ارزیابی محتوی و مطالب آموزشی

محتوی ومطالب آموزشی در كتب درسی باید با توجه به نیازهای دانش آموزان و جامعه طراحی و اجــرا گردند در تعیین و تدوین اهداف آموزشی جهت طراحی كتب درسی باید حتماً به نیازهای فیزیو لوژیكی دانش آموزان نیز توجه گردد چرا كه توجه به تمامی نیازهای دانش آموزان از مسائل انكار ناپذیر فرایند برنامه ریزی و آموزش است. اما باید توجه داشت كه مطرح كردن نیازها ، بدون توجه به نیازها و مهمتر بدون توجه به نیازهای جامعه بی معنی خواهد بود . چرا كه فرد تربیت شده با هر نوع تعلیم وتربیت باید در درون جامعه زندگی كند و جامعه نیز باید نیازهای خـوب را به وسیله او تأمین كند در صورت عدم همسویی نیازهای افراد و جامعه، افراد در زندگی آینده در متن واقعی جامعه دچار مشكل خواهند شد از این رو نیازهای افراد و دانش آموزان همواره باید با توجه به نیازهای واقعی جامعه مورد توجه طراحان كتابها واقع گردد۰
اهداف تربیتی و محتویات مطالب كتابهای درسی باید با توجه با احتیاجات و مشكلات احتمالی تعیین شوند هنگامیكـه نیازهای جامعه به منظور تدارك و تنظیم اهداف آموزشی مورد مطالعه قرار می گیرند باید وضع اقتصادی اجتماعی و فرهنگی جامعه را در زمان حال گذشته و آینده مورد بررسی قرارداده و اهداف و محتویات مطالب درسی با توجـه به نیازهای جامعه در یك نگاه كلی به گذشته حال و آینده باید در طراحی مد نظر قرار دهند بعنوان مثال اگر قرار است كه سیاست كلی یك كشور با توجه به زیر ساختها و توانائیها ی بالقوه خود در صدد حركت به سوی توسعه صنفـی است باید هدفهای آموزشی و پرورشی معطوف پرورش افراد انسانی متخصص و فنی در امور صنف باید صورت گیرد حال با طرح چنین معیاری بر خوردار می باشند اما واقعیت چنین است كه دانش آموزان ما با استفاده از كلاسهــای درس و بهره گیری از كتب موجود پس از سپری نمودن هر مرحله از تحصیل فاقد سواد كار بردی آن مرحله هستند كه بتوانند در موقعیتهای طبیعی واقعی زندگی از آموخته های خود بهره مند گردند۰
در هر كشوری بعد از تعیین وتصویب اهداف غائی طراحان كتب آموزشی با مطالعاتی كه انجام می دهند اقــدام به طراحی و نگارش یك كتاب درسی با در نظرداشتن هزار و یك نكته می نمایند اما در این بین چه بسیار ممكن است كه مسائل بسیاری از نظر نگارنده ها بدور مانده كه نیاز به انتقاد پذیری وتفسیر دارند اما در این میان سوال مهمی كه به نظر می رسد این است كه این تغییرات تاكی و تا چه مدت ادامه خواهد داشت چون طراحان كتابها با هزار و یك دلیـــل كارشناسی برای مطالب موجود دلیل آورده و آنها را زیر سوال قرار می دهند جالب اینكه گروهی دیگر با هزار و یـك دلیل دیگر كتب جدید را دچار مشكل می نمایند اما باید به این مسئله خوب توجه كرد كه هزینه های بسیار گزاف كه از این راهها بر پیكره آموزش و پرورش تحمیل می گردد گاهی بسیار سنگین می باشند و از طرفی با توجه به تغییرات مداوم كتب درسی باید شیوه های تدریس نیز همگام با آنها روانه مدارس و در دسترس مدرسان و معلمان قرارگیرد و كلاسهای توجیهی نیز در وقت مناسب دایر گردد تا معلمان و مدرسان از اهداف طراحان آگاه گردند و با شیوه ای صحیـح تدریس نمایند اما به عینه شاهد تشكیل كلاسهای توجیهی پس از سپری شدن نیمی از سال تحصیلی هستیم كه این كـار هیچ گرهی را از مشكلات معلمان و دانش آموزان باز نمی كند۰
