتر» و تحت تاثیر قرار دادن عقده های روحی و روانی به بهبود معتاد كمك می كنند. علائم بیماری اعتیاد شامل عقده های روحی، اضطراب و ترس های درونی است. معتادان اغلب برای اولین بار زمانی وارد NA می شوند كه به انتهای «امید زندگی» خود رسیده اند. وقتی كه كاملا احساس بی برنامگی، پوچی، سستی و تخریب شدگی می كنند. احساسی كه تلخ تر از زندگی در زندان و حتی مرگ است. استفاده از مواد مخدر و وابستگی افراطی به آن بسیاری از معتادان را به قهقرا و آرزوی «لحظه ای پاكی» می رساند، چیزی كه می تواند آنها را به زندگی جدیدی راهنمایی كند. مهمترین عامل در پیوستن به برنامه بهبودی NA احساس ضعف و ناتوانی شخص در برابر مواد مخدر است به همین علت به شدت توصیه می شود تا زمانی كه شخص معتاد خود به این باور نرسیده از اجبار وی در پیوستن به این گروه اجتناب شود.
نشست های این گروه به دو نوع باز و بسته تقسیم می شود. هر كسی می تواند در نشست های باز شركت كند ولی نشست های بسته محدود به كسانی است كه اعتیاد دارند. نشست ها در محل های گوناگونی شكل می گیرند مانند پارك ها، مراكز گروهی و خلاصه هر جایی كه بتوان در آن نشستی برگزار كرد. جلسات اغلب به صورت به اشتراك گذاشتن عقاید و انتقال تجربیات برگزار می شود. جایی كه هر كسی می تواند عقاید شخصی خود را به عنوان یك معتاد با بقیه در میان بگذارد. در بسیاری از جلسات نیز وقت خاصی به برگزاری سالگرد تولد روز پاك بودن یكی از اعضا اختصاص می یابد. شخصی كه به مدت زمان معینی پاك بوده است به وسیله اعلام این موضوع به گروه تشویق می شود. در برخی نشست ها برای سالگرد پاك بودن مدالیون یا تراشه های كوچكی كه مدت زمان پاك بودن آنها بر روی آن درج شده است به اشخاص هدیه می شود.«ما اینجا جمع شدیم تا شاخ غول اعتیاد را بشكنیم.» افشین كه دیگر هیچ نشانی از یك معتاد ندارد هنوز هم در معرفی خود می گوید: « افشین هستم، یك معتاد.» و در توجیه این موضوع این را یك یادآوری می داند كه هرگز فراموش نكنند با قطع ارتباط با گروه و در تنهایی باز هم به ورطه اعتیاد خواهند افتاد.خدمت كردن یكی از اصلی ترین قسمت های پروسه بهبود در NA است. خدمت «كار درست كردن برای دلیل درست» است و بهترین مثال برای نشان دادن حسن نیت، چیزی كه پایه اساسی رهایی در برنامه NA است.خدمت كردن می تواند به سادگی حضور در یك نشست یا جواب دادن به یك تلفن باشد. برای حفظ آنچه داری باید آن را به دیگران ببخشی. این شعاری است كه پایه و اساس خدمت كردن را توجیه می كند. هر كسی با در اختیار گذاشتن تجربیات و توانایی های خود به دیگران در واقع خود را در فرآیند بهبودی به مراتب بالاتر و سطح ایمن تری می رساند. «مهم نیست كه چه اندازه خوار و ذلیل بوده ایم، ولی ناظر فایده تجربیات خود برای دیگران خواهیم بود.» در این فرآیند «احساس بیهودگی و افسوس برای خود» از بین خواهد رفت.در این جمعی كه از دور و از پشت عینك های سیاه و سفید شاید نامتعارف و بسیار عجیب و غریب به نظر برسد متعارف ترین و زیباترین روابط در جریان است. هر كسی دوست دیگری است و بی هیچ چشمداشت و با تمام وجود انرژی و وقت خود را صرف دیگران می كند. افشین زندگی پرفراز و نشیبی داشته است ولی خودش می گوید: «هیچ تحولی در من به اندازه تحول روحانی كه با اصول NA صورت گرفت قابل توجه نیست.» آدم پرخاشگر، عصبی و بی قیدی كه هیچ اعتقاد معنوی نداشت امروز بدون ارتباط با «قدرت برتر» و بدون مهربانی نمی تواند زندگی كند و همه اینها را مدیون دوازده قدم NA می داند. قدم هایی كه با تحت تاثیر قرار دادن وجدان انسان سعی در یك بیداری روحانی دارند. آدم هایی كه اینجا جمع شده اند نه به گذشته تاسف می خورند و نه می خواهند آن را فراموش كنند. بلكه با تكیه به نیروی درونی خود كه هیچ گاه آن را نشناخته بودند به دنبال یافتن راه جدیدی برای زندگی هستند.