پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا


خصوصیات‌ یک‌ مدیر موفق‌


خصوصیات‌ یک‌ مدیر موفق‌
در این‌ نوشتار خصوصیات‌ یك‌ مدیر موفق‌ به‌ عنوان‌ مدیر پروژه‌ بررسی‌ می‌شود. وظایفی‌ كه‌ مدیر پروژه‌ بر عهده‌ دارد، اغلب‌ پیچیده‌ و چند جانبه‌ است‌. مدیریت‌ پروژه‌چالشی‌ است‌ كه‌ به‌ مهارتهایی‌ چون‌ ایجاد گروه‌ كار، رهبری‌، حل‌ تعارض‌، تخصص‌ فنی‌،برنامه‌ ریزی‌، سازماندهی‌، خلاقیت‌، اداره‌ كردن‌ و تخصیص‌ منابع‌ و كنترل‌، نیاز دارد. عامل‌مهم‌ و كلیدی‌ در عملكرد و بهره‌ وری‌ مدیریت‌ پروژه‌، توانایی‌ تلفیق‌ و تركیب‌ وظایف‌ افراداز نظامهای‌ مختلف‌ كاری‌ در قالب‌ یك‌ گروه‌ كاری‌ >كارآمد< است‌. سبك‌ مدیریتی‌ كه‌ مدیر پروژه‌ در شرایط و اقتضاهای‌ متفاوت‌ انتخاب‌ می‌كند باید تركیب‌ و تلفیق‌ نظامهای‌كاری‌ و تخصیص‌ منابع‌ برای‌ عملیات‌ فعال‌ را تسهیل‌ كند. بنابراین‌ مدیرپروژه‌ باید دارای‌مهارتهای‌ خاصی‌ بوده‌ و توانایی‌ بكارگیری‌ آنها را داشته‌ باشد.
مهارتهای‌ مورد نیاز مدیر پروژه‌ عبارتند از:
۱)مهارتهای‌ ایجاد گروه‌ كار
تشكیل‌ یك‌ گروه‌ كار با تخصص‌های‌گوناگون‌ یكی‌ از مسوولیتهای‌ اولیه‌ مدیر پروژه‌است‌. برای‌ تشكیل‌ گروه‌ كار، به‌ طیف‌ وسیعی‌از مهارتها و تخصص‌ها نیاز است‌. برای‌ این‌كه‌ كار گروه‌، موثر و مفید باشد، مدیر پروژه‌باید فضا و جو مناسبی‌ برای‌ انجام‌ كار گروهی‌و مشاركتی‌ فراهم‌ كرده‌ و شرایطی‌ باویژگیهای‌ خاص‌ ایجاد كند. این‌ ویژگیهاعبارتند از:
- اعضای‌ گروه‌ نسبت‌ به‌ اهداف‌ پروژه‌احساس‌ تعهد كنند
- ایجاد روابط شخصی‌ خوب‌ و روح‌ كارگروهی‌
- تامین‌ تخصص‌ها و منابع‌ مورد نیاز
-اهداف‌ كاملا روشن‌ و برنامه‌های‌ مشخص‌
- كسب‌ حمایت‌ مدیران‌ عالی‌
- رهبری‌ و هدایت‌ مناسب‌
- برقراری‌ روابط آزاد با اعضای‌ گروه‌ وسازمانهای‌ مرتبط با پروژه‌
- كمترین‌ مقدار اختلاف‌ و تعارض‌ بین‌ افراد.
در گردآوری‌ افراد از تخصص‌های‌ كاری‌مختلف‌ در یك‌ گروه‌ كارآمد سه‌ موضوع‌ قابل‌توجه‌ شامل‌: ارتباطات‌ موثر، ابراز علاقه‌خالصانه‌ درباره‌ رشد حرفه‌ای‌ اعضای‌ گروه‌ وتعهد در مورد اهداف‌ پروژه‌، وجود دارد.
