آغازی بر جنگ سرد جدید

دیدار دو روزه جورج بوش و ولادیمیر پوتین، روسای جمهور آمریکا و روسیه در خانه بوش پدر در شهر "کیه بانک پورت" ایالت مینآمریکا در ۱و ۲ جولای ۲۰۰۷، در حالی صورت گرفت که دو کشور بدترین مناسبات را پس از پایان جنگ سرد با یکدیگر دارند. دیدار دو روزه روسای جمهور آمریکا و روسیه بدون فائق آمدن به اختلاف میان دو کشور درباره طرح سپر دفاع موشکی آمریکا پایان یافت، اما دو رئیس جمهور در مورد برنامه هسته ای ایران موضع یکسانی ارائه کردند. نشست اخیر سران روسیه و آمریکا، فرصت خوبی برای نتیجه گیری از عملکرد دو رئیس جمهور و صحبت از "نکات مثبت" روابط طی هفت سال گذشته بود، هرچند کرملین و کاخ سفید رضایت چندانی از موضع گیری های اخیر یکدیگر نداشته اند و گفت وگوها بیشتر جنبه فلسفی داشته است. ولادیمیر پوتین و جورج بوش به نتیجه گیری از عملکرد خود در دور دوم ریاست جمهوری روسیه و ایالات متحده نزدیک شده اند. سفر اخیر پوتین به آمریکا را می توان غیرمتعارف ترین سفر وی به ایالات متحده دانست. این سفر نه رسمی و نه کاملا غیررسمی است. به گفته مقامات کرملین نشست سران و ملاقات اخیر روسای جمهور دو کشور امکان خوبی نه تنها برای گفت وگوی مفصل در خصوص "نکات مثبت" در روابط روسیه و آمریکا طی هفت سال گذشته به شمار می رفت، بلکه به منظور بررسی مسائل آتی روابط دو کشور در دوره جانشینان نیز فرصتی مغتنم بوده است. هر چند صحبت در خصوص "نکات مثبت" زمان زیادی را به خود اختصاص نداد، چرا که در سال های اخیر روابط مسکو- واشینگتن رو به تیرگی آشکاری گذاشته است. اصلی ترین موضوع مذاکرات دو طرف طرح آمریکا برای استقرارعوامل سیستم دفاع ضدموشکی در خاک اروپا و البته پاسخ به پیشنهاد مسکو در این رابطه، سرنوشت پیمان محدودیت نیروهای مسلح متعارف در اروپا، مسائل خاورمیانه، موضوع برنامه هسته ای ایران و کره شمالی و البته آینده کوزوو بود. واضح است که کرملین و کاخ سفید رضایت چندانی از موضع گیری های اخیر یکدیگر ندارند. هرچند به سختی می توان گفت که کدام یک از دو طرف نارضایتی بیشتری داشته است، احتمالا کرملین، چرا که همواره انتظار بیشتری از شریک آن سوی اقیانوس خود دارد. با این وجود انتظار جنجال آفرینی سیاسی خاص از مذاکرات سران روسیه و آمریکا امری منتفی بود. البته خوب می شد اگر روسای جمهور دو کشور بین خود به توافق می رسیدند که بالاخره چه ایستگاه را داری برای مقابله با تهدید موشکی ایران، که اصلا چنین تهدیدی وجود ندارد، مناسب است. ولی این دور از مذاکرات بیشتر "گفت وگوهایی فلسفی" بود. در آستانه دیدار روسای جمهوری روسیه و آمریکا، روابط مسکو واشنگتن پس از پایان دوره جنگ سرد هیچ گاه تا این حد پرتنش نبوده است. روسیه مخالف استقرار سیستم سپر موشکی آمریکا در اروپای شرقی است و استفاده مشترک از ایستگاه رادار گاباله - قبله - آذربایجان را به عنوان گزینه جایگزین آن پیشنهاد کرده است. مسکو همچنین نگران سرنوشت همکاری های دو کشور در زمینه کاهش تسلیحات تهاجمی پس از پایان اعتبار قرارداد کاهش سلاح های تهاجمی راهبردی در سال ۲۰۰۹میباشد. دو کشور در مورد مسایل منطقه ای هم اختلاف نظر دارند