قارچ های جادویی

نكته ها
۱- پسیلوسیبین كه در قارچ های «جادویی» وجود دارد، می تواند شدت علائم را در بیماران سرطانی در مراحل آخر زندگی شان كاهش دهد.
۲- در حال حاضر دانشمندان اروپایی از داروهای توهم زا صرفاً در مطالعات بسیار دقیق فعالیت عصبی مغز استفاده می كنند.
۳- برخی از پزشكان نسبت به فواید این داروها در نهایت با توجه به خطراتی كه در آن نهفته اظهار شك و تردید می كنند
«مری» مبتلا به سرطان است، كه پیشرفته و غیرقابل درمان است و در بهترین حالت تنها چندماهی به او امكان زندگی كردن خواهد داد. ولی متخصص روانپزشكی به رغم تشخیص بیماری بدعاقبتش، دارویی را در اختیار وی می گذارد كه ۲۵ سال است به كسی نداده است. این شكل جدیدی از دارو با اثر تسكینی نیست. بلكه همان پسیلوسیبین موجود در قارچ های «جادویی» (قارچ psilocybe mexicana) است. این یك چاره كار اسرارآمیز و پنهانی نیست كه گرفتاران نومیدانه در جست وجوهایشان در اینترنت پیدا كرده باشند. «اداره غذا و دارو»ی ایالات متحده با مطالعه كوچكی پیرامون آن موافقت كرده با این امید كه یك «سفر» توهمی ملایم بتواند بعد جدی به گزینه های درمانی پیش روی هزاران بیمار سرطانی كه روزهای آخر زندگی خویش را می گذرانند و وضع شان درست مثل مری است بیفزایند. چرا پسیلوسیبین؟ چه منطقی پشت این كار است كه دارویی روان گردان به كسی بدهیم كه احتمالاً نجاتش نخواهد داد؟
بین سال های ۱۹۶۲ و ۱۹۷۶ صدها بیماری كه در ایالات متحده از سرطان رنج می بردند ال اس دی دریافت كردند و پیش از آن كه پرده آخر بیفتد «سفر» روانی حاصل از این ماده را تجربه كردند. آنها این تجربه را احساس ایمنی فراتر از ترس از مرگ و نیز بهبود خواب و كاهش اضطراب ها توصیف می كردند. حتی چندهفته پس از آغاز درمان درد نیز كاهش می یافت، كه از این لحاظ بسیار شبیه پسیلوسیبین بود. چارلز گراب استاد روانپزشكی و اطفال در مركز پزشكی كالیفرنیا و دانشمندی برجسته مشغول كارآزمایی سرطان - پسیلوسیبین می گوید: «وضعیت بی اندازه هیجان انگیز برای این حوزه از دانش ما به وجود آمده است.» گراب در حیطه روانپزشكی كودكان كار می كند كه همین او را به حوزه اعتیاد و سوءاستفاده از داروها بسیار نزدیك می كند. از نظر او، برخی داروها كه ممكن است در دست افراد جوان و كم تجربه مضر و زیانبار باشند، می توانند در دست های پزشك متخصص روان و اعصاب به عنوان عامل خیر و بركت باشد.