گروه معتادان گمنام هیچ فرقه و مسلك مذهبی نیست. این شیوه تنها یك برنامه روحانی برای بهبود بیماری اعتیاد است. در برنامه NA توسعه دادن یك ارتباط نزدیك با «قدرت برتر» بسیار مهم است. این شیوه توصیه می كند كه اعضا درك خود را از «قدرت برتر» ملاك عمل قرار دهند. تنها راهبرد پیشنهادی گروه این است كه این قدرت «محبوب» نگهدارنده و بزرگ تر از قدرت شخصی آدم ها است. اعضا كاملا آزادند تا فهم و تصور خود را از «قدرت برتر» كه برای آنها كارایی دارد در نظر بگیرند. اساس كار روحانی NA بر كار كردن دوازده قدم است كه معمولا به كمك یك راهنما كه قبلا این قدم ها را كار كرده است انجام می گیرد.
قدم ها به معتادان برای دست یافتن به یك هوشیاری روحانی، احساسی و فكری كمك می كند. قدم های ابتدایی كه به قدم های روحانی مشهورند بسیار مهم اند و در بالا بردن توانایی های شخص در مهار اعتیاد بسیار موثرند. در سه قدم ابتدایی آمده است: «۱ ما پذیرفتیم كه در مقابل مواد مخدر عاجزیم و زندگی مان غیرقابل كنترل شده است. ۲ به این باور رسیده ایم كه نیروی برتر از ما می تواند سلامت عقل را به ما بازگرداند. ۳ تصمیم گرفته ایم كه اراده و زندگی مان را به مراقبت خداوند به آن گونه كه او را درك می كنیم بسپاریم.» این عبارات تنها سرفصل های قدم ها هستند و هر كدام از این قدم ها توضیحات بسیار كاربردی و عملی دارد كه با قرار گرفتن در فرآیند بهبودی و عمل به آنها شخص معتاد از مواهب آن بهره مند می شود.در این میان كمك رهجویان به همدیگر از اساسی ترین قسمت های پیشرفت در به كارگیری دوازده قدم است. به همین سبب توصیه شده كه اعضای «معتادان گمنام» یك راهنما برای خود پیدا كنند. یك راهنما عضوی از NA است كه به دیگر اعضا به وسیله درمیان گذاشتن تجربه ها و توانایی ها، امیدها و انتظاراتی كه در راه بهبودی باید از خود داشت و ارائه راهنمایی هایی در راستای دوازده قدم كمك می كند.در قدم های چهارم و پنجم شخص ترازنامه ای اخلاقی، جست وجوگرانه و بی باكانه از خود تهیه می كند و چگونگی دقیق خطاهایش را در مقابل خداوند خود و یك انسان دیگر كه اغلب راهنمای خود است اقرار می كند. این اقرار باعث نوعی تصفیه روانی می شود. رهجو در این حالت با در میان گذاشتن خطاهایش نوعی سبكی روحی و روانی را تجربه می كند و در واقع پالایش روحی می شود و برای مراحل بعدی طی طریق روحانی خویش آماده می شود. در قدم های ششم و هفتم شخص با آمادگی كاملی كه از طی مراحل قبل به دست آورده از خداوند درخواست می كند تا كلیه نقایص و كمبودهای او را مرتفع سازد. در قدم های هشتم و نهم رهجو فهرستی از نام كسانی را كه به آنها آزار رسانده است تهیه كرده و سعی می كند در هر كجا كه امكان دارد از آنها جبران خسارت نماید. در قدم دهم رهجو به تهیه ترازنامه شخصی خود ادامه می دهد و هرگاه در اشتباه باشد سریعا آن را می پذیرد. اما شخص معتاد كه اینك به توانایی های بالقوه خود پی برده و مراحل بسیار سختی را از نظر روانی طی كرده است قدم های یازدهم و دوازدهم را برمی دارد تا به آزادی اندیشه و رستگاری روح برسد. در این قدم ها رهجو كوششی را برای تعمق هرچه هشیارانه تر و ارتباط نزدیك تر با پروردگار انجام می دهد و تلاش می كند تا آنچه را خداوند می خواهد دریابد و به انجام برساند و در نهایت به یك بیداری روحانی كه در اثر این قدم ها به آن دست یافته برسد و پیام NA را به معتادان دیگر برساند.