●محتویات مطالب درسی در دوره ابتدایی از چند نظر قابل بررسی هستند :
حجم بعضی از كتابهای درسی بسیار بوده و با توجه به تراكم دانش آموزان دركلاسهای درس و با توجه به بودجه بندی تدریس كمتر زمانی برای تمرین و شكوفایی دانش آموزان داده می شود به بیانی دیگر بیشتر زمان ساعات كلاسهـای درسی صرف تدریس و یا حل تمرینات كتاب سپری می گردد تا از نظر زمانی و توجه به بودجه بندی طرح درس سالانه وقفه ای در آن صورت نگیرد در حالی كه كمتر و شاید هیچ توجهی به شكوفایی اندیشه و ابراز خلاقیت و نـــو آوری دانش آموزان در كلاسهای درس نمی شود وقتی در تدریس مسائل درسی با توجه به حیطه شناختی اغلب به اهـداف كم اهمیت دانش ودرك وفهم كه فقط بامحفوظات سروكاردارنداكتفامی شودهیچ توجهی به پله های بالاتر و با ارزش تر تجزیه و تحلیل و تركیب و ارزشیابی نمی شود و این در حالی است كه در اغلب كشورهای توسعه یافته میزان حجــم كتابهای درسی بسیار كمتر از كتابهای ما بوده وبیشتربامسائل كاربردی واندیشمند ی سروكار دارند و بصورت كار گاهی اجرا می گردند۰
مطالب كتب درسی بیشتر تاكید بر محفوظات و مسائل درجه پائین یادگیری تكیه دارند تا به مسائل پیشرفته كه نیاز به تفكر و خلاقیت و نوآوری از ابراز مهم آنها باشدو این مطالب اغلب بصورت ابزاردرهم ریخته قطعات موتور یك ماشین بوده كه فقط نیاز به مونتاژ دارند و جای هیچ تغییرو تحول و نو آوری درآن جای ندارند۰
محتویات مطالب كتب درسی هیچ انطباقی با سیر پیشرفت تكنولوژی روز جهانی نداشته و ندارند و در عرض ۱۰سال آینده كه این دانش آموزان از مجرای تحصیل عمومی خارج می گردند چه اندازه از علم روز عقب خواهند بود خدا می داند۰
كتب درسی در دوره ابتدائی از نظر سازماندهی شكل و تصاویر جهت توضیح مطالب درسی از ابهاماتی بسیار چشمگیر بر خوردارهستند چراكه اغلب دانش آموزان ابتدایی را دانش آموزان روستایی تشكیل می دهند و در بسیاری از آنها تصاویر گنجانده شده گاهاً مبهم می باشد واین در حالی است كه تصاویر در كتابهای درسی و سیله ای برای توضیــح و درك و فهم بهتر مطالب كتاب بوده نه اینكه خود نیاز به توضیح وتعبیر و تفسیر داشته باشند۰
آزمایشگاهی برخورد كردن با آموزش و پرورش بسیار خطرناك خواهد بود چرا كه هیچ مربی حق استفاده از و سیله یا روش یا مطلبی كه جوابدهی آن بدرستی معلوم نشده را ندارند ومغایرت این مسئله راباتغییرات مداوم كتب درسی و تدریس بصورت آزمایشی در بعضی از استانها هستیم و اقعاً چه كسی جوابگوی دانش آموزان ۸- ۹ ساله خواهد بود اگر این شیوه ها زمانی ثابت گردد كه اشتباه بوده اند آیا آنها را دوباره می توان در كلاس درس حاضر كرد۰
در بعضی ازموارد و بررسی بعضی از كتابهای درسی شاهد كهنه گی از نظر مطلب واشكال وتصاویر و فرسودگی از نظر شیوه های اجرایی هستیم و مهمتر از همه اینها طراحان كتابها و نظام آموزشی هیچ مسئو لیت و جایگاهــی را برای فعالیت های كارگاهی و ابتكاری معلمان با توجه به تواناییهای آنها در نظر نگرفته است واین مسئله راباید در نظر داشت كه در بسیاری از موارد معلمان آگاه و مسلط به شیوه های تدریس در بسیاری مو اقع می توانند ایراد های معنـوی و مطالب كتب های درسی را با اعمال شیوه های مناسب مرتفع سازند و از طرف دیگر با تو جه به سهل القبولـی كردن دانش آموزان در دوره ابتدائی شیوه های ارزشیابی رایج نیز اعتبار چندانی ندارند.