۲)مهارتهای‌ هدایت‌ و رهبری‌
پیش‌ نیاز قطعی‌ برای‌ موفقیت‌ مدیرپروژه‌ آن‌ است‌ كه‌ مدیر توانایی‌ هدایت‌ افرادپروژه‌ را در یك‌ محیط تقریبٹ بدون‌ ساختارثابت‌، داشته‌ باشد. این‌ موضوع‌ در ارتباط بامدیران‌ و كاركنان‌ سطوح‌ پشتیبانی‌ و خطوطعملیاتی‌، مصداق‌ بیشتری‌ دارد. یك‌ سبك ‌رهبری‌ كارآمد در پروژه‌ دارای‌ خصوصیاتی‌است‌ شامل‌:
- رهبری ‌ و هدایت‌ عملیات‌ پروژه‌
- همكاری‌ در حل‌ مسائل‌
- ایجاد تسهیلات‌ برای‌ ورود افراد متخصص‌به‌ گروه‌ پروژه‌
- توانایی‌ اداره‌ تعارضهای‌ بین‌ افراد
- كمك‌ به‌ فرایند اخذ تصمیم‌ در گروه‌
- قابلیت‌ برنامه‌ ریزی‌ و انجام‌ تعهدات‌
- توانایی‌ برقراری‌ ارتباط با دیگران‌
- ارایه‌ نتایج‌ كار گروهی‌ به‌ مدیران‌ عالی‌.
۳)مهارتهای‌ حل‌ و فصل‌ تعارض‌
در كار پیچیده‌ مدیریت‌، اداره‌ و حل‌ وفصل‌ تعارض‌، یكی‌ از مسائل‌ اساسی‌ است‌.تعارض‌ معمولا در سازمانهای‌ بزرگ‌ كه‌ ارتباطبین‌ اجزای‌ آن‌ چند جانبه‌ و متقاطع‌ است‌، به‌وجود می‌آید. درك‌ ابعاد تعارض‌ برای‌ اداره‌موثر آن‌، اهمیت‌ زیادی‌ دارد. تصمیمات‌ضعیف‌، تاخیر زیاد در حل‌ مسائل‌، به‌ هم‌ ریختگی‌ در تلاشها و همه‌ موارد منفی‌، تعارضی‌ ضد ارزش‌ و مانع‌ عملكرد، ایجادمی‌كند. در مواردی‌ كه‌ تضاد و تعارض‌ موجب‌پویایی‌ و ارایه‌ اطلاعات‌ جدید و ایجاد روح‌رقابت‌ شود نه‌ تنها مضر نیست‌ بلكه‌ می‌تواندمفید هم‌ باشد. توانایی‌ حل‌ تعارض‌ موجب‌می‌شود كه‌ عملكرد مدیر پروژه‌ بهبود یابد.
برای‌ رفع‌ تعارض‌، مدیر پروژه‌ بایداقداماتی‌ را انجام‌ دهد كه‌ عبارتند از:
- به‌ منظور ایجاد محیطی‌ فعال‌ در پروژه‌،تعامل‌ سازمانی‌ و عناصر رفتاری‌، افراد را درك‌كند.
- با توجه‌ به‌ اهداف‌ پروژه‌ با تمام‌ سطوح‌ سازمانی‌، ارتباط موثر داشته‌ باشد. بررسی‌منظم‌گزارشها نقش‌ مهمی‌ در برقراری‌ ارتباطدارد.
- تشخیص‌ ابعاد و آثار تعارض‌ و زمان ‌احتمالی‌ بروز آن‌ در دوره‌ زندگی‌ پروژه‌،برنامه‌ریزی‌ كارآمد، برنامه‌ ریزی‌ اقتضایی‌،تامین‌ تعهدات‌ و الزام‌ مدیر به‌ كمك‌ دراجتناب‌ و یا حداقل‌ كردن‌ تضادها، قبل‌ از آن‌كه‌ تضاد بر اجرای‌ پروژه‌ اثر جدی‌ بگذارد.
●آثار تعارض‌ در پروژه‌ به‌ توانایی‌
مدیر پروژه‌ در بهره‌ برداری‌ مثبت‌ از تعارض‌، بستگی‌ دارد. به‌ هر حال‌ مدیر پروژه‌ مسوولیت‌اجرای‌ پروژه‌ را بر عهده‌ دارد و باید بداند كه‌تعارض‌ چگونه‌ بر موفقیت‌ یا شكست‌ وی‌ و عملیات‌ اجرای‌ پروژه‌ اثر می‌گذارد.