که شدیدترین اختلاف در مورد حل و فصل مساله کوزوو می باشد. روسیه که با استقلال کوزوو مخالفت می کند معتقد است نباید صربستان را به خاطر رژیم سابق آن مورد مجازات قرار داده و تجزیه کرد. علاوه بر آن مسکو از انتقادهای مکرر مقامات آمریکایی از وضع دموکراسی در روسیه ناراضی است. مقامات روسی نیز معتقدند انتقادات آمریکا از روسیه در زمینه دموکراسی و حقوق بشر مغرضانه و بی اساس است. در مذاکرات بوش و پوتین همچنین عقد قرارداد همکاری های دو کشور در زمینه انرژی اتمی مورد بحث قرار گرفت. از اجلاس "کنبانک پورت" انتظار نتایج مثبتی نمی رفت و تنها سران روسیه و آمریکا تلاش کردند نشان دهند که هنوز دو کشور از "جنگ سرد" فاصله دارند. در اینجا به مهمترین محورهای گفت وگو و توافقات دو رئیس جمهور اشاره می شود و در پایان ارزیابی این نشست نیز آورده می شود.
● آماده سازی توافقنامه همکاری روسیه و آمریکا
روسیه و آمریکا توافقنامه ای بین دولتی درباره همکاری در زمینه انرژی اتمی صلح آمیز را آماده نمودند. به گزارش خبرگزاری "نووستی"، در اعلامیه ای که طی دیدار روسای جمهور روسیه و آمریکا در روزهای اول و دوم جولای به تایید آنان رسید، تاکید شده است که این توافقنامه پایه ای محکم برای توسعه همکاری های روسیه و آمریکا در زمینه استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای خواهد بود. این توافقنامه دو جانبه پیشتر از سوی "نیکلای اسپاسکی" دبیر ارشد آژانس فدرال انرژی اتمی روسیه "روس اتم" و "ویلیام برنز" سفیر آمریکا در روسیه تنظیم و تایید شده بود. اکنون مجالس دو کشور باید طی ۹۰ روز این توافقنامه را مطالعه نموده و درباره آن تصمیم گیری کنند که پس از آن امضا شده و به اجرا در خواهد آمد.
● پیشنهاد جدید پوتین
یکی از مسایلی که در دیدار رهبران دو کشور مطرح شد، موضوع استقرار سپر دفاع موشکی آمریکا در شرق اروپا است که آمریکا می گوید هدف از استقرار آن، مقابله با ادعای واهی تهدید احتمالی از سوی ایران است. روسیه با این کار مخالف است و پیشتر پیشنهاد کرده بود که آمریکا، به جای استقرار سپر دفاع موشکی در لهستان و جمهوری چک، از پایگاه شهر گلباله در جمهوری آذربایجان، برای زیر نظر داشتن فعالیت های موشکی ایران استفاده کند. ولادیمیر پوتین، همچنین از پیشنهاد همکاری مشترک ناتو- روسیه سخن گفت. وی گفت روسیه نه تنها در مورد پایگاه گاباله، بلکه در زمینه پایگاهی دیگر که در جنوب روسیه ساخته می شود نیز حاضر به همکاری مشترک با آمریکا است. جورج بوش این نکته را یک "حرکت راهبردی قوی" توصیف کرد اما گفت سپر دفاع موشکی در جمهوری چک و لهستان، باید بخشی از این سیستم باشد. به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در روز ۲ جولای ۲۰۰۷ در دیدار خود با جورج بوش، رئیس جمهور آمریکا پیشنهاد جدیدی درباره طرح مورد مناقشه سپر دفاع موشکی آمریکا ارائه کرد. براساس پیشنهاد جدید پوتین که در تکمیل پیشنهاد سابق وی است، آمریکا و روسیه می توانند علاوه بر ایستگاه رادار "گاباله" در آذربایجان، از سیستم های رادار مستقر در جنوب روسیه نیز مشترکا استفاده کنند. ولادیمیر پوتین ماه گذشته در جریان اجلاس