دین و توسعه

تا همین چند سال پیش، پروژه های بانك جهانی فارغ از عبارات و اصلاحاتی نظیر دین و ایمان بودند و اساس ماموریت های این مؤسسه بر تبلیغ و تبیین محور های توسعه همچون كاهش فقر، توسعه كشاورزی و اصلاحات ساختاری استوار بود. اما از هشت سال پیش بدین سو، در بانك جهانی واحدی تحت عنوان “برنامه گفت وگوی اخلاقی و دینی توسعه” راه اندازی شده تا از نفوذ و توانمندی گروه های مذهبی در كشور های مختلف جهان برای پیشبرد اهداف بانك استفاده شود. لازم به ذكر است، در بیشتر كشور های در حال توسعه این قبیل گروه ها به افرادی از جوامع خود كه نیازمند كمك های بانك جهانی هستند، به راحتی دسترسی دارند.
این برنامه كه از ۸ سال پیش بر اساس پیشنهاد جیمز وُلفِنسون، رییس سابق بانك جهانی راه اندازی شده است، از یك سال پیش بدین سو به صورت غیر فعال درآمده است، زیرا پُل ولفوویتز، رییس كنونی بانك، هنوز تصمیمی برای ادامه این برنامه نگرفته است. به همین دلیل، برخی از رهبران مذهبی در كشور های در حال توسعه نگران آن هستند كه مبادا غیر فعال شدن این برنامه به فعالیت هایی كه تاكنون در همین راستا انجام داده اند، لطمه جدی وارد سازد، زیرا آنها به آسانی تا این مرحله پیشرفت نكرده اند. البته این برنامه از آغاز با اشكالات عدیده ای مواجه بوده است.
برای مثال، هر چقدر گروه های مذهبی در جهت همكاری بیشتر با اهداف این برنامه بانك جهانی می كوشند، بعضی از منتقدان معتقدند كه مذهب به دلیل ماهیت درونی خود می تواند در برابر برنامه های بانك جهانی قد علم كند. حتی برخی از آنها پا را از این هم فراتر گذاشته و معتقدند كه مذهب با اهداف غیردینی و سكولار بانك جهانی در خصوص مدرنیزاسیون، كاملاً در تضاد است.
گفتنی است، اگرچه بانك جهانی به طور مستقیم به گروه های مذهبی وام و كمك های مالی اعطا نمی كند، ولی در عین حال برای ارایه كمك های بهداشتی، آموزشی و سایر منافع عمومی با این گروه ها همكاری داشته و از اطلاعات ارزشمند آنها راجع به گروه های نیازمند كمك بانك در كشور های فقیر، استفاده می كند. كاترین مارشال، مدیر واحد گفت وگوی اخلاقی و دینی توسعه بانك جهانی، در همین رابطه گفته است كه این قبیل گروه ها در بهترین و مطلوب ترین موقعیت برای آموزش افراد جامعه، استفاده از منابع و مبارزه با فساد قرار دارند.
برای مثال، این واحد در امر مبارزه با مالاریا در كشور موزامبیك، توزیع آب بهداشتی و مدیریت وام های كوچك در هند و آموزش ایدز در آفریقا با كمك گروه های كاتولیك و پروتستان به موفقیت های چشمگیری دست پیدا كرده است. لئوناردو پالومبی، از كلیسای ایتالیایی سن اِگیدو نیز در این رابطه میگوید: “ما از دو نقطه نظر متفاوت به این مساله نگاه می كنیم: بانك جهانی به نجات یك كشور می اندیشد، در حالی كه گروه ما به نجات فرد فرد جامعه فكر می كند.”
در این میان، اگرچه این برنامه همچنان به فعالیت خود ادامه می دهد، اما آنهایی كه درگیر این پروژه هستند، نگران آینده آن می باشند. لذا برخی از اعضای بانك جهانی امیدوارند كه این واحد در آینده به یك سازمان مستقل از بانك تبدیل شود.
گروه های مذهبی نیز امید زیادی به این واحد بسته اند، زیرا آنها معتقدند كه تنها از این طریق می توانند صدایشان را به گوش همگان برسانند. آگنس آبوام، از اعضای شورای جهانی كلیسا های آفریقا كه در كنیا مستقر می باشد، در این رابطه می گوید: “اگر ما بنای پیشرفت داریم، باید از كمك مؤسسات و نهاد های مذهبی بیشتر استفاده كنیم، زیرا معتقدیم كه مذهب توانایی ایجاد توسعه و ثبات را دارد.
بنابراین برای بانك جهانی ضرورت دارد كه از كمك نهاد های مذهبی سراسر جهان در پیشبرد اهدافش بیشتر استفاده نماید.” در هر حال، یكی از پیامد های مثبت این اقدام ابتكاری بانك جهانی، بر طرف نمودن سوء ظن و بدگمانی گروه های مذهبی به نیات و اهداف توسعه طلبانه بانك بوده است.

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران