صندلی خالی ریاست خبرگان رهبری

آیت الله علی مشکینی رئیس ۸۶ ساله مجلس خبرگان رهبری درگذشت. وی از چندی پیش دچار بیماری کلیوی و ریوی شد و تلاش پزشکان برای بهبود حال او موثر واقع نشد و سرانجام دیروز درگذشت.درگذشت آیت الله مشکینی که از روحانیون نامدار نظام جمهوری اسلامی به شمار می آید، تمامی نگاه ها را متوجه جایگاهی کرد که او ریاست آن را برعهده داشت.
مجلس خبرگان رهبری که با عالی ترین مقام نظام جمهوری اسلامی یعنی مقام رهبری ارتباط دارد، مهمترین رکن این نظام هم به شمار می آید، چرا که این مجلس مقام رهبری را از بین روحانیون برجسته حوزه های علمیه انتخاب می کند و بر عملکرد او نیز نظارت قانونی دارد. به موجب اصل ۱۱۰ قانون اساسی رهبری نظام جمهوری اسلامی از اختیارات و وظایف مهمی برخوردار است. فرماندهی قوای نظامی و انتخاب فرماندهان نظامی، نظارت بر عملکرد قوای سه گانه، انتخاب ریاست صدا و سیما، تعیین سیاست های کلی نظام، اعلان جنگ و صلح و انتخاب روسای برخی نهادهای حکومتی بخشی از وظایف و اختیارات قانونی رهبری به شمار می آید.
از این رو ناگفته پیدا است نهاد قانونی که وظیفه انتخاب و نظارت بر مقام رهبری را بر عهده دارد از ارکان اصلی این نظام به شمار می رود.به همین دلیل مجلس خبرگان رهبری جایگاه ویژه یی دارد و به تبع آن ریاست بر این مجلس هم اولویت خاص خود را دارد.
تاکنون ریاست هر سه دوره مجلس خبرگان رهبری بر عهده آیت الله مشکینی بوده است. این مجلس در سال ۱۳۶۸ تنها چند ساعت پس از فوت رهبر فقید انقلاب جانشین ایشان را انتخاب کرد و با صدور بیانیه یی اعلام داشت این مجلس به رهبری آیت الله علی خامنه یی رای مثبت داده است، اما اکنون رئیس این مجلس درگذشته است و از آنجا که مجلس یاد شده دارای جایگاه ویژه یی است لذا تمام نگاه ها به صندلی خالی ریاست خبرگان معطوف شده است. اگرچه طبق آیین نامه داخلی مجلس خبرگان در صورت درگذشت رئیس مجلس خبرگان هیچ جلسه فوق العاده یی تشکیل نمی شود و نواب رئیس تا زمان تشکیل جلسات عادی کار اداره مجلس خبرگان را بر عهده دارند اما با این وجود گمانه زنی ها درباره رئیس جدید مجلس خبرگان از مدت ها پیش آغاز شده بود، چرا که سال گذشته آیت الله علی مشکینی به علت بیماری حتی حاضر به کاندیداتوری دوباره برای انتخابات خبرگان نبود اما از آنجا که اجماع خاصی روی ریاست او برای خبرگان وجود داشت لذا در نهایت تصمیم گرفت کاندیداتوری خود را اعلام کند و مطابق پیش بینی ها به ریاست دوباره خبرگان برگزیده شد.
با این وجود وخامت حال او اجازه نداد که مانند گذشته ریاست بر خبرگان را ادامه دهد و نواب رئیس وظیفه او را عهده دار شدند، اما اینک با درگذشت آیت الله مشکینی این سوال پیش آمده است که جانشین احتمالی او چه کسی است؟اگرچه اکنون هاشمی رفسنجانی نایب رئیس اول مجلس خبرگان است و با درگذشت آیت الله مشکینی او به صورت موقت رئیس مجلس خبرگان قلمداد می شود اما با این حال نمی توان او را رئیس قطعی خبرگان در آینده قلمداد کرد چرا که در درون مجلس خبرگان جریانی سیاسی وجود دارد که چندان میانه خوبی با آرا و افکار هاشمی ندارد و حتی از ابراز اختلاف دیدگاه ها هم ابایی ندارد.محمدتقی مصباح یزدی شخصیتی است که صراحتاً این نکته را بر زبان آورده و گفته است که با هاشمی رفسنجانی دوست است اما نمی تواند منکر اختلاف دیدگاه هایش با او شود.
