قزاقستان در آستانه اتمی شدن

در اواخر سال روسیه یكی از مهمترین پروژه های اتمی را تكمیل نمود كه به مجموعه صنایع هسته ای اجازه می دهد تا آزادانه تر نفسی بكشد. در استان جنوبی قزاقستان و در دشتهایی بیابانی، طی یك سال و دو ماه موسسه پیشرفته استخراج اورانیوم تحت عنوان «زاریچنایه» ساخته و راه اندازی شد. این موسسه بنا به اراده مشترك دو كشور و با تلاش های فنی و مالی روسیه، قزاقستان و قرقیزستان ساخته شده است.
قرارداد مربوطه نیز با ارزش۱ میلیارد دلار برای دوره ای زمانی تا سال ۲۰۲۲ میلادی امضا شد. ذخایر این معدن حدود ۲۰ هزار تن اورانیوم است و عرضه ماده خام به روسیه، یعنی «كیك زرد» در ماه ژانویه سال ۲۰۰۷ میلادی آغاز می شود.این اولین پروژه مشترك روسیه برای استخراج اورانیوم در خاك كشور دیگری است. قرقیزستان در آن سهم اندكی دارد(۰‎/۰۶۷) اما قزاقستان بعنوان صاحب این معدن برای استخراج از معادن خود تنها با وجود شرایط مساوی در شراكت موافقت نمود. اگر دقیقتر بگوییم، قزاقستان برای روسیه راه را بسوی انبارهای اورانیوم خود در ازای دسترسی به فناوری های عالی روسیه گشود.
مسأله دیگری نیز وجود دارد، و آن هدف جاه طلبانه مشتركی است كه از سوی «سرگئی كرینكو» رئیس آژانس فدرال انرژی اتمی روسیه «روس اتم»، اعلام شد: «ما با قزاقستان تنها در زمینه هایی چند در عرصه تولیدات همكاری نمی كنیم. ما می خواهیم با اتحاد امكانات خود با هم در صدر بازار اتمی جهان جای بگیریم و برای چنین چیزی تمامی شرایط وجود دارند». این مطلب را «دانیل احمدوف» نخست وزیر قزاقستان نیز از سوی این كشور اعلام نموده و گفت: «مدت بسیار كوتاه شراكت در عرصه انرژی اتمی برای ما نتایجی مثبت را به ارمغان آورده است. راه اندازی موسسه مشترك «زارچنایه»، گامی دیگر در راه طویل همكاری های اتمی است كه روسیه و قزاقستان آن رامی پیمایند».
تمامی این ها باری دیگر حاكی از این هستند كه دولت های مستقلی كه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی بوجود آمدند، تدریجا از ترس «نفوذ امپراطورگونه روسیه» آسوده شده و وارد سیاست عملگرایانه سازندگی و همكاری هایی با سودآوری متقابل شوند.به گزارش نووستی در سال های ۷۰ قرن گذشته زمین شناسان در این محل ها و در ژرفای نیم كیلومتری رگه های اورانیومی را یافتند كه به سمت جنوب و بسوی مرز قزاقستان با ازبكستان و قرقیزستان كشیده می شدند. معدن كشف شده چندان غنی از اورانیوم نبوده و احداث معادنی عمیق از لحاظ اقتصادی مستدل و اساسمند نبودند.
بدین ترتیب معدن را موقتاظ تعطیل نمودند. كلاً در زمان شوروی در خاك قزاقستان بطور كل ۱‎/۶۹ میلیون تن ذخایر اورانیومی كشف شده بود. زمان گذشت و بدنبال آن نه تنها ایده های علمی و فناوری های جدیدی پدیدار شدند، بلكه تغییراتی اجتماعی و سیاسی نیز رخ دادند. فروپاشی شوروی به تمامی جمهوری های ملی سابق استقلال را هدیه كرد. قزاقستان در موقعیتی منفعت آمیز قرار گرفت و به كشوری اورانیومی تبدیل شد. در همان زمان روسیه نیز كه دارای چرخه كامل سوخت هسته ای بود، از لحاظ مواد خام معدنی در مضیقه قرار داشته و نیازمند منابع جدید اورانیومی بود. روسیه با در اختیار داشتن ۵۰درصد از توان جهانی برای غنی سازی اورانیوم امكان این را نداشت كه بطور كامل از پتانسیل تكنولوژیك خود بهره ببرد.
در سال ۲۰۰۳ میلادی، یكی از كمپانی های روسیه كه از اعضای آژانس روسی انرژی اتمی است، سهمی برابر با ۳۳.۴۹ درصد را در موسسه «زارچنایه» دریافت نمود، اما عملا پیشرفتی در كار ملاحظه نشد. نیاز به دخالت روسای جمهور بود. «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه و «نورسلطان نظربایف» رئیس جمهور قزاقستان در تاریخ ۲۵ ژانویه سال ۲۰۰۶ میلادی اعلام نمودند: «روسیه و جمهوری قزاقستان مصمم به توسعه همكاری در زمینه امنیت جهانی انرژی هستند. این، نه تنها منافع محسوس مالی به همراه خواهد داشت بلكه قابلیت رقابتی كمپانی های روسیه و قزاقستان در بازار خارجی را نیز ارتقاء می دهد». پس از این، همكاری اتمی دو كشور با سرعتی شگفت آور متحقق شد. مجموعه برنامه هایی برای شراكت مساوی پدیدار شده و تصمیمات دولت های دو كشور اجرا شدند.
در تاریخ ۱۵ ژوئن سال ۲۰۰۶ میلادی قراردادی برای عرضه اورانیوم قزاقستان به روسیه در دوره زمانی تا سال ۲۰۲۲ میلادی امضا گشت كه در طرح آن موسسه «زارچنایه» نیز درج شده است. همچنین تصمیم به ایجاد سه موسسه مشترك روسیه و قزاقستان برای استخراج و غنی سازی اورانیوم نیز اتخاذ گردید.
طی مراسم راه اندازی این موسسه، كرینكو رئیس «روس اتم» و موخامبتوف وزیر انرژی و منابع طبیعی قزاقستان گزارشی ویژه از روسای جمهور دو كشور تحت عنوان «مجموعه برنامه های توسعه همكاری دو جانبه در زمینه استفاده صلح آمیز از انرژی اتمی» را امضا نمودند.بدین ترتیب روسیه و قزاقستان مشاركت اتمی خود را بواسطه توافقات جدیدی برای دراز مدت تحكیم نمودند. با درنظر داشتن رنسانس در حال شكل گیری در زمینه انرژی هسته ای، مشاركت این دو قدرت نویدبخش صدارت دراز مدت در بازار انرژی اتمی است.

منبع : روزنامه ابرار