فوتبال ایران به قلم «فردوسی پور» درWorlbSoccer

«عادل فردوسی پور یکی از گزارشگران تلویزیون ایران و مجری برنامه تلویزیونی محبوب۹۰ است». این توصیف ماهنامه ی تخصصی فوتبال جهان از گزارشگر و مجری تلویزیون ایران است که در کشور انگلیس به چاپ می رسد. فردوسی پور در شماره اخیر ماهنامه WorlbSoccer (مجله دنیای فوتبال) به روایت فوتبال ایران پرداخته است.
عادل فردوسی پور که با لقب "جان ماتسون ایران" شناخته می شود، در مطلب خود نگاهی عمقی به فوتبال ایران، بررسی موقعیت فعلی فوتبال این کشور، شرح کوتاهی از تاریخچه باشگاه های لیگ برتر و اشاره به پیشگامان و تاثیرگذاران فوتبال ایران داشته است. او هم چنین مشکلات فوتبال ایران طی سال های گذشته، جابجایی های جغرافیایی در فوتبال کشور و میزان محبوبیت رشته فوتبال در ایران را شرح داده است. متن کامل این مقاله به نقل از ایسنا را امروز و فردا در همین صفحه بخوانید.
اگر از هر دوستدار فوتبال در ایران پیرامون دوست داشتنی ترین خاطره فوتبالی اش بپرسید اکثر آنها به روز تاریخی ۲۹ نوامبر ۱۹۹۷ اشاره خواهند کرد که در این روز تیم ملی کشورشان با کنار زدن استرالیا به رقابت های جام جهانی راه یافت. پس از تساوی یک - یک در تهران، استرالیایی ها در دیدار برگشت بازی حذفی آسیا-اقیانوسیه ۲ بر صفر پیش بودند. نتیجه بازی می توانست گل های بیشتری را برای استرالیا به همراه داشته باشد اما به دلیل واکنش های قهرمانانه احمد عابدزاده سنگربان افسانه ای و همچنین خوش اقبالی های ایران در مقاطعی از بازی این امر تحقق نیافت. ایران به طرزی باورنکردنی از لبه پرتگاه فاصله گرفت. دو گل در پنج دقیقه توسط کریم باقری و خداداد عزیزی و به دنبال آن مقاومت شجاعانه در ثانیه های باقی مانده به شکل معجزه آسایی استرالیا را از به دست آوردن پیروزی محروم کرد و یک جشن واقعی در ایران آغاز شد. میلیون ها ایرانی شهر را به رنگ قرمز در آورده و با پایکوبی، دو گل حماسی به ثمر رسیده خارج از خانه را جشن گرفتند. از آن لحظه به بعد، فوتبال به داغ ترین موضوع در ایران تبدیل شده است و همه از هواداران تعصبی و رسانه ها گرفته تا سیاست مداران بزرگ مدت ها به بحث درمورد آن می پردازند.
● سلطان های بی چون و چرا
پیش از انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹ میلادی، ایران سلطان بی چون و چرای فوتبال آسیا بوده و سه بار پیاپی در سال های ۱۹۶۸، ۱۹۷۲ و ۱۹۷۶ به قهرمانی در جام ملت های آسیا دست یافته است. این تیم در جام جهانی ۱۹۷۸ به عنوان تنها نماینده آسیا - اقیانوسیه به این رقابت ها راه یافت و هم چنین چندبار پیاپی در بازی های المپیک حضور پیدا کرد. سراشیبی فوتبال ایران پس از انقلاب شکل گرفت که با جنگ ۸ ساله با کشور همسایه، عراق و محرومیت هایی همراه شد. راهیابی به جام جهانی ۱۹۹۸ نشان داد که فوتبال یک بار دیگر جای خود را در قلب ملت ایران پیدا کرده است. طی یک دهه گذشته فوتبال ایران به رشد پیوسته ای دست یافته است. تیم ملی با سهولت نسبی و شماری از ستارگان خود که اکنون در باشگاه های اروپایی توپ می زنند به رقابت های جام جهانی ۲۰۰۶ راه پیدا کرد. فوتبال در زندگی بسیاری از ایرانیان نفوذ کرده است. بیش از ۱۲ روزنامه مربوط به فوتبال، روزانه در ایران منتشر می شوند و تمامی دیدارهای لیگ های معتبر اروپایی به صورت زنده از شبکه های تلویزیون و به صورت رایگان پخش می شوند. شهرآورد بزرگ تهران میان استقلال و پرسپولیس و برنامه تلویزیونی بحث برانگیز ۹۰ که هر هفته پخش می شود بیش از ۲۵ میلیون نفر علاقمند را به خود جذب می کند. استقلال و پرسپولیس دو قطب اصلی مقابل هم در فوتبال ایران هستند.
