لذت سفر با لقمه های خانگی

مسافرت زمان مناسبی برای استراحت و گذراندن تعطیلاتی به یاد ماندنی است، اما در خیلی از موارد به دلیل رعایت نشدن نکات بهداشتی و مصرف مواد غذایی فاسد، افراد دچار مسمومیت می شوند. این در حالی است که با رعایت نکاتی ساده، می توان از مسمومیت غذایی در سفر جلوگیری کرد.
رستوران های بین راهی، به عنوان یکی از مهم ترین عوامل مسمومیت غذایی در افراد هنگام سفر به شمار می روند.
رعایت نشدن نکات بهداشتی در اکثر رستوران های بین جاده ای یکی از مشکلات عمده ای است که مسافران با آن دست به گریبان هستند. کارشناسان و مسئولان در این زمینه توصیه می کنند خانواده ها در انتخاب یک رستوران سالم به کیفیت، ظاهر، مزه و بوی غذا توجه بیشتری داشته باشند و حتی المقدور از سفارش دادن غذا در این مکان ها پرهیز کرده و در طول مسیر سفر از غذاهای سرد، سبک و خانگی استفاده کنند.
در طول سفر نوع غذایی که مصرف می شود از اهمیت بسیاری برخوردار است. متخصصان صنایع غذایی تأکید دارندبا توجه به این که رطوبت زیاد، رشد و تکثیر میکروب ها را زیاد می کند باید سعی شود در طول راه از غذاهای نیمه خشک با رطوبت کم استفاده شود. در غیر این صورت افراد دچار بیماری های ناشی از غذای مسموم مثل اسهال، حالت تهوع و استفراغ، درد در ناحیه شکم و تب می شوند.
● تغذیه سالم
بهداشت تغذیه در سفر یکی از اصولی است که با رعایت آن می توان سفری با آرامش را پیش روی داشت. این بهداشت در اکثر رستوران های بین راهی رعایت نمی شود و مصرف غذا در آنها افراد را دچار مسمومیت غذایی خواهد کرد.
دکتر محمدحسین عزیزی، مدیر گروه صنایع غذایی انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور می گوید: «در سفر باید سعی شود، مواد غذایی از محل هایی که شرایط بهداشتی آنها مورد تأیید است، تهیه شود اما اکثر رستوران های بین راهی این شرایط را نداشته و کمتر رستورانی است که در آن محیط، پخت و توزیع غذا بر اساس ضوابط بهداشتی صورت گرفته باشد.»
دکتر احمدرضا درستی، رئیس انستیتو تحقیقات صنایع غذایی نیز با بیان این که ۵۰ تا ۸۰ درصد رستوران های بین راهی نکات بهداشتی را رعایت نمی کنند، می گوید: «اکثر این رستوران ها بدون توجه به ضوابط بهداشتی به تهیه غذا می پردازند بنابراین بهتر است مسافران از غذاهای خانگی در سفر استفاده کنند و اگر مجبور به استفاده از این رستوران ها شدند به نظافت آن محل، ظاهر، بو و مزه غذا توجه داشته باشند.»متأسفانه در حال حاضر استاندارد خاصی برای رستوران ها در نظر گرفته نشده است و سطح نظارت و بازرسی بر بهداشت این مکان ها بسیار پائین و ابتدایی است. علاوه بر رستوران ها، اغذیه فروشی های بین راهی نیز برخی مواد غذایی غیربهداشتی نظیر مواد لبنی و تنقلات را به مسافران عرضه می کنند. بنابراین توصیه می شود افراد در طول سفر از خوردن تنقلاتی که در این مکان ها عرضه می شود نظیر محصولات لبنی محلی، لواشک، انواع سمبوسه و پیراشکی خودداری کنند. محصولات محلی نظیر شیر، کره، پنیر و ماست تنها به دلیل آنکه طبیعی هستند، نمی توان آنها را سالم دانست و در مصرف آنها احتمال ابتلا به بیماری تب مالت وجود دارد و یا حتی ممکن است مصرف کننده را به مسمومیت، اسهال و استفراغ مبتلا کند.
دکتر شهرام آگاه، فوق تخصص گوارش درباره بیماری های ناشی از مصرف این دسته از مواد غذایی می گوید: «غذاهای بین راهی و محصولات لبنی محلی بعضاً بهداشتی نیستند و خطر ابتلا به عفونت های روده ای را در فرد به همراه دارند، بنابراین توصیه می شود افراد هنگام سفر از غذاهای خانگی و فاسدنشدنی استفاده کنند.»