گروه هشت در هالیگیندام آلمان به آمریکا پیشنهاد کرد، به جای استقرار سپر دفاع موشکی در شرق اروپا ، از تاسیسات رادار "گاباله" به صورت مشترک استفاده کنند. تاسیسات "گاباله"، واقع در شمال شرق باکو، متعلق به جمهوری آذربایجان است که در اجاره ده ساله روسیه قرار دارد. پوتین پیشنهاد تکمیلی خود را در جریان کنفرانس خبری دو رئیس جمهور مطرح ساخت. این کنفرانس در پایان دیدار دو روزه جورج بوش و ولادیمیر پوتین در "کنه بانکپورت"، اقامتگاه خانوادگی بوش در ایالت "مین" آمریکا برگزار شد. پوتین در این کنفرانس خبری گفت: "پیشنهاد ما این است که یک مرکز مبادله اطلاعات در مسکو و در صورت لزوم یک مرکز دیگری نیز در بروکسل ایجاد گردد تا مناسبات آمریکا و روسیه را در ارتباط با سیاست های امنیتی تقویت نماید." رئیس جمهور روسیه افزود: "به این ترتیب روابط میان دو کشورکاملا ارتقا می یابد و دیگر ضرورتی برای استقرار سپر دفاع ضدموشکی جدید در شرق اروپا وجود نخواهد داشت." جورج بوش پیشنهاد ولادیمیر پوتین را "مبتکرانه" خواند، اما گفت بر سیاست استقرار سیستم سپر دفاع ضد موشکی در لهستان و جمهوری چک باقی می ماند. طرح سپر دفاع موشکی آمریکا شامل یک سیستم رادار برای استقرار در جمهوری چک و ۱۰ موشک رهگیر جهت استقرار در لهستان است. استفان هادلی، مشاور امنیت ملی جورج بوش تایید کرد که دو طرف در ارتباط با طرح دفاع موشکی اختلاف نظر دارند، با وجود این، به نظر وی پیشنهاد پوتین حاکی از آمادگی جدی روسیه برای همکاری در این زمینه است.
● موضع آمریکا و روسیه در قبال برنامه هسته ای ایران
جورج بوش رئیس جمهور آمریکا می گوید موضع کشورش و روسیه، درباره ضرورت فرستادن یک پیام روشن به ایران در ارتباط با برنامه هسته ای این کشور، بسیار نزدیک است. بوش که ۲ جولای در استراحتگاه خانوادگی خود در کنه بانک پورت در ایالت مین، میزبان ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه بود گفت که برای فرستادن یک "پیام محکم" به ایران، روی حمایت روسیه حساب می کند. جورج بوش گفت: "ما مدت زمان طولانی در مورد مساله هسته ای ایران گفت وگو کردیم. من نگران تلاش ایران برای تولید سلاح هسته ای و دانش لازم برای این کار هستم. رئیس جمهور پوتین نیز همین نگرانی را دارد." وی در ادامه گفت: "نمی خواهم حرف در دهان پوتین بگذارم، اما فکر می کنم مساله (برنامه اتمی ایران) نگرانی مشترک ما است". جورج بوش همچنین با اشاره به آنچه او تاثیر "به یک زبان حرف زدن روسیه و آمریکا"، خواند از مواضع روسیه در شورای امنیت سازمان ملل متحد قدردانی کرد. رئیس جمهور آمریکا ادعا کرد امیدوار است بتواند همراه با روسیه پیام روشنی به ایران بفرستد." در عین حال بوش خاطر نشان کرد که این مساله شش سال است که بررسی می شود و به گفته وی زمانی که مسکو و واشینگتن از یک موضع حرف بزنند، تاثیر خوبی خواهد داشت. ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه نیز با اشاره به مناقشه هسته ای ایران گفت: "تا کنون موفق شده ایم که با یکدیگر، در چارچوب شورای امنیت سازمان ملل متحد عمل کنیم و به این کار ادامه خواهیم داد. در این باره تردیدی ندارم."