طی تمامی این مراحل شخص رهجو باید از نظر مصرف مواد مخدر «پاك» باشد.در نگاه افشین آرامش خاصی موج می زند. لبخند می زند و می گوید: «ما یاد گرفته ایم كه فقط برای امروز زندگی كنیم و مشكلات همه عمر را به یك باره بر دوش نكشیم.» یكی از دلایل گرایش به اعتیاد احساس ناامنی، نارضایتی و زودرنجی است. افشین با اشاره به آدم های رنجدیده و مایوسی كه وارد NA می شوند، می گوید: «ما سعی می كنیم كه دیگر از مردم و ناامنی اقتصادی وحشتی نداشته باشیم. ما از خدا می خواهیم كارهایی را كه نمی توانیم به تنهایی انجام دهیم برای ما انجام دهد.» افشین كه لباس شیك و زیبایی پوشیده، می گوید: «هر عضو NA سعی می كند لباس مناسب بپوشد، آرام صحبت كند، رفتار مودبانه داشته باشد، انتقادپذیر باشد، عیب جویی نكند و فقط خودش را تغییر دهد نه دیگران را.» این تحولات بیرونی سرآغاز تحولات درونی است.NA نمونه ای از اشتراك دردها و تجربیات انسان هایی است كه از هر اجتماعی طرد شده اند و تنها جایی كه آنها را با همان هویت اصلی و بدون سرزنش می پذیرد گروه همدردان شان است. جایی كه او را به واسطه معتاد بودن سرزنش نمی كنند و مجوز ورود هر كس به این جمع تنها آرزوی قطع مصرف مواد است. گمنامی یكی از سنت های روحانی NA است. اعضا در جلسات تنها خود را با نام كوچك معرفی می كنند. هیچ رهجویی نسبت به دیگری برتری ندارد و هیچ معتادی قادر به بهبودی نیست مگر با دوستی و پیروی از اصول روحانی. بنیاد «معتادان گمنام ایران» از دوازده سال پیش فعالیت خود را در ایران آغاز كرده است و تقریبا امروز در سراسر شهرهای ایران و حتی در بسیاری از روستاها مراكز و گروه های NA به فعالیت مشغولند كه با مراجعه به سایت nairan.org می توان از ساعت و محل برگزاری جلسات در هر شهر اطلاع حاصل كرد.
«آدم معتاد نیازمند توجه است.» افشین با حرارت خاصی صدایش را بلند می كند كه «بزرگترین هدف هر گروه NA رساندن پیام به معتادانی است كه هنوز رنج می برند. پیام معتادان گمنام این است: راه دیگری هم برای زندگی وجود دارد.» افشین با اطمینان خاصی كه در نگاه و كلامش موج می زند می گوید: «ما قول می دهیم هر معتادی می تواند ترك كند و آرزوی استفاده از مواد مخدر را فراموش كند و راه جدیدی برای زندگی بیابد. فقط اگر خودش بخواهد.»

منبع : روزنامه شرق