مشهد توس - مشهد

مشهد توس در 27 كیلومتری غرب مشهد، در یك ناحیه‌ دشتی واقع شده و در كشف رود از جنوب شرقی آن می‌‌گذرد. آب و هوای توس معتدل خشك است. مردم توس به زبان فارسی خراسانی سخن می‌‌گویند و پیرو مذهب اثنی عشری هستند. مهم‌ترین آثار مشهد توس عبارتند از :
بازمانده‌های شهر توس كه در اواخر حكومت و فرمانروایی ساسانیان، یكی از شهرها و مرزداری‌های درجه دوم ایران بر سر راه گرگان و نیشابور به مرو، نسا و باختر بوده است. برج و باروی قدیمی پیرامون این شهر بسیار جالب توجه است و از سالم‌ترین حصارهای باقیمانده باستانی به شمار می‌رود و آثاری از دوره‌های ساسانیان، سلجوقیان، تیموریان و قاجاری را در بر می‌‌‌گیرد. از مهم‌ترین آثار آن بنای آجری گنبدداری به ارتفاع 25 متر مشهور به گنبد هارونیه است كه در متون قدیم از آن با نام‌های نقاره‌خانه، مسجد خرابه، مأمونیه، مسجد جامع و زندان هارون یاد شده است.
آرامگاه فردوسی كه زیارتگاه مشتاقان ادب پارسی است. ساختمان بنای فعلی آرامگاه به دوران جدید تعلق دارد. در سال 1305 هجری شمسی، هیئتی برای كاوش مقبره فردوسی به توس اعزام شدند و بنابر شواهد بسیاری آرامگاه وی را در باغی كه در اشعارش از آن یاد كرده و منتسب به خود اوست، یافتند. كار احداث بنای آرامگاه از سال 1307 آغاز شد و در مهرماه 1313 كه مصادف با ایام برگزاری جشن هزاره فردوسی بود، پایان یافت. در مورد زادگاه حماسه‌سرای ایرانی باید گفت وی در روستای پاژ به دنیا آمده است. این روستا یكی از نقاط بسیار دیدنی در نزدیك مشهد توس است كه با اندكی بذل توجه، مشتاقان بسیاری را به زادگاه شاعر ملی و حماسه‌سرای بزرگ ایران جذب خواهد كرد.
مجموعه‌ آثار فوق، به ویژه مقام و منزلت فردوسی،‌ مشهد توس را به ناحیه‌ای با ارزش‌های ممتاز ایرانگردی و جهانگردی تبدیل كرده است. گفته می‌شود كه شورای احیای توس به منظور بازسازی و بهره‌برداری از امكانات جهانگردی توس تشكیل شده و طرح توسعه عظیمی را در دستور كار دارد كه در آینده به اجرا گذاشته خواهد شد.