گردش در غارهای ایران

امروزه یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری در جهان پدیده افسونگر و زیبای غارها به شمار می رود که به سرزمین عجایب، بهشت گمشده، دنیای اسرارآمیز و ... نیز شهرت یافته اند.
کسانی که برای دیدار شگفتی و زیبایی به غارها گام می نهند احساسی شگرفت از دیدنی های طبیعی در می یابند که هیچ گاه در محیط روزمره زندگی نظیر آن را نمی بینند. در دل کوه های البرز، خرقان و رامند در استان قزوین غارهای با شکوهی وجود دارند که بخش قابل توجهی از میراث طبیعی گرانبهای ایران را تشکیل می دهند.
غارهای سلطانبلاغ، آق بابا، شهرباز، کول، قره قورقان، آلابارباغلاری، شاکین، قزل قلعه، چهل دختر، آلتین کش، بروج، ماهین، ملکشاه، اسکول، غار پلنگ و ... از آن جمله اند.
غارشناسی و غارنوردی در ایران هم به عنوان یک ورزش و هم به صورت شاخه ای از پژوهش های علمی، شناخته و موجب شده علاقه مندان بسیاری را به خود جلب کند. در بعضی از مناطق جهان، یعنی جایی که عمیق ترین و پهناورترین غارهای سنگ آهکی در آن یافت شده است در مرکز و جنوب اروپا و آمریکا فعالیت های سازمان های غارشناسی در سطح بسیار بالایی وجود دارد که بسیاری از آنها با مؤسسات علمی و دولتی که تسهیلاتی برای پژوهش در غارشناسی فراهم می سازند همکاری دارند. در آمریکا و فرانسه فعالیت های این باشگاه های خصوصی براساس بنیادهای ملی هماهنگ شده اند و در سایر کشورها نیز این همکاری و هماهنگی در میان سازمان ها وجود دارد.
غارنوردی به صورت یک ورزش در کشورهایی در مرحله ابتدایی و به طور خوبی در حال گسترش است. نظیر آفریقا، آسیا، استرالیا و آمریکای مرکزی و جنوبی و در بعضی کشورها مانند روسیه و چین که تا قبل از تغییرات سیاسی در آنها فعالیت هایی وجود داشتند که در سکوت نگاه داشته می شد.
● وضع غارهای ایران
پیش از این گفته شده که رکوردهای ایران به خاطر نبودن یک سازمان رسمی در زمینه پژوهش و گردآوری فرهنگ غارهای ایران، همچنین عدم آموزش غارنوردان در زمینه مسائل علمی و اصولی درباره غارها نمی توان آمار و اطلاعات دقیقی در این باره به دست آورد.اما آنچه چنگیز شفیعی در کتاب غارهای ایران گردآوری کرده نزدیک به هزار است.
وی طویل ترین غار ایران را غار قوری قلعه در کرمانشاه به طول ۳ هزار و ۱۴۰ متر در منطقه اورامانات پاوه و غار کلهرود در مورچه خورت اصفهان و عمیق ترین غار های ایران را غار پرو با ارتفاع ۳ هزار و ۵۰ متری از سطح دریا و غار شاه بند به عمق ۲۷۵ متر و غارهای کوروش، مورگان و ماریز می داند.
● وضع غارهای استان قزوین
در سال ۷۹ طرحی در استانداری با نام کمیته غارشناسی در این استان مطرح شد که اعضای آن را امور اجتماعی استانداری قزوین، کارشناسان زمین شناسی سازمان صنایع و معادن و نمایندگانی از میراث فرهنگی و اداره کل محیط زیست تشکیل داده بود.
متأسفانه پس از تغییر مدیران و گذشت ۴ سال این کمیته منحل و اعضای آن نیز پراکنده شدند، در حال حاضر هیچ گونه سازمانی در این باره متولی واقعی این جاذبه طبیعی نیست.