۴)مهارتهای‌ فنی‌
تعداد كمی‌ از مدیران‌ پروژه‌، تخصصهای‌فنی‌،اداری‌ و بازرگانی‌ را با هم‌ دارند. نهایت‌ مطلوبیت‌ است‌ كه‌ یك‌ مدیر پروژه‌ بتواند به‌صورت‌، موثر، مطالب‌ تكنولوژیكی‌، بازرگانی‌ ومسائل‌ سازمانی‌ و اداری‌ را كاملا درك‌ كند و در مسیر اجرای‌ پروژه‌ راه‌ حلهای‌ جامع‌، ارایه‌ داده‌و خلاقیت‌های‌ فنی‌ به‌ وجود آورد. در هرپروژه‌ای‌ تعدادی‌ متخصص‌ فنی‌ برای‌ انجام‌كارهای‌ مهندسی‌، ارزیابی‌ مفاهیم‌ فنی‌،برقراری‌ ارتباط موثر در مسائل‌ فنی‌، بررسی‌ مخاطرات‌ و تجزیه‌ و تحلیل‌ ارتباط موارد فنی‌با هزینه‌، تهیه‌ و تدوین‌ برنامه‌ زمان‌ بندی‌ وسایر مسائل‌ فنی‌، مورد نیاز است‌. برای‌ حل ‌مسائل‌ پیچیده‌ هنگام‌ اجرای‌ عملیات‌، مدیر پروژه‌ باید دارای‌ زمینه‌ اطلاعات‌ فنی‌باشد.به‌ هر حال‌ جمع‌ آوری‌ متخصصان‌ فنی‌برای‌ موفقیت‌ مدیر پروژه‌ اهمیت‌ دارد.متخصصان‌ فنی‌ به‌ مدیریت‌ كارآمد برای ‌انجام‌ و توسعه‌ برنامه‌های‌ مهندسی‌ یاحمایت‌ وی‌ از كارهای‌ فنی‌ و مهندسی‌، نیازدارند.
۵)مهارتهای‌ برنامه‌ ریزی‌
مهارت‌ برنامه‌ریزی‌ برای‌ هر نوع‌ كار ومسوولیتی‌ لازم‌ و مفید است‌. برنامه‌ پروژه‌ مانند نقشه‌ای‌ راهنما بوده‌ و نشان‌ می‌دهد ازابتدا تا انتها، كار را چگونه‌ باید پیمود.برنامه‌ ریزی‌، امری‌ است‌ مستمر و مداوم‌و برای‌ تمام‌ سطوح‌ سازمانی‌ ضرورت‌ دارد.تهیه‌ یك‌ برنامه‌ كلی‌ از فعالیتهای‌ پروژه‌ و قبل‌ از شروع‌ عملیات‌ پروژه‌ یكی‌ ازمسوولیتهای‌ مدیر پروژه‌ است‌. برای‌ تعیین ‌منابع‌ مورد نیاز و برنامه‌ ریزی‌ صحیح‌، مدیرپروژه‌ باید از مهارتهای‌ ارتباطی‌ و پردازش‌اطلاعات‌، آگاهی‌ داشته‌ باشد و همچنین‌ ازتوانایی‌ مذاكره‌ با مدیران‌ و مقامات‌ مربوط،برخوردار بوده‌ و با افراد كلیدی‌ در داخل‌ و خارج‌سازمان‌ ارتباط برقرار كند.
برنامه‌ ریزی‌ موثر به‌ مهارتهایی‌ درزمینه‌های‌ پردازش‌ اطلاعات‌، ارتباطات‌،مذاكره‌ با مسوولان‌ و مدیرانی‌ كه‌ منابع‌، دراختیار آنهاست‌، تعهد قابل‌ اعتماد،برنامه‌ریزی‌ تدریجی‌ و مرحله‌ای‌، تعیین‌تاریخ‌ رویدادهای‌ مهم‌ و تسهیل‌ در وظایف ‌مدیریتی‌ نیاز دارد.با توجه‌ به‌ این‌ كه‌ تغییر در محدوده‌ كارپروژه‌ اجتناب‌ ناپذیر است‌، برنامه‌ بایدمنعكس‌ كننده‌ تغییرات‌ و تجدید نظرهایی‌ضروری‌ باشد.مدیر پروژه‌ همچنین‌ باید بداند كه‌ برنامه‌ ریزی‌ می‌تواند همراه‌ با اغراق‌ باشد.اگر اصل‌ برنامه‌ ریزی‌، تحت‌ نظارت‌ مدیر قرارنگیرد، خود برنامه‌ و تدوین‌ آن‌ می‌تواند هدف‌نهایی‌ به‌ حساب‌ آید و جانشین‌ ضعیفی‌ برای‌كارهای‌ خلاق‌ شود. افراد و كارشناسان‌ پروژه‌ممكن‌ است‌ اقدامات‌ نوآور را به‌ بهانه‌ این‌ كه‌در برنامه‌، پیش‌بینی‌ نشده‌، كنار بگذارند.
