گیتار و ریشه های آن در تاریخ

واژه guitarra احتمالا ریشهای خود را از واژه یونانی KITHARA و شاید هم از واژه افغانی KITAR (دارای سه سیم) گرفته باشد.
در سال ۱۵۰۰ قبل از میلاد مسیح در مصر نوعی گیتار به نام نوفره یا نفر اختراع شد که توسط زنان و مردان با مضرب نواخته می شد. استفاده مطربان از مضراب در آن زمان این موضوع را روشن میکند که گیتار مصری دارای سیمهای فلزی بوده نه سیمهای از جنس روده حیوانات. در قرون وسطی گیتار نام های مختلفی به خود گرفت از قبیل Crotta, Rotta, Rothe, Psalter, Chitare, Chitara و ... اما در طول قرن ۱۲ میلادی واژه Cithara جای خود را به واژه Guitarra داد زمانی که اعراب به شبه جزیره اسپانیا و پرتقال حمله نمودند به همراه خود سازهای خود یعنی عود و گیتار را به این سرزمین آوردند.
در سال ۱۰۴۷ کتابی با قلم نوشتاری به نام Tractatus de Apocalipsi Johannis کشف شد که در آن عکسهایی از مطربان در حال اجری گیتار های ۳ و ۵ سیم به تصویر در آماده بود قدیمیترین نسخه نوشته شده برای گیتار که تا به امروز کشف شده است دارای زبانی اسپانیایی است. Tres libros de mْsica en cifras para vihuela سه کتاب موسیقی با انگشت گذاری برای ویولا آثر الفنسو مودارا (سوییا ۱۵۴۶) کتاب اول شامل ۴ فانتزی یک پاوان و یک رمانسکا می باشد. در این دوران گیتار دارای چهار سیم جفت (دو تایی) بود.
● طریقه کوک گیتار چهار سیم به دو طریق انجام می شد
۱) کوک قدیم (تصویر سمت چپ)
۲) کوک جدید (تصویر سمت راست)
در این دوران آثار موسیقی روی تبلچر نوشته میشدند. مخترع تبلچر ارگ نوازی آلمانی به نام کنراد پائومن (۱۴۱۰ ۱۴۷۳) بود که جالب است بدانید از ابتدای تولد کر بود است!
در زیر قسمت ابتدایی از یک قطعه نوشته شده برای گیتار چهار سیم در آن زمان را مشاهده می کنیم.
تبلچر شامل یک سری اعداد یا حروفی می شد که روی خطوط نگاشته میشدند. این خطوط در واقعه همان سیمهای گیتار بودند. در تبلچرها گاهی اوقات سیم اول در قسمت فوقانی و گاهی اوقات در قسمت زیرین قرار میگرفت.
در کشورهایی مثل ایتالیا و اسپانیا استفاده از اعداد متداولتر بود اما در فرانسه انگلیس و آلمان تبلچرها با استفاده از حروف نگاشته میشدند.
در بسیاری از کتابها انتشار نخستین نسخه برای گیتار ۵ سیم را ب ویسنته اسپینل ۱۵۵۰ ۱۶۲۴ شر و نویسنده اسپانیایی نسبت میدهند که البته اشتباه است. در همان زمانها شخصی به نام خوآن برمودو در سال ۱۵۵۵ در کتابش به نام تصدیق سازهای موسیقی به نقل از یک گیتار ۵ سیم پرداخت. میگوئل دو فوئنلانا در کتابش به نام کتاب موسیقی برای ویولا منتشر شده در سال ۱۵۵۴ به معرفی ۶ فانتزی برای ویولای ۵ سیمی (سیم جفت) پرداخت که سیم سوّم آن دارای کوک نت سل بود که میتوان استنباط نمود که این مورد به گیتار امروزی مربوط میشده.
● گیتار پنج سیم:
در سال ۱۶۲۶ در شهر لریدا (شهری در اسپانیا) اثری به نام Guitarra espaٌola y Vandola توسط دکتری دارو ساز از اهالی کاتالانها در اسپانیا به نام خوئن کارلوس آمات (۱۵۷۲ ۱۶۴۲) منتشر شد که امروزه از آن به عنوان اولین متد آموزشی در نوازندگی گیتار نام برده میشود.
امیلیو پوجول نوازنده چیره دست گیتار در قرن ۲۰ میلادی با احترام در مورد نقش کارلس امت در تاریخ گیتار میگوید : نخستین نسخه نوشته شده برای گیتار ۵ سیم مربوط به سال ۱۵۹۶ و در شهر بارسلونا هستند که مدتی بعد تا پایان قرن ۱۸ ام در شهر های لریدا، گرونا و والنسیا نیز منتشر شدند.
