مدیریت هزینه روبات ها در فرایند تولید

واگذاری فعالیتهای انسان به روبات همواره در زندگی بشر مطرح بوده و هست و گسترش فناوری روبات در محیطهای تولیدی موجب شده است كه دانش حسابداری به ویژه در حوزه حسابداری قیمت تمام شده (یا به تعبیر متداول، حسابداری صنعتی) با چالشهای جدیدی مواجه شود. میزان دخالت روبات در فرایند تولید، میزان جابجایی دستمزد مستقیم و یا حذف آن در اثر جایگزینی روبات، طبقه بندی هزینه ها در محیطهای صنعتی روباتیك، مدیریت نیروی انسانی و هزینه آن و الزامات هزینه ای مربوط به روبات، موضوعاتی است كه در این مقاله بدان توجه شده است. ضمنا مفاهیم هزینه‌یابی فعالیت، هزینه‌یابی هدف و سایر مفاهیم هزینه‌یابی مورداشاره قرار گرفته است.
باتوجه به سیر تحولات و پیشرفتهای عظیم فناوری و نیازهای وسیع اطلاعاتی، محاسباتی و كیفیتی، استفاده از سیستم های خودكار به امری ضروری مبدل گشته است. و روزی نیست كه اخبار مربوط به سیستم های خودكار در حوزه نظامی، پزشكی، فضایی، صنعتی و... شنیده نشود. «ایجاد حركات مصنوعی و انجام یك سلسله عملیات از پیش برنامه ریزی شده توسط یك وسیله ساخت بشر به جای بشر، همچون پرواز از گذشته دور جزو آرزوها و انتظارات وی بوده است.
در اوایل دوران انقلاب صنعتی، این امر با پیدایش روشهای ابتدایی ذهنی و سپس ظهور عینی، تحق یافت» اگرچه این مدعا در جای خود قابل نقد و بررسی است ولی درهرحال، در سده های اخیر، سرعت تحقق این آرزوها بسیار شدید بوده است و با گذشت زمان به صورت تصادفی درحال گسترش است.
پیدایش روبات در جوامع صنعتی برمبنای انجام كارهای دقیق، سریع، ارزان، بدون عوارض سیاسی و اجتماعی، فرمان پذیری محض و قابلیت انطباق برای برنامه ریزی های مختلف بوده است ولی هم اكنون گسترش این سیستم در كارائیهای مختلف و خصوصا كارهای خطرناك و حساس به عنوان یك ضرورت اقتصادی و فنی مطرح شده است.
در بررسیهای علمی و فنی این پدیده به مجموعه كاملی از تخصص ها برمی خوریم، مسایل دینامیك، استاتیك، مقاومت مصالح، طراحی مكانیسم ها، آلیاژهای مناسب و مقاومتهای موردنظر، متالورژی، كنترل، الكترونیك و مبانی قدرت (برق)، اقتصاد مهندسی، ریاضیات، فیزیك و حسابداری ازجمله مقولات موردبحث است. در این مقاله بدوا مروری كلی بر مفهوم روبات وكاربرد آن در صنایع صورت می گیرد و سپس موضوع حسابداری قیمت تمام شده در ارتباط با صنایع روباتیك موردبررسی قرار می گیرد.
لازم به ذكر است كه در قرن بیست و یكم، جایگاه حسابداری نیز در راستای چیرگی فناوری اطلاعات تغییر كرده است و به قول یكی از نویسندگان تغییراتی كه در این قرن رخ خواهد داد بر حسابداری نیز تاثیر خواهد گذارد. این تغییرات عبارتند از ۱ – جایگزینی بازار بسیار بزرگ به جای مشتریان فعلی اطلاعات حسابداری ۲ – نیاز این استفاده كنندگان به اطلاعات و مشاوره سریع اشخاص حرفه ای و ۳ – ادغام حرفه ها و مقوله های موردبحث.
● تعریف روبات(۱)
لغت روبات (ROBOT) در اكثر زبانهای زنده دنیا با همین تلفظ دارای معنای واحدی است. این لغت اولین بار در خلال سالهای ۱۹۲۰ تا ۱۹۳۰ در نمایشنامه ای كه توسط كارل كاپك نویسنده چكسلواكی نوشته شده بود و (ROSSUME UNIVERSAL ROBOT)R.U.R نام داشت، به كار برده شد.