خسروی از فعالان اکیپ غارنوردی سابق در استان قزوین گفت: در ابتدا شناسایی غارها از گزارشات محلی یا گاهاً بخشداری ها دریافت می شد و قبل از آن ارگانی، غارهای منحصر به فرد قزوین را شناسایی نکرده بود. چون وارد شدن به هر غار شرایط خاص خود را داراست و سازمان زمین شناسی نمایندگانی از سازمان انرژی اتمی کشور به این غارها می فرستادند تا ساختار غارها و میزان احتمالی وقوع خطر را شناسایی کنند.
وی همچنین درباره جذب گردشگر و بازدید عمومی از غارها می گوید: برخی از سازمان ها سیاست متفاوتی در این باره با یکدیگر دارند که باید غارهایی که ممکن است حتی بیش از یک میلیون سال از قدمت آنها گذشته است بکر و دست نخورده باقی بمانند تا بتوان به صورت امانت به نسل های آینده انتقال پیدا کند.
مانند غار قلعه گرد در آبگرم قزوین که استفاده از آن برای عموم مردم براحتی صورت نمی گیرد.
اسماعیل صفاری، رئیس هیأت کوهنوردی استان قزوین درباره این جاذبه طبیعی می گوید: نخستین و مهمترین غار استان قزوین قار قلعه کرد است که نزدیک به ۳۰ سال پیش شناسایی شده است. این غار با داشتن آب فراوان در فصل پاییز باریزش کم آب مواجه است و هیأت های غارنوردی و احیانا ً کوهنوردی در این فصل می توانند به کاوش هایی دست یابند، این پیشکسوت غارنوردی خاطرنشان کرد: به دلیل آسفالته بودن مسیر ۵ کیلومتری تا غار ارگان های مربوطه اگر بخواهند این محیط را به فضای توریستی تبدیل کنند با وجود غارهای دیگر هزینه ای در بر نخواهد داشت.
وی با اشاره به شرایط غار که به صورت سینه خیز باید با استفاده از طناب از حفره ای به دهانه غار وارد شد می گوید: بیشتر گردشگران از شهرهای تهران، کرج و شهرهای شمال کشور برای بازدید از این غارها به این منطقه می آیند.
دکتر نکونام یکی از غارنوردان استان قزوین نیز می گوید: با اشاره به این که خورد و خوراک در غار می تواند به دلیل فضولات جانوران مخصوصاً خفاش ها آلوده شود و گردشگران در تأمین نظافت غارها سهیم هستند، گفت: اما متأسفانه پس از بازدید گردشگران بسیاری از زباله ها در داخل غارها به چشم می خورد.
وی به وسایل و تجهیزات غارنوردی اشاره و تصریح کرد: طناب، یومار، میخ تراکفرند. چراغ های مخصوص، صندلی سنگ نوردی اتونیک، هشت
کار ابین و وسایل گشت آوری از وسایل مهم مورد نیاز برای ورود و عبور به غارهاست.
از غارهای مهم استان قزوین به ۵ غار با جاذبه های طبیعی فراوان می توان اشاره کرد که مختصات و ویژگی های آن چنین است؛
● غار ولی
غار ولی در ۵ کیلومتری جنوب غربی روستای گشنه رود از بخش رودبار شهرستان با مختصات ۴۹‎/۵۲‎/۵۵ طول شرقی و ۳۶‎/۳۴‎/۲۰ عرض شمالی در ارتفاع یک هزار و ۶۲۰ متری قرار دارد.
که حدود ۲۵۰ میلیون سال قبل بر اثر انحلال سنگ های آهکی سازند روته تشکیل شده و متعلق به دوره «پرمین» و اواخر دوران اول زمین شناسی است. این غار از نوع مرطوب بوده و دارای یک تالار اصلی و چند تالار فرعی به مساحت حدود ۱۰۰ متر و ارتفاع ۲۰ متر است که هوایی ساکن و سرد دارد. متأسفانه استالاکتیت ها و استالاکمیت های بسیار زیبا و حجیم آن به دلیل دسترسی نسبتاً آسان دستخوش تخریب سودجویان قرار گرفته و چکیده ها و چکنده های فراوانی از سوی غارتگران شکسته و به یغما رفته است. بعضی شواهد از انسان زی بودن این غار در گذشته های دور حکایت دارد.