حتی زمانی که در مراسم افتتاحیه مجلس خبرگان برخی روزنامه های نزدیک به محافظه کاران اعلام کردند آیت الله مصباح و هاشمی رفسنجانی با یکدیگر دیدار کرده اند، دفتر مصباح یزدی بلافاصله این خبر را تکذیب کرد و آن دیدار را در حد یک سلام و احوالپرسی معمولی دانست. به این ترتیب جریان مصباح و هاشمی رفسنجانی در مجلس خبرگان مقابل یکدیگر قرار دارند. با این وجود نمی توان تنها از مصباح یزدی یا هاشمی رفسنجانی به عنوان کاندیداهای احتمالی خبرگان یاد کرد چرا که این دو روحانی در مجلس یارانی دارند که ممکن است کاندیدای ریاست خبرگان شوند و مورد حمایت هم قرار بگیرند.
آیت الله سیدمحمود هاشمی شاهرودی رئیس فعلی قوه قضائیه و نماینده مشهد در مجلس خبرگان به همراه آیت الله سیداحمد خاتمی امام جمعه موقت تهران و نماینده تهران در مجلس خبرگان از کاندیداهای احتمالی به شمار می روند. هاشمی شاهرودی از حمایت ویژه هاشمی رفسنجانی برخوردار است و سیداحمد خاتمی هم در جریان مصباح یزدی قرار می گیرد.آیت الله احمد جنتی هم از جمله روحانیون پرنفوذ مجلس خبرگان به شمار می آید که نزدیکی خاصی با جریان مصباح یزدی دارد و حتی در محافل گفته می شود اینان محور ائتلافی را تشکیل می دهند که کلاً با آرا، افکار و اندیشه روحانیونی مانند هاشمی رفسنجانی و حتی هاشمی شاهرودی میانه چندانی ندارند. به هر حال اگرچه معلوم نیست چه شخصیت هایی کاندیدای ریاست مجلس خبرگان خواهند شد اما با این وجود روشن است که رقابت بین جریان هاشمی رفسنجانی و مصباح یزدی خواهد بود. این دو روحانی یا مستقیم وارد رقابت کسب ریاست خبرگان می شوند یا هر کدام از ژنرال های روحانی خود حمایت خواهند کرد.
● آیت الله مشکینی از تولد تا وفات
اما آیت الله علی اکبر فیض ، معروف به مشکینی در سال ۱۳۰۰ هجری شمسی در روستایی از توابع بلوک مشکین چشم به جهان گشود. پدرش در کسوت روحانیت به تحصیل علم و رتق و فتق امور مردم می پرداخت .
آیت الله علی اکبر مشکینی در سال های تحصیل خود، به محضر عالمان بسیاری شرفیاب شد. او در دروس خارج فقه و اصول آیت الله العظمی بروجردی (ره ) و آیت الله العظمی محقق داماد(ره ) شرکت می کرد. در نجف نیز به محضر عالمان و استادان آن دیار شرفیاب می شد و در درس خارج امام خمینی (ره ) شرکت جدی داشت .
او در سال های تحصیل و پس از آن با فضلا و استادان بسیار رابطه دوستی داشت که از آن جمله می توان آیت الله جوادی آملی و آیت الله امینی را نام برد.
آیت الله مشکینی در سال های عمر خود تاکنون فعالیت های بسیاری را به انجام رسانده است . بسیاری از استادان و علمای امروز از شاگردان معظم له به شمار می آیند که در درس های وی شرکت جدی داشته اند. او کتب دوره مقدمات و سطح را بارها تدریس کرده و سال ها به تدریس خارج فقه و اصول اشتغال داشته است . همچنین درس تفسیر او از دروس مشهور حوزه علمیه قم بوده است .