در این نمایشنامه اشخاصی نقش موجوداتی مصنوعی وكوچك شبیه انسان را بازی می كرده اند كه به طور مطلق تحت فرمان صاحب خود قرار داشته و دستورهایش را موبه مو اجرا می كرده اند. این موجودات، روبات نامیده می شد كه منشا آن از لغت اسلاو ROBOTA به معنای كارگر اجباری است. در سال ۱۹۹۴۰، آیزاك آسیموف (ISSAC ASSIMOF) سه قانون ROBOTICS را بدین شرح تبیین كرد.
یك روبات موجودی است كه:
۱ – نباید به انسان آزار برساند و اجازه ندهد به چیزی ضرر برسد؛
۲ – باید از انسان اطاعت كند مگراینكه با قانون اول مغایرت داشته باشد؛
۳ – باید خود را در برابر خطر محافظت كند، مگراینكه با قانون اول و دوم مغایرت داشته باشد.
موسسه روباتیك آمریكا (RIA) تعریف زیر را ارائه داده است: روبات وسیله ای است با دقت عمل زیاد كه قابل برنامه ریزی مجدد بوده و توانایی انجام چند كار را دارد. این وسیله برای حمل مواد، قطعات، ابزارها یا سیستم های تخصصی طراحی گردیده و دارای حركات مختلف و برنامه ریزی شده است هدف از ساخت روبات انجام وظایف گوناگون است.
روبات از لحاظ تاریخی، چهار مرحله را طی كرده است كه در آخرین مرحله، روبات های هوشمند یا روبات های نسل سوم نامیده می شوند.
● دسته بندی روبات ها(۲)
اتحادیه روبات های ژاپنی JIRA روبات ها را به ۶ دسته تقسیم كرده است:
▪ وسیله ای كه توسط دست كنترل می شوند. یعنی توسط عامل انسانی كار می كند؛
▪ وسیله ای برای حمل اشیا كه مراحل متوالی وظیفه خود را برمبنای یك روش از پیش تعیین شده انجام می دهد و تغییر و بهسازی آن مشكل است؛
▪ روباتی كه برای كارهای متوالی متغیر كه مشابه دسته دوم است ولی تغییر و كارهای آن راحت است؛
▪ روبات مقلد: اپراتور در ابتدای امر به صورت دستی با هدایت یا كنترل روبات، كاری را كه باید اجرا شود، انجام می دهد و روبات مراحل انجام وظیفه را در حافظه خود ضبط می كند و هر وقت لازم باشد می توان اطلاعات ضبط شده را از روبات مجددا درخواست كرد و روبات مطابق درخواست، به صورت خودكار انجام وظیفه می كند؛
▪ روبات كنترل عددی: عامل انسانی وظیفه روبات را توسط یك برنامه رایانه ای به او تفهیم می كند و نیازی به هدایت دستی روبات نیست؛
▪ روبات باهوش: روباتی است با توانایی درك محیط خود و تكمیل موفقیت آمیز یك وظیفه، این روبات علی رغم ایجاد تغییرات مختلف در شرایط محیطی، باید به وظیفه خود عمل كند.
موسسه روباتیك آمریكا فقط دسته های ۳ تا ۶ را، روبات محسوب می كند.
ساختمان عمومی یك روبات متشكل از سیستم مكانیكی مفصلی، تحریك كننده ها، سیستم های انتقال، سنسورها و مغز روبات (CPU) است و برنامه نویسی آن به دو طریق ON-LINE و OFF-LINE صورت می گیرد كه البته با گذشت زمان، به علت عدم كارایی برنامه های ONLINE استفاده از برنامه های OFF LINE گسترش می یابد.
زبان برنامه نویسی روبات ها یك زبان رایانه ای است كه برای كنترل روبات طراحی شده است. چنین زبانی علاوه بر دارا بودن دستورهای موردنیاز معمولی (مانند دستورهای مربوط به عبارات شرطی) باید دارای دستورهایی نیز باشد كه حركت و جابجایی روبات را كنترل می كند. وجه تمایز یك برنامه مختص كنترل روبات ها با یك برنامه عمومی، همین دستورهای كنترل است.