پوتین افزود: "اخیرا در زمینه همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی، نشانه هایی از ایران، مشاهده کرده ایم. خاویر سولانا (مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی) در زمینه گفت وگو با ایران نقش فعالی بازی می کند. به نظر من این کار به نحو بارزی به حل مساله کمک خواهد کرد."ولادیمیر پوتین در این زمینه گفت: روسیه و آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل متحد در این زمینه همکاری خوبی داشته اند و این کار بدون تردید ادامه خواهد یافت.جورج بوش نیز در این رابطه گفت: "ما نگران دستیابی ایران به فناوری ساخت سلاح هسته ای هستیم. فکر می کنم رئیس جمهور روسیه نیز در این نگرانی شریک است." شورای امنیت در حال بررسی تشدید تحریم ها علیه ایران است زیرا تهران از تعلیق غنی سازی اورانیوم سرباز می زند. آمریکا و روسیه و دیگر اعضای دائم شورای امنیت به ایران پیشنهاد کرده اند که حاضرند در ازای توقف فعالیت های غنی سازی اورانیوم از تشدید تحریم ایران صرف نظر کنند. اما هیچ یک از دو رئیس جمهور در کنفرانس خبری خود درباره اینکه آیا آنها در خصوص تشدید تحریم ایران به توافق رسیده اند، چیزی نگفتند.
● موضوعات مورد مناقشه روسیه و آمریکا
موضوعات مورد مناقشه میان دو کشور زیاد است. ایالات متحده آمریکا و روسیه دیدگاه های متفاوتی درباره دموکراسی، طرح سیستم دفاع موشکی آمریکا، و نیز گسترش ناتو در شرق اروپا و استقلال کوزوو دارند. هر دو کشور می خواهند مانع دستیابی ایران به سلاح هسته ای شوند، اما درباره خطری که ممکن است در حال حاضر از جانب ایران متوجه دنیا شود، اختلاف نظر دارند. به همین دلیل فضای گرم و دوستانه در اقامتگاه "کنه بانک پورت" در ایالت "ماین" در ساحل شمال شرقی آمریکا خیلی مهم بود. پس از ورود پوتین به اقامتگاه کنه بانک، بوش پدر، رئیس جمهور سابق آمریکا، پسرش و پوتین را به یک گردش کوتاه و سریع با قایق موتوری بر روی امواج اقیانوس اطلس دعوت کرد و در کانون گفت وگوهای دو طرف مناقشه بر سر طرح آمریکایی دفاع موشکی برای شرق اروپا قرار داشت. پوتین مکررا تاکید کرده است که تضمین های آمریکا مبنی براینکه سیستم دفاع موشکی مورد نظر علیه روسیه نیست، کافی نمی داند. سخنگوی پوتین می گوید: "ما می دانیم که ایران تهدید نیست. وقتی رادارهای مستقر در جمهوری چک کاری برای تعقیب موشک های ایرانی نداشته باشند، در آن صورت قطعا وظایف خودرا متوجه تاسیسات نظامی روسیه خواهند کرد و این برای ما یک مساله است و یک تهدید برای امنیت ماست." هر دو طرف انتظارات خود را از دیدار دو روزه پایین آوردند، اما انتظار می رود متخصصان موشکی هر دو کشور به مشورت دعوت شوند.