• بهبودهای روانی
گراب می گوید: «ما در حال اتمام و تكمیل درمان دو بیمار هستیم كه هر دو زن اند و در سنین پنجاه سالگی دچار سرطان متاستاتیك شده اند.» سرطان متاستاتیك یعنی پخش و پراكنده شدن غدد سرطانی در سرتاسر بدن كه شانس بهبود را بسیار كم می كند. «آنها هر دو تجربه خوبی با پسیلوسیبین داشتند و بهبود شرایط روانی شان هفته ها پس از آن نیز ادامه یافت.» «اداره غذا و دارو» و دیگر مقامات در ایالات متحده مطالعه گراب را پذیرفته اند، ولی دولت هزینه های آن را متقبل نمی شود. در عوض گراب مجاز است كه ۲/۰ میلی گرم پسیلوسیبین به ازای هر كیلوگرم وزن بدن - نه كمتر و نه بیشتر- به بیمار بدهد. این مقدار از پسیلوسیبین كافی است ۱۲ داوطلب وی را به یك «سفر» توهم زا بفرستد كه تماماً تحت كنترل آنها است. تصاویری كه این افراد می بینند بیشتر شبیه نقش های زیبا و منظم فرش های ایرانی است؛ توهمات لجام گسیخته معمول این مواد. این كار نخستین بار توسط دكتر اریك كاست در سال های دهه ۶۰ صورت گرفت. كاست این نظریه را مطرح نمود كه تغییرات در تصویر انسان از بدن خویش در اوج تجربه توهمات می تواند ادراك درد جسمی و هیجانی را برای مدتی پس از درمان تخفیف دهد. ساختمان شیمیایی پسیلوسیبین بسیار شبیه سروتونین است، واسطه عصبی موجود در مغز كه بر خلق تاثیر می گذارد. سروتونین نقشی كلیدی در تنظیم آهنگ های زیستی مثل خواب و تشكیل و ادراك حافظه دارد. داروهای ضدافسردگی اغلب تولید سروتونین را افزایش می دهند و احساس سالم بودن در فرد به وجود می آورند. گراب پسیلوسیبین را به صورت خوراكی به بیمارانش می دهد. بیماران پس از ۳۵ دقیقه با اثر كردن دارو احساس گیجی می كنند. ۱۴ نوع مختلف گیرنده سروتونین در مغز شناخته شده است. پس از آنكه پسیلوسیبین وارد بدن می شود، صرفاً برای یك گیرنده شیمیایی خاص كه بر سطح اعصاب قشر ناحیه پیشانی - بخشی از مغز كه برای اندیشیدن و استدلال های بالا مورد استفاده قرار می گیرد - وجود دارد با سروتونین به رقابت می پردازد. حاصل این رقابت شیمیایی آثار بدنی و توهم زایی است كه از آن باقی می ماند: احساس سرخوشی، تغییرات در ادراك و تصاویر هندسی پیچیده. تمامی این اتفاقات در ذهن بیمار رخ می دهند، و گراب منتظر می ماند و اجازه می دهد كه بیمار كاملاً غرق در این تجربه گردد. تا حالا كه همه چیز خوب بود، ولی اگر گاهی وضع طور دیگری بود چه؟ مطالعات گذشته نشان دادند كه بخش اندكی - تا هفت درصد - شركت كنندگان در مطالعه واكنش های منفی نشان می دهند: از افزایش اضطراب تا حالات روان پریشی كوتاه مدت. لیكن گراب اطمینان دارد كه خودش به اتفاق یك پرستار می توانند به راحتی از پس هر «سفر بدی» برآیند. «اگر در كار خود بسیار دقیق باشیم و مشكلات را پیش بینی كنیم، می توانیم مانع بروز آنها شویم. اطمینان داریم كه می توان با درمان ملایم و آمادگی كامل و خوب بر اوضاع مسلط شد. به خاطر داشته باشید كه این كار را مردم داوطلبانه انجام می دهند نه آنكه وادار به انجام آن شده باشند.»• مراقبت ها برای تسكین علائم
با توجه به اینكه ممكن است بیمار در نتیجه بیماری یا درمانی كه برایش در نظر گرفته شده دچار ضعف شده باشد، ممكن است از خود بپرسید كه آیا حقیقتاً استفاده از داروهای روان گردان فكر مناسبی است. انگلیسی ها با احتیاط به كارهای گراب می نگرند. پذیرش محتاطانه انگلیسی ها برمی گردد به نقش پیشرو آنها در درمان تسكین علائم در مقایسه با آمریكایی ها. طبق نظریه «سازمان جهانی بهداشت» مراقبت برای تسكین علائم عبارت است از تسكین دادن و رفع علائم در بیمارانی كه در مراحل نهایی بیماری خویش به سر می برند و شامل تلفیق جنبه های روانی و روحی با درمان طبی بیماران به كمك دوستان و خانواده بیمار است؛ چیزی كه گراب در این سفرهای پسیلوسیبین در پی آن است. به گفته كیت لاو از «مركز پژوهش های سرطان» در انگلستان «پژوهش جالبی است، به ویژه اگر به خاطر داشته