● هزینه های روبات
مخارج و هزینه های مرتبط با روبات در بخشهای زیر قابل بررسی است:
▪ مخارج خرید و نصب روبات؛
▪ مخارج ابزارهای مخصوص جانبی روبات؛
▪ هزینه نگهداری و سرویس متناسب روبات؛
▪ هزینه های انرژی روبات؛
▪ هزینه استهلاك روبات و ابزارهای مخصوص جانبی.
قیمت خرید روبات بسیار متغیر است و هرچه پیچیدگی كنترل بیشتر باشد امكان تطبیق،
برای انجام كارهای مختلف و جدید بیشتر است. سیستم های پیشرفته تر و گران قیمت تر، ابزار كار و تعمیر كمتری نیاز دارند و خرج نصب آن نیز كمتر است.
ابزار مخصوصی جانبی این روبات‌ها نیز، سرمایه بر است به گونه ای كه بعضا بهای برخی از این ابزارها، گرانتر از قیمت روبات است.
روباتها به نگهداری و سرویس، پیاده وبازدید كردن به موقع شدیدا نیازمند است و هزینه های مذكور بعضا تا حدود ۱۰ درصد درآمد سالانه آنهاست.
بدیهی است كه روبات ها نیز همانند سایر وسایل و ماشین آلات، دارای عمر مفید معینی بوده و طی مدت مذكور، مستهلك می شوندو نحوه استهلاك آنان از دیدگاه حسابداری می تواند همانند استهلاك ماشین آلات به شكلهای مختلفی صورت پذیرد كه البته ملاحظات مالیاتی نیز در این مقوله از اهمیت بسزایی برخوردار است.
منابع مالی روبات: در مقابل هزینه های گفته شده، منافع مالی قابل تصور برای به كارگیری روبات عبارتنداز:
▪ بهبود كیفیت مخصوصا از بعد رعایت یكنواختی در كیفیت كارهای انجام شده؛
▪ افزایش بازدهی در مقیاس زمان؛
▪ صرفه جویی در به كارگیری عامل انسانی.
استفاده از تجهیزات تولید كالا كه عملا تحت كنترل و هدایت رایانه ها هستند نظیر خطوط تولید روباتیك، دستگاههای تراش خودكار و استفاده از خروجی سیستم های اطلاعاتی مدیریت (مثلا برنامه ریزی تولید) به عنوان ورودیهای سیستم های كنترل تولید، از یك سو و استفاده از خروجی سیستم های ماشینی كنترل تولید، (آمار و ارقام بسیار جزیی و دقیق تولید و ساعات مصرفی برای كار و غیره) به عنوان ورودی سیستم های اطلاعاتی مدیریت و حسابداری، ازسوی دیگر، نشان از فناوری ساخت و تولید محصول امروزی دارد. (۳)
حسابداری قیمت تمام شده و صنایع روباتیك: مطالعه در كتابهای جدید حسابداری قیمت تمام شده (صنعتی) بیانگر میزان توجه بسیار زیاد به پدیده خودكارسازی فعالیتها (و طبیعتا استفاده از روبات) و تاثیر آن بر این گرایش از حسابداری است.
«بارفیلد»، «ری بورن» و «كینی» به مقایسه تولید سنتی و سیستم های تولید انعطاف پذیر مدرن پرداخته اند كه جدول شماره یك حاصل مقایسه مذكور است.(۴)
«هانس و «موون» در كتابی دیگر تحت عنوان مدیریت قیمت تمام شده بیان می دارند كه خودكارسازی (اتوماسیون)، شركتها را قادر ساخته است تا(۵):
موجودی و زمان پردازش را كاهش و ظرفیت تولید را افزایش دهد و همچنین كیفیت خدمات را بهبود می‌بخشد.
به بیان دیگر، خودكارسازی، می تواند مزیت رقابتی را برای شركت به ارمغان آورد. استقرار تولید خودكار، معمولا تولید بهنگام (JUST IN TIME=JIT) را درپی دارد و به مرور افزایش كیفیت و كاهش زمان را به دنبال دارد.