از فعالیت های مهم وی در این عرصه ، تأسیس موسسه الهادی است که به چاپ کتب مفید و اسلامی برای سطوح گوناگون جامعه می پردازد و مردم را با حقایق و معارف اسلامی آشنا می سازد.
آیت الله مشکینی هنگامی که همراه با پدر در نجف اشرف مقیم بود، به مکتب خانه رفت و سپس همراه پدر به وطن بازگشت و مقداری از مقدمات علوم دینی را نزد او فرا گرفت . با رحلت پدر و به سفارش او، برای تحصیل علوم دینی به شهرستان اردبیل سفر کرد و مقداری از صرف و نحو را در آنجا فرا گرفت . سپس در معیٌت عالم بزرگواری که از زخمیان حادثه مسجد گوهرشاد مشهد در زمان رضاخان بود، به شهر قم آمد و در آن دیار عالم خیز به تحصیل علوم دینی پرداخت .
در آن زمان سایه منحوس رژیم پهلوی بر کشور مستولی بود و تحصیل در حوزه های علمیه بسیار دشوار می نمود. با این حال آیت الله مشکینی دروس دوره سطح را به خوبی به پایان برد و در درس خارج فقه و اصول استادان مشهور دوره خود حاضر شد. او نزدیک به هفت ماه نیز در نجف اشرف حضور داشت و در درس های خارج استادان آن دیار، به ویژه امام خمینی (ره )، شرکت می کرد اما به دلیل هوای گرم نجف و ضعف مزاجی مجبور به بازگشت به ایران شد.
ترجمه و شرح فارسی سه کتاب مضاربه ، مزارعه و شرکت در عروه الوثقی (در دست چاپ )، همچنین از وی مقالات بسیاری در نشریات نورعلم ، پاسدار اسلام و... و نیز در روزنامه جمهوری اسلامی و... به چاپ رسیده است . علاوه بر این تالیف ۲۸ کتاب دینی هم از جمله آثار وی به شمار می آید.
زندگی آیت الله مشکینی سرشار از مبارزات و تلاش های سیاسی برای احقاق حکومت اسلامی است . او از نخستین افرادی بود که به نهضت امام خمینی (ره ) پیوست . او در جلسات مخفی مبارزان شرکت می کرد. از این رو حدود چهار ماه در تهران متواری شده بود و سپس ایران را به مقصد عراق ترک کرد. با بازگشت به قم در همان روز اول دستگیر شد و ساواک از او خواسته بود تا ۴۸ ساعت بعد از قم خارج شود. از این رو به مشهد رفت و ۱۵ ماه در آنجا مشغول تدریس شد و بار دیگر به حوزه علمیه قم آمد و مبارزات را پی گرفت اما پس از مدتی به همراه ۲۷ نفر از استادان و فضلای حوزه تبعید شد.
از این رو به زادگاه خود رفت ولی پس از سه ماه ساواک او را دستگیر و به ماهان کرمان و گلپایگان تبعید کرد. او پس از دو سال نیز به کاشمر تبعید شد. او در طول دوره تبعید نیز دست از مبارزه برنمی داشت ؛ این گونه بود که ساواک او را به مکان دیگری منتقل می کرد. او از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده و زیر بسیاری از اعلامیه های آن را امضا کرده است .
▪ با پیروزی انقلاب اسلامی ایران ، آیت الله مشکینی در مسوولیت های گوناگونی به ایفای نقش پرداخت که برخی از آنها به شرح زیر است ؛
ـ عضویت در خبرگان تدوین قانون اساسی
ـ مسوول گزینش و اعزام قضات با حکم امام (ره )
ـ ریاست مجلس خبرگان رهبری
ـ امامت جمعه قم با حکم امام (ره ) و رهبر انقلاب
ـ عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
- ریاست شورای بازنگری قانون اساسی .

ایرج جمشیدی

منبع : روزنامه اعتماد