نخستین سوالی که هواداران فوتبال در ایران از یکدیگر می پرسند این است که "قرمز(پرسپولیس) هستی یا آبی (استقلال)؟" سالهاست که این دو باشگاه، قدرت های ممتاز فوتبال داخلی بوده و حتی ساکنان شهرهای دیگر هم از هواداران جان سخت این دو تیم هستند. اما این چشم انداز طی سال های گذشته و از زمان آغاز لیگ حرفه ای جدید در سال ۲۰۰۱ تغییر کرده است. سپاهان، سایپا، فولاد و پاس با قهرمانی خود به دو تیم بزرگ فوتبال ایران تنها سه بار فرصت قهرمانی داده اند که دو قهرمانی به پرسپولیس و یک قهرمانی به استقلال رسیده است.
● جابجایی جغرافیایی
پس از آنکه سازمان تربیت بدنی تصمیم به تمرکززدایی فوتبال گرفت، تغییرهای جغرافیایی تحت الفظی نیز شکل گرفت. در حالی که استقلال و پرسپولیس تیم های ممتازی به حساب می آیند، سایر باشگاه های رده بالای تهرانی با وجود موفقیت های درون زمین، با کانون های هواداری کوچکی همراه بوده اند. پروژه دولت، انتقال این باشگاه ها به شهرهای دیگر است. فصل گذشته پاس که پنج قهرمانی در لیگ و یک قهرمانی در آسیا را در کارنامه دارد، به شهر تاریخی همدان انتقال پیدا کرد. این فصل صبا باتری و پیکان به ترتیب به شهرهای قم و قزوین منتقل شدند، در همین حال گزارش ها حاکی از آن است که راه آهن در آستانه انتقال به یکی از استان های شمالی قرار دارد. در یک دهه گذشته، تمامی بازیکنان بزرگ به همراه یکدیگر به خارج از کشور منتقل شده اند. باقری، عزیزی و علی دایی در سال ۱۹۹۷ به بوندسلیگا راه یافتند و پس از جام جهانی ۱۹۹۸ بزرگترین ستارگان ایران به کشورهای آلمان، اتریش، بلژیک و ترکیه انتقال پیدا کردند.
دایی، وحید هاشمیان، رحمان رضایی، جواد نکونام، آندو تیموریان، علی کریمی و مهدی مهدوی کیا چندی از لژیونرهای موفق در اروپا بوده اند، اما بسیاری دیگر هم برای رسیدن به موفقیت تقلای زیادی کرده اند. آخرین بازیکن ملی پوشی که ایران را ترک کرد، مسعود شجاعی است که راهی اوساسونای اسپانیا شد. هم چنین امارات متحده عربی به نقطه جذب بازیکنان ایرانی تبدیل شده است. حقوق پرداختی در این کشور خوب بوده و بازیکنان با حضور در فوتبال امارات از سبک های زندگی دشوار و برنامه های زمان بندی سفت و سخت لیگ های اروپایی می گریزند. کریمی دوران اوج خود را در امارات و در باشگاه الاهلی سپری کرد و با وجود نخستین فصل آبرومندانه در بایرن مونیخ (۲۰۰۶-۲۰۰۵)، به خلیج بازگشته و برای تیم های قطری "قطر اس سی" و "السیلیه" توپ زد. بسیاری صاحب نظران، انتقال ستارگان به امارات را مورد انتقاد قرار داده اند و "دایی" سرمربی جدید تیم ملی نیز بسیاری از این بازیکنان را به این تیم دعوت نکرده است. در واقع، بازیکنان به طور نسبی حقوق خوبی در ایران دریافت می کنند.
در حالی که حقوق سالیانه ۹۰ درصد مردم کمتر از ۳۰۰۰ پوند است، اکثر بازیکنان لیگ برتر بیش از ۸۰ هزار پوند درآمد داشته و برخی ستارگان رده بالا نیز بیش از ۲۰۰ هزار پوند درآمد دارند. از ۱۸ باشگاه حاضر در لیگ برتر، تنها دو باشگاه دارای مالکان خصوصی هستند که هردوی آنها نیز در نزدیکی ورشکستگی قرار دارند. سایر باشگاه ها نیز به طور مستقیم و یا غیرمستقیم توسط منابع دولتی اداره می شوند. در سال ۲۰۰۶، دخالت های دولت در مسائل مرتبط با فوتبال، فیفا را برآن داشت که ایران را از حضور در تمامی رقابت های بین المللی محروم کند، هرچند این محرومیت پس از چیدمان کمیته انتقالی فوتبال و انتصاب رئیس جدید فدراسیون فوتبال مرتفع شد.
بزرگترین مشکلی که پیشوایان فوتبال ایران با آن روبه رو هستند این است که قالب بندی کنونی هیچ سودی را برای باشگاه ها به همراه ندارد چرا که هیچ درآمد قابل ملاحظه ای از فروش بلیت، حق تالیف و تصنیف تجارت محصولات و یا حتی حق پخش تلویزیونی درمیان نیست، اگرچه برخی شرکت های صنعتی در فوتبال نقشه هایی برای فرار از مالیات به وجود آورده اند.

منبع : روزنامه مردم سالاری