شركتها درحالی كه هرچه بیشتر، خودكار می شوند مزیت رقابتی آنان نسبت به سایر شركتها افزایش می یابد و برای بسیاری از شركتهای تولید، خودكارسازی (اتوماسیون) به معنای بقا است. شكل مدرن تر این شركتها، سیستم تولید یكپارچه رایانه ای (CIM) است كه در آن محصولات با استفاده از رایانه، طراحی، تست، تولید و تمامی زیرسیستم‌ها و عناصر تولید با یكدیگر هماهنگ می شوند.
یكی از انواع سیستم تولید یكپارچه رایانه ای، سیستم تولید انعطاف پذیر (FMS) است كه تولید یك مجموعه از محصولات را از شروع تا پایان با استفاده از روبات ها و سایر تجهیزات خودكار، تحت كنترل یك سیستم رایانه مركزی امكان پذیر می سازد.
اخیرا شركتهای زیادی در كشورهای مختلف برای ساخت محصولات خود از روشهای رایانه ای استفاده می كنند. استفاده از فناوری های جدید در تولید محصولات و ارائه خدمات، اثر عمده ای بر شیوه ها و تكنیك های حسابداری صنعتی (قیمت تمام شده) داشته است. مثلا روشهای ساخت به كمك آدمهای ماشینی (روبات ها) و رایانه ها جایگزین ساخت توسط انسان در پاره ای از صنایع شده است.
هزینه دستمزد كه در گذشته بخش عمده‌ای از هزینه های ساخت محصولات به شكل سنتی را تشكیل می داد امروز در بسیاری از شركتها كه محصولات خود را به شكل خودكار و با به كارگیری فناوری بالا تولید می كنند، به درصد ناچیزی تقلیل یافته است.(۶)
نگهداری اطلاعات مرتبط با هزینه های حقوق و دستمزد و ردیابی این هزینه ها با تولیدات در سیستم های سنتی ساخت در مقایسه با سیستم های خودكار امروزی، نیازمند عملیات دفتری بیشتری بود. از همه مهمتر، در محیطهای فوق العاده خودكار، تعیین علل رخداد هزینه های عمومی ساخت بسیار پیچیده تر از گذشته است چون محرك این گونه هزینه های ساخت در چنین محیطهایی دیگر نمی تواند تنها به یك عامل، نظیر هزینه دستمزد یا ساعات كاركرد نیروی انسانی محدود شود.
رقابتی شدن تجارت و تحولات فناوری سبب گردیده است كه مفاهیم جدیدی در مباحث هزینه یابی و حسابداری قیمت تمام شده مطرح شود كه متفاوت از مفاهیم سنتی این مقوله از حسابداری است. مفاهیمی چون هزینه یابی كیفیت، هزینه یابی كایزن، هزینه یابی هدف، فعالیتهای واجد ارزش افزوده و بدون ارزش افزوده، هزینه یابی برمبنای فعالیت و... از این جمله اند.(۷)
چون رقابت جهانی در تمامی صنایع روبه افزایش است. واحدهای انتفاعی به منظور قیمت گذاری محصولات و خدمات خود به گونه‌ای كه قابل رقابت با محصولات و خدمات مشابه باشد ناگزیرند به سطوح بالایی از بهره وری دست یابند. از حسابداران صنعتی و مدیریت خواسته شده است كه برای كمك به مدیران به منظور فراهم كردن امكان حضور آنان در چالشهای بین المللی ناشی از رقابت جهانی، شاخصهایی درخصوص بهره وری تدوین كنند.● مدیریت هزینه
تغییرات شگرف در فناوری همراه با رقابت جهانی در تجارت، مدیران شركتها را وادار كرده است كه به تولید و عرضه محصولات و خدمات با كیفیت های بالا بپردازند. نیازهای مشتریان را به سرعت تامین كنند و این فعالیتها را با حداقل هزینه ممكن انجام دهند.(۶)
این الزامات نیاز به تجدیدنظر در سیستم های سنتی حسابداری صنعتی را به منظور ارائه اطلاعات سودمند، ایجاب می كند. تولید انبوه محصولات مشخص با ویژگیهای معین و با فناوری ثابت، مبنای مدل های سنتی حسابداری صنعتی است اما با خودكار شدن تولید، نقش عامل دستمزد مستقیم در فرایندهای ساخت، كاهش اما سایر هزینه ها، بویژه هزینه های سربار ساخت، افزایش می یابد. زیرا، تولید مكانیزه نیاز به سرمایه گذاری هنگفت در ماشین آلات و تجهیزات، طراحی مهندسی و فرایندهای جدید ساخت دارد.