● تظاهرات مخالفان
روز یکشنبه اول جولای ۱۷۰۰ نفر در ایالت "ماین"، محل ملاقات سران آمریکا و روسیه، علیه جورج بوش و همچنین ولادیمیر پوتین تظاهرات کردند. جنگ آمریکا در عراق و سیاست روسیه در چچن، موضوع اصلی اعتراض های تظاهرکنندگان بود. در یک پلاکارد تظاهرکنندگان آمده بود: "به امپریالیسم پایان دهید، بوش از عراق خارج شو. پوتین از چچن خارج شو." تظاهرکنندگان همچنین تصویری از مجسمه آزادی را در یک تابوت قرار داده بودند که از نظر آنان نشانه از دست رفتن آزادی ها در آمریکا در دولت جورج بوش بود.● نظر کارشناسان روسی
دو رئیس جمهوری که واپسین ماه های حکومت خود را می گذرانند، تصمیم گرفتند که دوره اقتدار خود را "با حفظ روسیه" و "با حفظ آمریکا" ترک کنند. کارشناسان معتقدند که دیدار روسای جمهور روسیه و آمریکا در زادگاه بوش در ایالت مین آمریکا بیشتر مورد نیاز بوش بود که نتایج آن نیز به نفع وی بود.
به گزارش روزنامه "ویدموستی"، کارشناسان روس در رابطه با این دیدار چنین اظهار نظر کردند:
"الکساندر کاناوالوف" رئیس انستیتو ارزیابی های استراتژیک: حقیقتا آمادگی دو کشور برای مشارکت دیده می شود. "مرغابی های لنگ" می خواهند پس از خود خاطره ای خوب و نه "جنگ سرد" دیگری باقی بگذارند. در این دیدار تقریبا همخوانی کامل در مواضع آنان در رابطه با ایران، بجز در برخی موارد جزئی دیده شد: نباید اجازه داد که ایران به سلاح هسته ای دست یابد. ما با پیشنهاد استفاده از رادارهای روسیه و شرکت در سیستم آمریکایی دفاع ضدموشکی، بالواقع به وجود تهدید از جنوب معترف شدیم.
"آناتولی اوتکین" مدیر مرکز تحقیقات بین المللی انستیتو آمریکا و کانادای آکادمی علوم روسیه: اگر طی چنین دیداری نتیجه مهمی همچون امتناع از سیستم دفاع ضد موشکی در چک حاصل می شد، بوش می توانست در انتظار عزل از مقام خود باشد. سیستم سیاسی آمریکا با سیستم روسیه متفاوت است که پوتین تصمیم گیری می کند و تصمیم او تبدیل به قانون می شود. اما حفظ روابط دو رئیس جمهور نیز نتیجه ای مهم است. هر دو رئیس جمهور "مرغابی لنگ" هستند، اما آنها هنوز می توانند اقدامات بسیاری برای تاریخ انجام دهند. به نظر می رسد که هر دوی آنان تصمیم گرفته اند که دوره ریاست جمهوری خود را، به اصطلاح "با حفظ روسیه" و "با حفظ آمریکا" برای خود پایان دهند.
"ایوان سافرانچوک" مدیر شعبه مسکوی انستیتو امنیت جهانی: بوش بیشتر به چنین دیداری نیاز داشت. او در سال ۲۰۰۰ به "آلبرت گور" رقیب خود در انتخابات ریاست جمهوری طعنه زد که: "شما روسیه را از دست دادید". آیا اکنون می توان به بوش گفت که او به هیچ وجه در سیاست خود نسبت به روسیه موفق نبود؟ پاسخ مثبت است. به ویژه که در چارچوب تبلیغات انتخاباتی کنونی در آمریکا نیز از این موضوع بهره برداری می کنند.
"دیمیتری ارلوف" مدیر کل آژانس اخبار سیاسی و اقتصادی: این دیدار بیشتر مورد نیاز بوش بود، او می خواهد چنین جلوه دهد که روابط با روسیه کاملا خراب نشده است. نتایج نیز به نفع وی بودند: بوش با حمایت پوشش خبری مناسب، هیچ یک از تخفیفات ممکنی را که می توانست قائل شود، بکار نبرد.