باشیم كه این دارو هیچ ضرری به بدن نمی رساند و تا آنجا كه می دانیم برای كبد مضر نیست.» وی تاكید می كند كه در انگلستان یا خارج از آن موضوع مراقبت برای تسكین علائم بسیار مبرمی است. «این نوع پژوهش در ۲۵ سال اخیر صورت گرفته، در حالی كه هر فرآورده جدید و بی خطری انتخاب های بیشتری را پیش روی ما قرار می دهد.» با این حال، برخی از پزشكان نسبت به فواید دارو در نهایت با توجه به خطراتی كه در آن نهفته اظهار شك و تردید می كنند. دكتر كن چسینسكی عضو كالج سلطنتی روانپزشكان و سخنران اصلی دانشكده پزشكی سنت جورج لندن است. وی می گوید: «افراد زیادی هستند كه ال اس دی و داروهای مشابه مصرف می كنند و گرچه عقل شان را از دست نمی دهند ولی رابطه شان با واقعیت قطع می شود و باورهای نادرست دارند یا حتی مواردی از روان پریشی در آنها مشاهده می شود. انسان در پایان حیاتش حق دارد كه خود را از درد و استرس برهاند، ولی این آزادی را نیز باید داشته باشد كه تماسش را با واقعیت های خودش از دست ندهد.» چسینسكی همچنین كیفیت و ارزش پژوهش های پیشین را مورد سئوال قرار می دهد. «بیشتر آنها فاقد اعتبارند. روش آنها عاری از عناصری چون استفاده از شاهد بود و كیفیت اندازه گیری چندان خوب نبود.» نیز مطالعات پیشین به قدر كافی پیگیری نشدند لذا این ایراد بحق بر آنها وارد است كه منافع آنها دیری نپاییدند. منتقدین اشاره می كنند هنگامی كه مصرف ال اس دی مد بود نتایج نیز اغلب مثبت بوده اند؛ وقتی كه از مد افتاد واكنش های مطلوب كمتری گزارش می شدند. در سال ۱۹۶۳ روی گرینكر رئیس «انجمن پزشكی آمریكا» پژوهشگران را متهم ساخت كه «فاقد صلاحیت لازم بودند... از روش بدون شاهد و غیرعلمی استفاده می كردند. و نتیجه گیری هایشان به دلیل علاقه مندی شان به نتیجه گیری مثبت دارای سوءگیری بودند. چارلز گراب بر این اعتقاد است كه روش های جدید علمی و استفاده از شاهد تغییرات چشمگیری یافته اند. «مطالعه من با استفاده از دارونما و دوسوكور است. (یعنی نه پزشك و نه بیمار نمی داند كه از دارو استفاده می كند یا دارونما و لذا نظر آنها نمی تواند بر نتیجه كار تاثیر بگذارد) ما سعی كرده ایم از گذشته درس بگیریم و آن اشتباهات را تكرار نكنیم. لذا تمام تلاشمان این است كه پژوهشی با استانداردهای بسیار دقیق انجام دهیم. حالا دیگر اوضاع كاملاً فرق كرده و چند دهه تجربه را پشت سر خود داریم.»در اروپا اعضای «كالج اروپایی مطالعه پیرامون هشیاری» از نزدیك اوضاع را زیر نظر دارند. در حال حاضر دانشمندان این سازمان از داروهای روان گردان صرفاً در مطالعات بسیار دقیق فعالیت عصبی مغز استفاده می كنند.
• فشارها بی نتیجه نبودند
به نظر می رسد كه فشارها برای انجام مطالعات پیرامون اثر بالقوه درمانی كانابیس نام (ماری جوانا) و دیگر توهم زاها بالاخره دارد نتیجه می دهد. در سال ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۳ پژوهشی پیرامون یكی از مواد موثری كه موجب ایجاد حالت لذت و جذبه می شوند در سوئیس صورت گرفت. در دهه گذشته مطالعاتی پیرامون تتراهیدرو كانابینول كه ماده موثر و فعال كانابیس است صورت گرفت و قرار است به زودی مطالعه ای پیرامون پسیلوسیبین و درمان اختلال وسواس فكری و عملی در دانشگاه آریزونا صورت گیرد. با این حال دعواها هنوز پایان نگرفته. مطالعه ای كه در پیرامون نقش یكی از مواد موثر در ایجاد حالت لذت و جذبه در درمان اختلال فشار روانی باقی مانده از تجربه آسیب روحی _ روانی (PTSD) و در اسپانیا صورت می گرفت در سال ۲۰۰۲ به دلیل فشارهای سیاسی متوقف شد. برخی دانشمندان هنوز اصرار داشتند كه این مواد با هر دوزی بیش از اندازه برای سیستم عصبی انسان مضر است. ولی پژوهش گراب پیرامون پسیلوسیبین و كارهای مشابه دیگر به تدریج حصار ممنوع بودن استفاده از داروهای توهم زا برای این مقاصد را فرو می ریزد.
Focus,December ۲۰۰۴
آران فرود
ترجمه: ع. فخریاسری

منبع : روزنامه شرق