در مدل های سنتی حسابداری صنعتی فرض بر این است كه هر شركتی اقلام استاندارد شده معدودی را به شكل انبوه تولید می كند و تولید انبوه، تنها راهكار اساسی برای صرفه جویی در هزینه ها محسوب می شود. اما خودكار كردن تولید باعث كاهش هزینه تغییر تولید از محصولی به محصول دیگر می شود و به شركتها این امكان را می‌دهد كه بسیاری از دسته های كوچك محصولات گوناگون را در مدت زمانی كوتاه، تولید كنند. چنین تغییراتی در شیوه تولید نیاز به طراحی و استقرار سیستم های نوین حسابداری صنعتی دارد.
هزینه های برآوردی محصولات بر تصمیمات مرتبط با عرضه محصولات جدید، طراحی این گونه محصولات و كوششهای فروش و بازاریابی كه صرف هر نوع محصولی می شود، اثر می گذارد. علاوه بر این، هزینه های برآوردی محصولات نقش بااهمیتی در قیمت گذاری آن محصولات ایفا می كند.
سیستم مدیریت هزینه عبارت از سیستم برنامه ریزی و كنترل مدیریت به منظور دستیابی به مقاصد زیر است:
▪ اندازه گیری منابعی كه در راستای اجرای فعالیتهای عمده سازمان به مصرف می رسد؛
▪ شناسایی و حذف هزینه های بدون ارزش افزوده. هزینه های بدون ارزش افزوده به هزینه هایی اطلاق می شود كه می تواند حذف شود بدون اینكه كوچكترین خللی در كیفیت محصول و عملكرد یا ارزش موردانتظار، رخ می‌دهد؛
▪تعیین كارایی و اثربخشی كلیه فعالیتهای عمده كه در سازمان انجام می گیرد؛
▪شناسایی و ارزیابی فعالیتهای جدیدی كه می تواند عملكرد آتی سازمان را بهبود بخشد.
● مدیریت برپایه فعالیتها (۶):
امروزه اگر مدیران واحدهای انتفاعی بخواهند محصولاتی را تولید كنند كه در بازارهای جهانی با محصولات مشابه قابل رقابت باشد. باید نسبت به فعالیتهایی كه در ساخت محصولات نقش دارند و هزینه انجام این گونه فعالیتها، به موقع آگاه شوند این آگاهی از طریق شناسایی فعالیتها و تخصیص هزینه ها به فعالیتها به دست می آید. سیستم مدیریت برپایه فعالیتها از این باور سرچشمه می گیرد كه محصولات، فعالیتها را مصرف می كنند و فعالیتها، منابع را. حسابداران صنعتی و مدیریت برای تعیین هزینه ساخت محصولات و خدمات، با حفظ تمركز بر فعالیتها، سیستمی را موسوم به سیستم هزینه یابی برمبنای فعالیت تدوین كرده اند.
به كارگیری سیستم هزینه یابی برمبنای فعالیت، مدیریت را در شناسایی حلقه ارتباطی و رابطه علت و معلولی بین فعالیتهای عمده وهزینه ها كمك می كند. در سیستم هزینه یابی مبتنی بر فعالیت ابتدا هزینه ها به فعالیتها تخصیص می یابد و سپس هزینه های تخصیص یافته به فعالیتها، برمبنای میزان برخورداری هریك از محصولات از فعالیتها، به محصولات تخصیص داده می شود. سیستم مدیریت برپایه فعالیتها، سیستم طرح ریزی هزینه ها با تاكید بر فرایند مستمر بهسازی است در این روش شناسایی فعالیتهای ارزشمند از یك سو و شناسایی فعالیتهای بی ارزش ازسوی دیگر، تشویق می شود و برای حذف فعالیتهای بی ارزش و عبث كوشش به عمل می آید. به بیان دیگر، سیستم مزبور را می توان برای شناسایی و حذف فعالیتها به كار برد كه هزینه محصول را بالا می برند بدون آنكه ارزش افزوده ای در محصول ایجاد كنند.