● ارزیابی و چشم انداز روابط روسیه و آمریکا
جنگ سرد میان شوروی و آمریکا یک امر ساده و بدون پیچیدگی بود و توان نظامی دو طرف به دلیل توانایی نابود سازی یکسان دو جانبه متعادل شده بود. دو طرف با یکدیگر مشاجره می کردند، همدیگر را می ترساندند و برای یکدیگر کرکری می خواندند. تا دلفکو، تحلیلگر پایگاه اینترنتی مسکو نیوز پس از تنشهای اخیرمیان آمریکا و روسیه برسر مسائل مختلف و گمانه زنیها در مورد بروز یک جنگ سرد جدید به تحلیل این موضوع پرداخته و معتقد است که دنیا مناقشات سخت را پشت سر گذاشته است و روسیه و آمریکا عقلا نی عمل می کنند و گذر زمان باعث می شود که این دو قدرت جهان بار دیگر بایکدیگر منازعه داشته باشند. جنگ سرد جدید یک جنگ سرد با ماهیتی متفاوت است. آمریکا پیشنهاد استقرار سپر دفاع موشکی را مطرح می کند به گونه ای که این پروژه دفاعی بیشتر ارزش نهادین دارد تا نظامی . آمریکا در تصویب عضویت روسیه درسازمان تجارت جهانی تاخیر می اندازد. رهبران جدید اروپا به جای رهبرانی که به دنبال روابط نزدیک با روسیه بودند، در عرصه قدرت حضور می یابند. با این وجود، اروپا مستقل باقی می ماند، اما وابستگی به حفاظت ارتش آمریکا علیه شوروی سابق، جای خود را به وابستگی فزاینده به منافع انرژی دشمن سابقشان داده است. روسیه هم اکنون به دنبال آنست که نقش خود به عنوان یک رهبر و قدرت جهانی را احیا و ایفا کند. روزنامه نیوریورک تایمز در سر مقاله خود با اشاره به اظهارات رئیس جمهور روسیه مبنی بر این که واشینگتن می تواند سیستم سپر دفاعی موشکی خود را در آذربایجان، ترکیه یا حتی عراق مستقر کند، نوشت که این اظهارات نشان می دهد که جنگ سرد هنوز پایان نیافته است. ولا دیمیرپوتین بار دیگر اثبات کرد که بازیگر ماهری است و با خواندن دست جورج بوش، پیشنهاد کرد که آمریکا سیستم سپر دفاع موشکی خود را در ایستگاه راداری آذربایجان ، ترکیه و عراق مستقر کند، این در حالیست که علیرغم بی صبری بوش، هنوز وقت زیادی در اختیار داریم. زیرا سیستم سپر دفاع موشکی آمریکا سالها تا عملیاتی شدن فاصله دارد. دیدار آشتی کنان این دو رئیس جمهور نباید باعث پاک شدن تهدیدات قبلی مسکو شود. روسیه تهدید کرده بود در صورت استقرار سیستم سپر دفاع موشکی آمریکا در شرق اروپا (لهستان و جمهوری چک)، موشک های خود را علیه اروپای غربی نشانه گیری خواهد کرد.