این متخصص گوارش می افزاید: «از طرف دیگر این امکان درباره غذاهای خانگی که توسط خود افراد تهیه شده است، وجود دارد که به دلیل قرار گرفتن در هوای گرم فاسد شوند و این مسئله باعث مسمومیت در میان اعضای خانواده شود، بنابراین از آنجایی که استفاده از غذا در سفر اهمیت زیادی دارد، توصیه می شود در خانه غذاهای فاسدنشدنی تهیه کرد و در صورت نیاز به رستوران حتماً از بهداشتی بودن آن مطمئن شوند چرا که قطعاً مصرف غذای آلوده یا فاسد، مسمومیت غذایی، اسهال و استفراغ به دنبال دارد.»
بیماری و مسمومیت، مسافرت های خانوادگی را پرتنش می کند و علاوه بر هدر رفتن تعطیلات، هزینه های بسیاری را بر اقتصاد خانواده تحمیل می کند بنابراین احتیاط و پیشگیری در سفر ضروری است. به گفته کارشناسان تغذیه، ساندویچ های خانگی تهیه شده از نان، پنیر، گوجه فرنگی و خیار و یا نان، کره، تخم مرغ آب پز، انواع کوکو، کتلت و شامی تهیه شده در منزل و یا به همراه داشتن مقداری عسل یا مربا، مقداری گردو، میوه و سبزیجات شسته و ضدعفونی شده و تنقلاتی مثل بادام، گردو، کشمش، پسته و خرما در طول سفر ضروری است و می تواند بخوبی نیازهای غذایی اعضای خانواده را برطرف کند.
دکتر درستی، متخصص تغذیه معتقد است: «مسافران در طول راه بهتر است همراه خود مقداری نان و بیسکویت، پسته، بادام و تنقلات سالم داشته باشند تا در صورت گرسنگی به جای تنقلاتی مثل پفک مصرف کنند. علاوه بر تنقلات باید میوه و سبزی همراه خانواده باشد تا در طول سفر از آن استفاده شود.»
● غذای سبک
دکتر عزیزی نیز با تأکید بر استفاده از مواد غذایی سالم، سبک و خانگی معتقد است:«مهمترین مسئله برای تغذیه در سفر، مسئله نگهداری است. اگر مسافرت طولانی باشد و هوا نیز گرم، احتمال فاسد شدن مواد غذایی بسیار زیاد است، بنابراین توصیه می شود مواد غذایی حتماً در طول مسیر در ظروف حاوی یخ نگهداری شوند و یا از غذاهای سرد و غذاهایی که فاسد نمی شوند، استفاده کرد.» این متخصص صنایع غذایی می گوید: «توصیه می شود به جای غذاهای گرم از غذاهای سرد استفاده شود مثلاً ساندویچ پنیر و سبزیجات، اما باید به این نکته توجه کرد که این مواد جداگانه بسته بندی شوند و هنگام مصرف به صورت ساندویچ آماده شوند چرا که در صورت مخلوط کردن پنیر و گوجه این مواد آب پس می دهند و نان خیس می شود و بعد از خیس شدن این مواد غذایی میکروب ها رشد و تکثیر پیدا می کنند. سیب زمینی و تخم مرغ پخته شده نیز نباید پوست شان گرفته شود، تنها در این صورت است که این مواد را می توان به مدت طولانی و بدون استفاده از یخ نگهداری کرد. رشد میکروب ها عامل مهمی در فاسد شدن غذا و در نتیجه ایجاد مسمومیت غذایی است. غذا به عنوان منبع تولید انرژی در بدن اگر دچار آلودگی شود، می تواند منشأ بیماری های مختلف و در رأس آنها بیماری های گوارشی و مسمومیت های غذایی باشد.» دکتر آگاه می گوید: «غذا بطور طبیعی حاوی مقداری میکروب است، این میکروب ها در صورتی که غذا به مدت طولانی مصرف نشود تکثیر یافته و باعث تولید سم در غذا می شوند که این سموم به شکل های مختلف ایجاد مسمومیت غذایی خواهد کرد.»