● هزینه یابی برمبنای فعالیت: باتوجه به سلسله مراتب هزینه های تولید، چهار فعالیت جداگانه درهزینه یابی برمبنای فعالیت وجود دارند كه عبارتند از:
▪ سطح فعالیتها براساس واحد محصول (دستمزد مستقیم، مواد، هزینه های ماشین آلات، انرژی و نظایر آن) كه سهم هزینه دستمزد مستقیم در صنایع روباتیك خیلی كاهش می یابد؛
▪ سطح فعالیتها براساس دسته محصولات (هزینه آماده سازی، انتقال مواد، سفارشهای خرید و بازرسی)؛
▪ فعالیتهای نگهداری محصول (مهندسی فرایند، ویژگیهای محصول و ارتقا محصول)؛
▪ فعالیتهای نگهداری كارخانه و تجهیزات مرتبط با محصولات (مدیریت تاسیسات و تجهیزات، نگهداری ساختمان و محوطه، سوخت و روشنایی) (۸).
این هزینه ها بایستی به صورت جامع و با درنظر گرفتن چرخه عمر محصولات و شامل سه دسته هزینه های زیر موردشناسایی قرار گیرند:
۱ – هزینه های مراحل قبل از ساخت شامل هزینه های تحقیق و توسعه، هزینه های طراحی، نمونه سازی، آزمایش و ایجاد كیفیت در محصولات؛
۲ – هزینه های مرتبط با فرایند ساخت شامل هزینه های مستقیم و غیرمستقیم ساخت محصولات؛
۳ – هزینه های مراحل بعداز ساخت، شامل هزینه های فروش، بازاریابی، توزیع، بسته بندی، حمل، نمونه های رایگان، تبلیغات، خدمات پس از فروش و تضمین عملكرد مطلوب محصولات.
و در كنار اینها، توجه به هزینه یابی هدف از اهمیت بسزایی برخوردار است.زنجیره ارزش نیز در كنار این مقولات قابل توجه است.
هر فرایندی كه در زنجیره ارزش شركت نباشد جزء فعالیتهای بدون ارزش افزوده در آن شركت قلمداد می شود چراكه ارزشی برای مشتریان و محصول فراهم نمی آورد.
تشخیص سطوح مختلف هزینه های موجود، انباشت هزینه ها در مخزن هزینه های ذی ربط و استفاده از محركهای هزینه چندگانه برای تخصیص هزینه ها به كالاها و خدمات ، سه جزء اساسی هزینه یابی بر مبنای فعالیت است.(۱۰) ویژگیهای زیر نیز موجب گردیده كه هزینه یابی بر مبنای فعالیت ، جذابیت بیشتری پیدا كند.
۱ - تولید محصولات و خدمات بسیار متنوع؛
۲ - بالا رفتن هزینه های سربار كه به تعداد یانوع محصول معینی مربوط نیستند؛
۳ - خودكار سازی گسترده فعالیتها كه به طور فزاینده ای ، تخصیص سربار به محصولات؛
۴ - حاشیه سودی كه توجیه آن بسیار مشكل است .(۴)
بایستی توجه داشت كه تغییرات صورت گرفته در حسابداری بهای تمام شده ، صرفاً ناشی از روباتیك شدن صنایع نیست بلكه رقابتی شدن تجارت و تحولات فناوری، مشتركاً موجب این تحولات شده اند. به هرحال شركتهائی در دنیای تجاری امروز موفقند كه محصول با كیفیت تر با قیمت نازلتر وتحویل به موقع تر به مشتریان عرضه كنند (مثلث بقا) .
و همه اینها به كمك دانستن قیمت تمام شده و سود مطلوب میسر است و بدیهی است كه ضمن توجه به زنجیره ارزش و مفاهیمی مانند هزینه یابی چرخه عمر محصول و هزینه های قبل ، حین و بعد از تولید، اجرای مدیریت بر فرایند هزینه یابی هدف، امكان پذیر می شود و همچنین زمینه اجرای هزینه یابی كیفیت ، هزینه یابی كایزن و ... و در یك كلام، مدیریت هزینه فراهم می شود.
●● نتیجه گیری
مدیران در خلال انجام فعالیتهای حرفه ای خود در كلیه سازمانها، ناگزیر با سیستم حسابداری سرو كار دارند. مدیران ، اغلب از سیستم های حسابداری برای دستیابی به اطلاعات لازم به منظور اتخاذ تصمیمات مربوط به برنامه‌ریزی ، نظیر اینكه چه نوع محصولاتی باید ساخته شود و این محصولات با چه قیمتی باید عرضه شوداستفاده می كنند.