● غار سفیدآب
در ۴ کیلومتری شمال روستای سفید آب و در دل کوه سفید چشمه به ارتفاع تقریبی ۲ هزار و ۴۰۰ متر از سطح دریا غار شگفت انگیز سفید آب واقع شده که با مختصات جغرافیایی ۵۰‎/۲۰‎/۴۲ طول شرقی و ۳۶‎/۳۴‎/۴۲ عرض شمالی برابری می کند.
این غار به خاطر وجود آب بسیار دهلیز های عمودی فراوان که فرود بعضی چاه روهای آن به عمق ۵۰ متر می رسد. استالاکتیت و استالاکمیت های جوان و بافت های گل کلمی در سطوح مختلف آن مورد توجه غارنوردان و توریست های ماجراجو است. زمین شناسان بر اساس سنگ های آهکی رسی مربوط به سازندروته سن غار سفیدآب را بین ۲۵۰ تا ۲۹۰ میلیون سال تخمین زده اند.
● غار قلعه کرد
این غار در ۲۰ کیلومتری برج های دوگانه فرقان در دهستان حصار از توابع شهر آبگرم قرار دارد و با مختصات جغرافیایی ۴۸‎/۵۱‎/۳۰ طول شرقی و ۳۵‎/۴۷‎/۵۴ عرض شمالی، ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۲ هزار و ۶۴ متر است. پس از عبور از دهانه غار و فرود از یک چاه راه ۱۵ متری تالاری به وسعت بیش از یک هزار متر مربع نمایان می شود که دارای چکیده ها و چکنده های فوق العاده زیبا و مسحورکننده است. رطوبت بالا، نقاشی های دیواری که نشان از انسان زی بودن غار در سال های دیرین دارد و حوضچه های آب، ویژگی های غار قلعه کرد را افزایش داده است. قدمت این غار به دوره الیگومیوس و دوران سوم زمین شناسی می رسد که تا ۴۰ میلیون سال پیش تخمین زده می شود.
● غار های عباس آباد
در شمال شرقی شهر آبگرم و در ارتفاع یک هزار و ۶۰۰ متری از سطح آب های آزاد ۲ دهانه غار با مختصات ۳۵‎/۴۱‎/۴۳ درجه عرض شمالی و ۴۹‎/۱۸‎/۱۰ طول شرقی وجود دارند که با دارا بودن افزون بر ۱۸۰ متر طول و یک تالار بزرگ، به پرتگاه ها، چاه ها و دهلیز های متعددی منتهی می شوند. این ۲ غار در گذشته های دور انسان زی بوده و پناهگاهی امن در حوادث برای پیشینیان به شمار می آمده اند.
● غار یخی انگول
این غار با مختصات ۴۹‎/۵۱‎/۱۵ درجه طول شرقی و ۳۶‎/۱۱‎/۵۸ عرض شمالی در ۳ کیلومتری شمال روستای دینک، از توابع بخش کوهین و ارتفاع یک هزار و ۹۷۲ متر از سطح دریا واقع شده است.
دسترسی به غار تا حدودی مشکل و ورود به آن به خاطر شیب تند و طبقات مختلف بسیار سخت است. وجود یخ های فراوان در دیواره ها و کف غار موجب سرمای شدید هوای درون آن شده و از ویژگی های ممتاز غار انگول دراثر لغزش سنگ های دولومیتی بخش غربی قلعه کوه انگول به وجود آمده و از دسته غارهای انحلالی نیست. سن این غار بعد از تریاس مربوط به دروان دوم زمین شناسی بوده و تحت تأثیر فعالیت و حرکات تکنونیکی منظم ایجاد شده است.

آزاده گروسی

منبع : روزنامه ایران