به گفته این متخصص گوارش بعضی از انواع میکروب که در گوشت فاسد شده رشد می کنند، باعث ایجاد مسمومیت غذایی به صورت تهوع و استفراغ شده و میکروب های برنج پخته شده باعث اسهال در افراد می شود.
دکتر عزیزی درباره فساد غذاها می گوید: «غذا اگر در محل و شرایط نامناسب نگهداری شود فاسد می شود بخصوص غذاهای پخته شده که سریع تر فاسد می شود چرا که در این شرایط دیواره های سلولی مواد آسیب دیده و مواد غذایی نرم تر می شود که برای فعالیت و رشد میکروب ها مکان مناسبی خواهد بود، بنابراین امکان نگهداری غذای پخته شده بیش از دو ساعت در گرما وجود ندارد. سم باقی مانده روی غذا که به علت سوخت و ساز میکروب ها است فرد را دچار مسمومیت شدید غذایی می کند. بنابراین غذای گرم نباید به مدت طولانی نگهداری شود مگر آنکه غذا اول سرد شده باشد و در طول راه نیز در جای خنک نگهداری شود.» غذایی که بین راه تهیه می شود نباید آبکی باشد. غذاهای آبکی مثل انواع خورش ها سریع تر فاسد می شوند. غذاهایی مانند سالاد الویه، کالباس و سوسیس نیز سریع فاسد می شوند و مناسب برای استفاده در طول سفر نیستند. همچنین در صورت توقف در رستوران های بین راهی از مصرف سالاد و انواع دسرهای خامه ای و لبنیات بدون نام و نشان خودداری شود. دکتر درستی می گوید: «مواد لبنی حتماً باید کارخانه ای باشند و از مصرف مواد لبنی فله ای باید اجتناب کرد و در صورت خرید میوه و سبزی در بین راه حتماً باید آنها را ضدعفونی کرد و اگر مایع ضدعفونی در دسترس نیست در یک ظرف چهار لیتری یک قاشق مایع ظرفشویی ریخته و میوه و سبزی را در آن به خوبی بشویید.»
دکتر آگاه می گوید: «بعضی از انگل ها می توانند از طریق میوه و سبزی شسته نشده و یا ضدعفونی نشده منتقل شوند. پیشگیری و بهداشت در طول سفر از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا اگرچه بسیاری از مسمومیت های غذایی خطرناک نیستند اما برخی از آنها در صورت رسیدگی نشدن به مرگ بیمار منتهی می شود.» این متخصص گوارش می افزاید: «در مسمومیت های ساده می توان با مصرف آب، املاح و پودرهای او.آر.اس و مصرف موادی که به کاهش میکروب ها در بدن کمک کند مانند ماست فرد مبتلا را بهبود بخشید.»
● آب سالم
کارشناسان همچنین بر مصرف زیاد آب در طول سفر تأکید دارند؛ آبی که از منابع مطمئن تهیه شده باشد. رئیس انستیتو تحقیقات صنایع غذایی کشور در این باره می گوید: «مسافران در طول سفر باید به میزان لازم آب سالم همراه داشته باشند چون بعضی از آب ها ناقل آلودگی های شیمیایی هستند که با وجود جوشیدن از بین نمی رود ولی می توان آلودگی های باکتریایی و قارچ ها را با جوشاندن آب از بین برد.» دکتر آگاه نیز بر اهمیت مصرف آب در سفر تأکید کرده و می گوید: «در طول سفر به دلیل تغییرات عادت دفع و مصرف کم مایعات مشکلاتی برای افراد به وجود می آید بنابراین توصیه می شود افراد هنگام رفتن به سفر برای جلوگیری از این عارضه مایعات کافی مصرف کنند.» وی در عین حال نسبت به مصرف آب آلوده هشدار می دهد و می گوید: «برخی عفونت ها از راه مصرف آب آلوده منتقل می شود. بر این اساس بطور جدی به افراد توصیه می شود از مصرف آب چشمه یا هرگونه آب دیگری که از بهداشتی بودن آن اطمینان نیست خودداری کرده تا از انتقال عفونت های شدید روده ای جلوگیری شود.»
مسافرت های خانوادگی می توانند مایه آرامش و تفریح باشند اما بی توجهی به نکات بهداشتی علاوه بر ایجاد رنج و دلهره سفر را با تنش و نگرانی همراه خواهد کرد.

مهتاب توکلی

منبع : روزنامه ایران