از سوی دیگر، سیستم های حسابداری را می توان برای ارزیابی عملكرد و سنجش تاثیر فعالیتهای كاركنان بر عملكرد شركت ، نیز به كار گرفت .بنابراین، سیستم حسابداری مستقر در سازمانها از یك طرف ، یك منبع اطلاعاتی برای تصمیمات برنامه ریزی است و از طرف دیگر ، جزء لاینفك مكانیسم كنترل سازمانها محسوب می‌شود.
استفاده از رویه های نوین حسابداری صنعتی به ویژه رویه های ناشی از محرك بازار ، شركتها را در برخورد موثر با پدیده رقابت جهانی، مهیاتر و آماده تر می سازد.شیوه هایی نظیر هزینه یابی بر مبنای فعالیت ، هزینه منابع مصرف شده را با فعالیتهای مورد نیاز برای تولید هر یك از محصولات ، ردیابی می كند. در شیوه هزینه یابی بر مبنای فعالیت ، فعالیتهای فاقد ارزش ، یعنی فعالیتهایی كه ارزشی به محصول اضافه نمی كنند. شناسایی می شوند. شناسایی و حذف فعالیتهای عبث و ضایعات بر بهبود مستمر ودر نتیجه كاهش هزینه های محصول ، تمركز دارد.
نكته بسیار جالب در مطالعه این موضوع، دستیابی به شواهد فراوان نسبت به این نتیجه گیری است كه مفاهیم اقتصادی مجددا با مفاهیم حسابداری نزدیك می شوند و طرح هزینه های واقعی مطابق با اطلاعات جاری بر مفاهیم حسابداری جان تازه ای می بخشد .(۱۱)
به عنوان نمونه هزینه یابی بر مبنای فعالیت با مفاهیم ارزش افزوده اقتصادی مورد بررسی و توجه قرار می‌گیرد.(۱۲)
بدیهی است كه روباتیك شدن صنایع در مقابل تسهیلات و كارآمدی هایی كه فراهم می‌آورد، چالشهایی را نیز برای سازمانها به همراه دارد. اهم این چالشها به شرح زیر قابل ذكر است:
۱ – خودكاركردن فعالیتها با استفاده از ماشین آلاتی كه به مرور نسبت به انسان، بی نیاز یا كم نیاز می شوند، از لحاظ تعریف با ابهام مواجه است. نمونه ای از این ابهام در اختلاف نظر بین تعریف انجمن آمریكایی و انجمن ژاپنی مرتبط با روبات است.
فعالیتهای روبات می تواند بسیار گسترده باشد. مثلا یك روبات می تواند با یك مغز متفكر مركزی تمامی مراحل ساخت یك خودرو را انجام بدهد و روباتی نیز هست كه فقط بخش محدودی از فعالیت یك انسان را انجام می دهد.
۲ – با به كارگیری روبات، هزینه مستقیم نیروی انسانی به هزینه غیرمستقیم نوعی تكامل یافته از ماشین آلات تبدیل شده و درنتیجه محاسبه بهای تمام شده محصول را از وضعیت نسبتا دقیق و قابل ردیابی به وضعیتی برآوردی و تخصیصی تبدیل می كند. چرا كه نیروی انسانی در این صنایع به حداقل، تقلیل یافته و نقش مستقیم آن در تولید محصول به نقش غیرمستقیم تغییر می یابد.
۳ – باتوجه به اهمیت حجم هزینه های مرتبط با روبات، بهتر است این هزینه ها به عنوان یك قلم جداگانه در هزینه های تولید و گزارشهای ذی ربط مطرح و منعكس بشوند تا مدیریت هزینه، بهتر صورت گیرد.
۴ – نیروی انسانی در صنایع روباتیك نباید صرفا در یك حوزه محدود، تخصص داشته باشد بلكه باید این توانمندی را دارا باشد كه به عنوان یك نیروی چندمنظوره، كارآیی داشته باشد. از این مهمتر، مدیریت نیروی انسانی در چنین محیطهایی (متشكل از نیروی انسانی و روبات) متفاوت از محیطهای سنتی است. درنتیجه مجموعه قراردادها در این گونه محیطها متفاوت است. مثلا نیروی انسانی خاص این محیطها، حق الزحمه و پاداش بیشتری را مطالبه می كند.