۶)مهارتهای‌ سازمانی‌
مدیر پروژه‌ باید چگونگی‌ انجام‌ عملیات‌سازمان‌ را به‌ خوبی‌ دریابد و نحوه‌ كار سازمان ‌را بداند. مهارتهای‌ سازمانی‌ خصوصٹ در حین‌شكل‌گیری‌ پروژه‌ و شروع‌ آن‌، یعنی‌ در زمانی‌كه‌ مدیر پروژه‌، سازمان‌ و تشكیلات‌ پروژه‌ را بنیان‌ گذاشته‌ و افراد متخصص‌ را برمی‌گزیند،بسیار اهمیت‌ دارد. این‌ امر به‌ تعریف‌ و تعیین‌مسوولیتها، روابط گزارش‌ دهی‌ و ارایه‌اطلاعات‌ و پردازش‌ آن‌ نیاز دارد. همچنین‌شناخت‌ كلی‌ انواع‌ سازماندهی‌ و در نظر گرفتن ‌سازمان‌ و تشكیلات‌ مناسب‌ برای‌ پروژه‌، لازم‌است‌ .
۷)مهارتهای‌ اقتصادی‌
مدیران‌ پروژه‌ به‌ دیدگاههای‌ كلی‌مدیریتی‌ نیز احتیاج‌ دارند. بررسیهای‌اقتصادی‌ یكی‌ از مهمترین‌ موضوعاتی‌ است‌كه‌ بر عملكرد مالی‌ پروژه‌ تاثیر می‌گذارد. دراین‌ زمینه‌ مدیر پروژه‌ باید با مطالبی‌ مانندرضایت‌ صاحب‌ كار، رشد، توسعه‌، تفسیر وبررسی‌ برنامه‌ها آشنا باشند. مدیر پروژه‌كارآمد به‌ تمام‌ موضوعات‌، علاقه‌ نشان‌ داده‌ ومهارتهای‌ مالی‌ و اقتصادی‌ خود را از طریق‌كسب‌ تجربه‌ كامل‌ می‌كند.
-۸ مهارتهای‌ اداری‌
مهارتهای‌ اداری‌ برای‌ هدایت‌ سازمان‌پروژه‌ ضروری‌ است‌. مدیر پروژه‌ باید در زمینه‌برنامه‌ ریزی‌ و گزینش‌ نیروی‌ انسانی‌،بودجه‌بندی‌ و زمان‌بندی‌ و روشهای‌ كنترل‌،تجربه‌ داشته‌ باشد. كارشناسان‌ فنی‌ كه‌ مدیرمی‌شوند با مشكل‌ عدم‌ درك‌ دقیق‌ روشهای‌اداری‌ و فنون‌ مربوط به‌ آن‌ مواجهند. به‌ هرحال‌ مدیران‌ پروژه‌ بهتر است‌ خود را ازجزییات‌ موضوعات‌ اداری‌ دور نگه‌ دارند وانجام‌ كارهای‌ اجرایی‌ را به‌ گروههای‌پشتیبانی‌ و مدیر اداری‌ واگذار كنند.
-۹ مهارتهای‌ كسب‌ پشتیبانی‌مدیران‌عالی‌
مدیر پروژه‌ از نظر سازمانی‌ با یك‌ هرم‌سازمانی‌، سروكار دارد كه‌ بعضی‌ از مدیران‌واقع‌ در هرم‌،مدیر پروژه‌ را حمایت‌ كرده‌ وبعضی‌ از آنها فعالیتهای‌ وی‌ را كنترل‌ می‌كنند.درك‌ و فهم‌ این‌ اشتراكها با سایر واحدها برای‌مدیر پروژه‌ اهمیت‌ دارد و توانایی‌ ایجاد وبرقراری‌ روابط مطلوب‌ با مدیران‌ ارشد، كمك ‌بزرگی‌ به‌ مدیر پروژه‌ خواهد كرد. حمایت‌مدیران‌ عالی‌ سازمان‌ یا دستگاه‌ اجرایی‌، ازضروریات‌ قطعی‌ برای‌ جلب‌ همكاری‌ سایرواحدهای‌ سازمان‌ است‌.
