فیلترینگ و چند نکته

واقعیت این است که در فضای اینترنت فارسی، عرصه در حال تنگ شدن است و گزینه‌های انتخاب نیز در حال محدودشدن. این مسئله علاوه براین که با ذات اینترنت و شبکه‌های اطلاع‌رسانی تباین دارد، علی‌الاصول با تعهد کشورمان در اجلاس WSIS نیزناسازگار است. فیلتر شدن سایت‌های فارسی روبه افزایش است. این را کاربران ایرانی به صورت یک موج آرام ولی پیش رونده احساس می‌کنند؛ اما فقدان هرگونه سازوکار و دستاویز قانونی برای پیگیری مسئله و استیفای حقوق، باعث شده که جنبه‌های حقوقی، قضایی و بین‌المللی این امر مغفول بماند و روندی که فیلترینگ پیش رو دارد، بدون مانع خاصی ادامه یابد. اما آیا این مسئله می‌تواند دلیلی بر بی‌توجهی نسبت به واقعیات بارز داخلی یا جهانی باشد؟
۱- فیلترینگ درجهان اصولاً با ۲ انگیزه اخلاقی و سیاسی مورد توجه قرار می‌گیرد، ولی ساختار سنتی و مذهبی جامعه ما که در موارد پیشین هم (همانند ویدئو و ماهواره) از خطرات اخلاقی عبور کرده، اکنون نیز نمی‌تواند چندان موضوع هشدار جدی خطرات اخلاقی اینترنت باشد. در چنین فضایی است که شائبه سیاسی بودن فیلترینگ پررنگ‌تر می‌شود، به ویژه این که در عمل نیز مصادیق بیشتری از سایت‌های سیاسی درمقایسه با موارد غیراخلاقی دیده می‌شود. البته برخی موارد چنان ابهام‌برانگیز است که نمی‌توان هیچ قضاوت دقیقی ارائه نمود، مثلاً سایتی مانند اورکات که اساساً در هیچ یک از ! این دو مقوله نمی‌گنجد، مدتی است که در لیست فیلترینگ است و عجیب این که برخی مراجع مسئول فیلترینگ(به ویژه مخابرات) آن را تکذیب کرده‌اند، اما کاربران چیز دیگری می‌بینند.
۲- یک تحقیق دانشگاهی که اخیراً در تحلیل محتوای مطالب سایت‌های معروف خبری-سیاسی فارسی زبان انجام شده، یافته‌های جالبی به همراه داشته است، از جمله این که بیش از ۷۰ درصد مطالب این سایت‌ها «خبر» است و بیش از ۹۵ درصد این سایت‌ها، با لحن رسمی روزنامه‌ای مطالب خود را ارائه می‌دهند و زبان انتقادی، توهین‌آمیز و طنز در کمتر از ۵ درصد آنها دیده می‌شود. استفاده از الفاظ زشت و رکیک هم در هیچکدام مشاهده نشده است (چکیده مقالات سومین سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران)
۳- در اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی ژنو در سال ۱۳۸۲، ایران کم و بیش به اتهام سخت‌گیری در کنترل سایت‌های اینترنتی تحت فشار قرار داشت. در حاشیه همین اجلاس، مدیر یکی از معروف‌ترین سایت‌های فارسی زبان، رویاروی وزیر ICT ایران خواستار رفع مسدودیت سایت خود در داخل کشور شد، وزیر نیز که پیش‌تر چندباری سایت موردنظر را تلویحاً تأیید کرده بود، و خود را خواننده آن می‌دانست، با تصریح بر وجود راه‌های شفاف برای پیگیری و پاسخگویی در مورد سایت‌های فیلتر شده، وعده پیگیری داد. اتفاقاً زمان زیادی نگذشت که این سایت آزاد شد ولی اکنون چندی است که بازهم در تور فیلترینگ! گرفتار است.
۴- به هرحال واقعیت این است که در فضای اینترنت فارسی، عرصه در حال تنگ شدن است و گزینه‌های انتخاب نیز در حال محدودشدن. این مسئله علاوه براین که با ذات اینترنت و شبکه‌های اطلاع‌رسانی تباین دارد، علی‌الاصول با تعهد کشورمان در اجلاس WSIS نیز ناسازگار است. مطابق این میثاق جهانی، کشورها باید برای گسترش و تعمیق امکان دسترسی آزادانه عموم مردم به اطلاعات بکوشند. فهم غالب این گردهمایی جهانی که بعدها به ادبیات رایج در عرصه اطلاع‌رسانی مبدل شد حاکی از آن است که امکان دسترسی آسان و ارزان به اطلاعات، اکنون پاره ای از حقوق بشر است، و نمی‌توان در اجتماع و سیا! ست، به هردلیلی آن را ناچیز شمرد.
۵- نظرات و مواضع اخیر مقامات عالیرتبه قضایی کشورمان در باب عدم توقیف مطبوعات، چه پیامد چالش حقوق بشر شمرده شود و چه دنباله و ضرورت تحولات خارجی یا داخلی، هرچه هست طلیعه‌ای است در نگاه دقیق‌تر و عمیق‌تر به این حق بشری. آیا می‌توان امیدوار بود که این گشایش به حوزه مجازی نیز گسترش یابد و بدین ترتیب، حقوق بشر در عرصه سپهر سایبر نیز به رسمیت شناخته شود؟
* مدرس جهاد دانشگاهی مرکز شماره ۴ مراغه
مدیر فنی پایگاه اطلاع رسانی شهرستان مراغه
موسس و سرپرست مرکز تحقیقات و فن آوری اطلاعات مراغه
عضو گروه IT سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران
عضو گروه امنیتی آشیانه ایران
عضو انجمن برنامه نویسان VB ایران و ...
نویسنده: محمد وند جلیلی*

منبع : پایگاه اطلاع رسانی تخصصی فن‌آوری اطلاعات