۵ – نظارت و بویژه كنترل های داخلی در این محیطها مستلزم صرف هزینه های خاصی است كه باید در مدیریت هزینه موردتوجه قرار گیرد.
در تمامی این چالشها ممكن است نظرات و راهكارهای مختلفی باتوجه به محیط مطرح شود كه انتخاب راهكار بهینه، مستلزم وضع مقررات تازه است، وظیفه ای كه به عهده مراجع حرفه ای ذی‌ربط از قبیل انجمن حسابداران رسمی، انجمن حسابداران مدیریت و سایر مراجع مرتبط است.

منابع و ماخذ
۱ – دكتر علیرضا توكلی نیا و مهندس بهرام آسیابانپور «آشنایی با تكنولوژی روبات» موسسه فرهنگی طاهر ۱۳۷۷
۲ – M.SHEIK MOHAMED, THE MANAGEMENT ACCOUNTANT, DECEMBER ۲۰۰۰, VOL.۳۵ NO.۱۲ THE INSTITUTE OF COST AND WORKS ACCOUNTANTS OF INDIA.
۳ – دكتر عرب مازار یزدی، محمد، «تاثیر فناوری نوین اطلاعات بر كنترلهای داخلی»، نشریه حسابدار، اسفند ۱۳۸۰، شماره ۱۴۶، انجمن حسابداران خبره ایران
۴ – JESSE T.BARFIELD, CECILY A.RAIORN, MICHAEL R.KINNEY, COST ACCOUNTING: TRADITION ANY INNOVATIONS, ۲۰۰۱, ۴ THE EDITIONS, SOUTH – WESTERN.
۵ – DON R. HANSEN AND MARYANNE M.MOVEN, COST MANAGEMENT ACCOUNTING AND CONTROL, ۲۰۰۰, ۳ THE EDITION, SOUTH – WESTERN COLLEGE PUBLISHING.
۶ – عالی‌ور،عزیز، حسابداری صنعتی، مفاهیم و كاربردها در هزینه یابی جلد اول، سازمان حسابرسی، چاپ دوم، دی ۱۳۸۱، نشریه شماره ۱۵۸
۷ – R. NARAYANASWAMY AND PITABAS MOHANTY, CHANGING FORMS OF ACCOUNTING AND CONTROL SYSTEMS…, JOURNAL OF MANAGEMENT, VOLUME ۲۴, ۱۹۹۵.
۸ – SOEMOM TAKAKUWA, THE USE OF SIMULATION IN ACTIVITY- BASED COSTING FOR FLEXIBLE MANUFACTURING SYSTEMS, PROCEEDINGS OF THE ۱۹۹۷ WINTER SIMULATION CONFERENCE.
۹ – CHARLES T. HORNGREN, GEORGE TOSTER, SRIKANT M.PATER, COST ACCOUNTING, A MANAGERIAL EMPHASIS, ۱۹۹۴, ۸ TH EDITION, PRENTICE HALL, INC.
۱۰ – ZAKI MM, A DECISION SUPPORT SYSTEM FOR ADVANCE COMPOSITE MANUFACTURING COST ESTIMATION, IN ZAKI ۹۷ HOTMAIL.COM, MULTIMEDIA UNIVERSITY, MALAYSIA.
۱۱ – Y. SHIOZAWA, ECONOMICS AND ACCOUNTING,… OSAKA CITY UNIVERSITY, JAPAN, ACCOUNTABILITY JOURNAL, VOL ۱۲, NO ۱, ۱۹۹۹, PP ۱۹-۳۸, MCB UNIVERSITY PRESS.
۱۲ – NARCYZ ROZTOCKI, THE INTERGRATED ACTIVITY – BASED COSTING AND ENCONOMIC VALUE ADDED SYSTEM, IN ROZTOCKN@MANTRIX..NEWPLATZEDU.
! غلامحسن تقی نتاج: عضو هیئت علمی و عضو پیوسته انجمن حسابداری ایران

منبع : ماهنامه تدبیر