محاسبات پوتین نیز درست به نظر نمی رسد. زیرا ۱۰ موشک ساده رهگیر هیچ تهدیدی علیه هزاران سلا ح پیچیده موجود در زراد خانه هسته ای روسیه تلقی نمی شود. بنابراین اگر شما گمان می کنید که پوتین سعی کرده نگاه ها را از اشتباهات متعدد خود دور کند، احتمالا کاملا درست حدس زده اید، در عین حال ژست پوتین یادآور مهمی است که نشان می دهد هنوز چقدر از کثیف ترین مسائل جنگ سرد به پایان نرسیده است. نزدیک به دو دهه پس از فروپاشی دیوار برلین، آمریکا و روسیه در مجموع نزدیک به ۲۵ هزار سلا ح هسته ای در اختیار دارند که ۶ هزار مورد از آنها تسلیحات دوربرد هستند که استقرار یافته و آماده شلیک می باشند، قرار است که دو طرف تا سال ۲۰۱۲ تعداد تسلیحات استقرار یافته خود را به حدود ۲ هزار موشک کاهش دهند، ولی بر اساس شرایط پیمان مسکو که در سال ۲۰۰۲ به امضا رسید، هیچ محدودیتی در مورد تسلیحاتی که می توانند در انبارهای خود نگه دارند، وجود ندارد. جورج بوش هیچ گاه خواستار یک توافقنامه لا زم الا جرا نبود، در حقیقت محدودیت های پیمان مسکو در همان روزی که وارد عمل می شود، باطل می شوند. از سال ۲۰۰۲ تا کنون به خاطر بوش هیچ گونه مذاکره جدی در مورد کاهش بیشتر تسلیحات انجام نشده است. رئیس جمهور آمریکا و دستیارانش، هر کسی را که خواستار توافقنامه های جدید با روس ها باشد، مورد تمسخر قرار خواهد داد. رفتارهای پوتین نخست باید این مساله را یادآور شود که دوستی در گذر است. اگر بوش جلوی خلع سلا ح هسته ای آمریکا و روسیه را نمی گرفت و آن را تسریع می کرد، شاهد این گونه تنش ها در روابط دو کشور نبودیم. هم اکنون در نتیجه افزایش قیمت نفت، موقعیت روسیه برای مانور دادن در برابر فشار آمریکا بهبود یافته و هم موضوع امنیت روسیه و منافع مستقیم این کشور با تهدید جدی آمریکا روبرو شده است. بنابراین انتظار می رود که روسیه در این مورد حداقل در کوتاه مدت عقب نشینی نکند. اما سوال مهمی که در این میان مطرح است این که آیا روسیه امکانات لا زم را برای مقاومت در برابر اجرای طرح سیستم سپر دفاع موشکی در شرق اروپا دارد؟ در پاسخ به این سوال مهم باید گفت که روسیه چند اقدام مهم به شرح زیر را در دستور کار قرار داده است: ۱- تعلیق قرارداد مهم مربوط به کاهش سلا ح های متعارف در اروپا که در سال ۱۹۹۰ در پاریس به امضا رسید. روسیه تهدید کرده است اگر آمریکا طرح خود را به اجرا بگذارد، مسکو به صورت یکجانبه از این پیمان خارج خواهد شد. در صورت عملی شدن چنین تهدیدی کل معادلا ت امنیتی اروپای پس از جنگ سرد با تهدید جدی روبرو می شود. به همین دلیل رهبران اتحادیه اروپایی به تکاپوی جدی تری وادار شدند تا آمریکا را متقاعد کنند از طریق مشارکت با روسیه در طرح سپر دفاع موشکی، همکاری مسکو را به دست آورد. ۲- روسیه موضوع انرژی را در دستور کار سیاست خارجی خود به عنوان یک محور مهم و تاثیرگذار قرار داده و تلا ش می کند از این اهرم و ابزار قوی برای رسیدن به اهداف و مقاصد خود استفاده کند. اگر چه این ابزار برای آمریکا مستقیما اثری ندارد اما فشار زیادی را بر متحدان آمریکا در اروپا وارد می کند زیرا روسیه از نظر تامین گاز اروپا در مکان نخست و از نظر نفت در مکان دوم قرار دارد. در مجموع ۳۰ درصد نفت و گاز مصرفی کشورهای اروپایی را روسیه تامین می کند و قرار است این رقم در سالهای آینده با راه اندازی خطوط لوله جدید از جمله خط لوله اروپای شمالی که نفت و گاز روسیه را به آلمان انتقال خواهد داد افزایش یابد.