سازمان‌ پروژه‌، متشكل‌ از مدیران‌توانمند با منابع‌ متفاوت‌ و روشهای‌ مختلف‌انجام‌ كار است‌، این‌ سیستم‌ قدرت‌ به‌ دلیل‌ منافع‌ مدیران‌، تمایل‌ به‌ عدم‌ تعادل‌ و تمركزدر قدرت‌ دارد، فقط یك‌ رهبر و مدیر پروژه‌قوی‌ كه‌ مورد حمایت‌ مدیران‌ عالی‌ است‌،می‌تواند از كجروی‌ جلوگیری‌ كند.
-۱۰ مهارتهای‌ تخصیص‌ منابع‌
مدیر پروژه‌ با واحدها و سرپرستان‌متفاوتی‌ در سازمان‌ یا دستگاه‌ اجرایی‌ سروكاردارد. كنترل‌ بعضی‌ امور و فعالیتها مانند تعدادكاركنان‌، هزینه‌های‌ غیرمستقیم‌ نیروی‌انسانی‌، سوددهی‌ و بهره‌وری‌ و تخصیص‌منابع‌، ارتباط چند جانبه‌ دارد.برنامه‌ ریزی‌ تفصیلی‌ و موثر، ممكن‌است‌ انجام‌ تعهدات‌ به‌ وسیله‌ سایر واحدها راتسهیل‌ كرده‌ و كار كنترل‌ را تقویت‌ كند. بخش‌مهم‌ و مبنای‌ تخصیص‌ منابع‌، شرح‌ كار است‌.بنابراین‌ باید شرح‌ كار با دقت‌ بیشتری‌ تهیه‌ شود.برای‌ تهیه‌ برنامه‌ اجرایی‌ و قابل‌ كنترل‌،تعیین‌ رویدادهای‌ مهم‌ و تاریخ‌ دقیق‌ برای‌برنامه‌ها و سیستمهای‌ لازم‌، ضرورت‌ دارد.
●●نتیجه‌:
مدیر پروژه‌ از دید همكاران‌ پروژه‌ ومدیران‌ سازمان‌ اصلی‌، باید دارای‌ دو نوع‌اعتبار باشد. اول‌، اعتبار فنی‌. لازم‌ است‌كارفرما، مدیران‌ عالی‌ و واحدهای‌ عملیاتی‌سازمان‌ و كاركنان‌ پروژه‌، مدیر پروژه‌ را
به‌ عنوان‌ هماهنگ‌ كننده‌ پروژه‌، بررسی‌ كننده‌و مفسر اطلاعات‌ فنی‌ بپذیرند. مدیر پروژه‌ مجبور نیست‌ كه‌ تخصص‌ فنی‌ بالایی‌ نسبت‌به‌ كاركنان‌ پروژه‌ داشته‌ باشد تا با همه‌متخصصان‌ پروژه‌، بحثهای‌ فنی‌ و تخصصی‌كند. مدیر پروژه‌ مجبور است‌ در حد فهم‌ ودرك‌ منطقی‌ مبانی‌ فن‌ آوری‌ پروژه‌، تخصص‌داشته‌ باشد. همچنین‌ باید بتواند فن‌ آوری‌پروژه‌ را برای‌ مدیران‌ ارشد شرح‌ داده‌ وخواسته‌ها و نیازهای‌ فنی‌ كارفرما را برای‌كاركنان‌ پروژه‌ تعبیر و تفسیر كند. دوم‌،مدیر پروژه‌ باید اعتبار اداری‌ لازم‌ را هم‌ داشته‌ باشد. مدیر پروژه‌ مسوولیتهای‌ مهم‌ اداری‌دارد كه‌ لازم‌ است‌ دارای‌ مهارتهای‌ خاصی‌باشد. یكی‌ از مسوولیتهای‌ مهم‌ وی‌پاسخگویی‌ به‌ كارفرما و مدیران‌ عالی‌سازمان‌ است‌. گاهی‌ اوقات‌ ناتوانی‌ درپاسخگویی‌ به‌ مقامات‌ یا عدم‌ انجام‌ وظایف‌می‌تواند مدیر پروژه‌ را در وضعیت‌ نامناسبی‌قرار دهد. مسوولیت‌ دیگر، نظارت‌ و كنترل‌ بركاركنان‌ و اعضای‌ گروه‌ پروژه‌ است‌.
مدیر پروژه‌ باید اطمینان‌ داشته‌ باشد كه‌ مواد، تجهیزات‌ و نیروی‌ انسانی‌ در زمان‌بندی‌ مورد نیاز قابل‌ دسترسی‌ هستند.
دكتر حجت‌ ا... مهریاری‌