بوش" رئیس جمهور آمریکا روز دوشنبه ۲ جولای ۲۰۰۷ در پایان مذاکرات با "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهور روسیه طی کنفرانسی مطبوعاتی اطلاع داد که آنان در استرالیا دیدار خواهند کرد و گفت وگوهایی تلفنی نیز خواهند داشت. دوره ریاست جمهوری پوتین در بهار سال ۲۰۰۸ و دوره ریاست جمهوری بوش پاییز ۲۰۰۸ پایان می یابد. آنان در استرالیا نیز در نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی آسیا- اقیانوس آرام (اپک) که اوایل سپتامبر ۲۰۰۷ برگزار می شود، شرکت خواهند کرد. بوش خاطر نشان داشت که دو طرف مسائلی را که با هم در رابطه با آنها کار می کنند را نیز تلفنی بررسی خواهند کرد. وی اظهار داشت که از مذاکرات خود با پوتین رضایت داشته و افزود که گفت وگوی غیررسمی بین آنان بسیار طولانی و استراتژیک و درباره بسیاری از مسائل انجام شد. وی گفت که از نظر او پوتین، فردی صادق و منطقی است که مذاکره با وی راحت است. رئیس جمهور آمریکا خاطر نشان کرد که روسیه طی سال های اخیر توسعه ای با سرعتی بسیار عالی داشته و گفت: "پیشرفتی بسیار عالی در مدتی بسیار کوتاه... هرکس که در گذشته اتحاد شوروی را مطالعه می کرد، می بیند که تغییراتی باورنکردنی رخ داده است". به گفته بوش، از نظر آمریکایی ها روسیه از لحاظ ارزش های دموکراتیک کشوری تکامل یافته نیست، اما "به نفع آمریکاست که روابطی خوب با روسیه داشته باشد".
استقرار طرح سپر دفاع موشکی آمریکا در شرق اروپا نه تنها با هدف مقابله با به اصطلا ح تهدیدات ایران و کره شمالی انجام خواهدشد، بلکه علیه چین نیز می باشد. بر اساس اطلا عات به دست آمده آمریکا قصد دارد تجهیزات دفاع موشکی اش را در ژاپن و استرالیا نیز مستقر کند که این تجهیزات نه تنها شامل استقرار تجهیزات ضد موشکی است بلکه شامل استقرار رادارهای قدرتمند XBK نیز می باشد. این رادارها می توانند ۴ هزارکیلومتر را رهگیری کنند.
در مورد طرح استقرار سیستم سپر دفاع موشکی آمریکا در جمهوری آذربایجان یا استفاده مشترک از رادارها و سایت های جمهوری آذربایجان و جنوب روسیه که توسط پوتین پیشنهادشده، چالش زیادی را هم در سطح داخلی در روسیه و آمریکا و هم در سطح بین المللی برانگیخته است. واقعیت آن است که ایالات متحده هنوز هم به روسیه به چشم یک دشمن استراتژیک می نگرد. روسیه نیز در مقابل با توجه به دکترین نظامی جدید خود که توسط پوتین ارائه شده است به دنبال تقویت دفاعی و نظامی خود می باشد. ایالات متحده همانگونه که اشاره شد دارای حضور نظامی در جمهوری آذربایجان می باشد، و پیشنهاد روسیه نیز برای مقامات آمریکایی خنده دار می نماید. جمهوری آذربایجان نیز باید با احتیاط در این مسیر قدم بردارد. در مجموع این پیشنهاد باید رضایت جمهوری آذربایجان را نیز داشته باشد و ترتیبات امنیتی منطقه را دگرگون خواهد کرد. ایالات متحده با استقرار سیستم سپر دفاع موشکی خود درشرق اروپا خواهد توانست برتری و تفوق کامل و بایسته های ژئواستراتژیک خود در صفحه شطرنج اوراسیا را تکمیل بکند.

نویسنده : نادعلی بای
* منابع در دفتر روزنامه موجود است.
* روزنامه نگار آزاد

منبع : روزنامه مردم سالاری