میشل برنت در دیکشنری خود مینویسد: بدون شک مشهورترین گیتاریست آماتور در تاریخ گیتار لوئیس ۱۴ ام پادشاه آفتاب بود که درسهایی را از جوردن دو لا سله میآموخته بعلاوه پرنسس پالاتینا و آنه دو گنزانه نقل کردند که پادشاه از یک استاد هم بهتر مینواخته. گیتاریست و نوازنده فرانسوی اود روبرت دو ویزه به عنوان موسیقیدان مجلسی در دربار لوئیس ۱۴ فعالیت می کرد و اولین کتاب منتشر شده ی خود برای گیتار را که در سال ۱۶۸۲ در پاریس تصنیف شد به او تقدیم نمود
سال ۱۶۴۰ مصادف شد با سالگرد تولد آهنگساز و گیتاریست اسپانیایی گاسپار سانز در سال ۱۶۹۷ کتاب ساختار موسیقی روی گیتار اسپانیایی را در شهر زاراگوزا اسپانیا منتشر نمود. اکثر آثار گاسپار سانز امروزه توسط نوازندگان اجرا شده و تحسین میشوند.
در میان تمامی موسیقی های رقص که گاسپار سانز برای گیتار تصنیف نمود هیچ اثری از jota یافت نمیشود (شاید به این خاطر که مردم در آن زمان هنوز با موسیقی نمیرقصیدند)
کوک گیتار به روش گاسپار سانز در دوران باروک به شکل زیر بود:
قطعه فانتزی برای یک جنتلمن که در قرن ۲۰ میلادی توسط رودریگو نگاشته شد الهام گرفته از قطعه کاناریوس گاسپار سانز می باشد که البته به شکل استادانه ای برای گیتار و ارکستر تنظیم شده است.
در سال ۱۷۳۴ آخرین کتاب نگاشته شده به فرم تبلچر چاپ شد. این کتاب Passacalles y Obras de Guitarra نام داشت که در شهر مورسیا اسپانیا به چاپ رسید در نیمه ی قرن ۱۸ استفاده از تبلچر کم کم ارزش خود را از دست داد و نت نویسی جای آنرا گرفت. اما به جای اینکه نتها روی پارتیچر های گیتار صدای واقعی خود را داشته باشند به یک اکتاو بالاتر انتقال داده میشدند در مثال زیر این مطلب کاملاً واضح است.
گیتاریست ایتالیایی گیاکومو مرچی از تبلچر صرفه نظر کرد و به نوتاسیون معمولی روی آورد. در سال ۱۷۶۱ کتابی در پاریس منتشر شد به نام Le guide des écoliers de guitarre که به عنوان نخستین مجموعه قطعات تصنیفی برای گیتار شناخته میشود که در آن از نت نویسی به شکل امروزی استفاده شد.
نخستین گیتار ۶ سیم در سال ۱۷۶۴ در شهر ناپل توسط آنتونیو وینچنسی ساخته شد.
همچنین نخستین آثار تصنیف شده برای گیتار ۶ سیم متعلق به آنتونیو بالستروس در قطعه Obra para Guitarra de ۶ َrdenes هستند (سال ۱۷۸۰) پس از او فرناندو فراندیره نیز آثاری را برای گیتار ۶ سیم تصنیف نمود که این مجموعه هنر نوازندگی روی گیتار ۶ سیم در موسیقی لقب گرفت و در سال ۱۷۹۹ در مادرید منتشر شد.
طی قرن ۱۸ و ۱۹ م گیتار آهنگسازان و نوازندگان چیره دستی را به خود دید بهترین آنها فرناندو سور( ۱۷۷۸ ۱۸۳۹ ) بود.
بعد از نوازندگانی چون آگوادو (۱۷۸۴ ۱۸۴۹) گیلیانی (۱۷۸۱ ۱۸۲۹) کارولی (۱۷۸۰ ۱۸۳۹) ناپلئون کسته (۱۸۰۶ ۱۸۸۳) مرتز (۱۸۰۶ ۱۸۵۶) و ... پا به صحنه گذاشتند و خوش درخشیدند.
سه سال پس از درگذشت آگوادو مدرسه گیتار تارگا تاسیس شد. در زیر تصویری از تارگا را میبینیم که توسط انریکه سگورا نقاشی شده. نسخه اصلی این تابلو در موزه هنر های زیبای شهر کاستلین (اسپانیا) موجود است.
فرانسیسکو تارگا در زمان خود گیتار را به جایگاهی والا و در خور دیگر ساز های کنسرتی رسانید و نوشتار آنرا با خلق قطعات زیبا و یا تنظیم قطعات آهنگسازانی چون بتهوون، هایاند، مندلسون، اسکومان، آلبنیز، بچ و ... نمود. در مدرسه نوازندگان برجسته ای همچون میگوئل لیوبت، امیلیو پوجول، جوسفینا ربلدو، دنیل فرتئا، استانیسالو مارکو و تربیت شدند. جای تاسف است که کتابی که تارگا برای متدهای گیتار نوشته بود منتشر نشد.
در سال ۱۸۹۴ گیتاریست افسانه ای آندره سگویا متولد شد. اجرای شاعرانه و هنرمندانه او باعث شدند که ساز گیتار به با شکوهترین سالن های کنسرت جهان راه یافته و گیتار به عنوان سازی تکنواز و کنسرتی نزد شنوندگان شناخته شود. در تصویر زیر آندره سگویا در حال اشاره کردن به گیتار مصر باستان مشاهده میشود .
● گیتار در مصر باستان به شکل زیر بوده
در حال حاضر نیز از گیتار به عنوان سازی سرشار از سرزندگی نام برده میشود که در اکثر کنسرتواتوارهای جهان تدریس شده و در انتظار نوازندگان چیره دست نسل آینده است

منبع : هنر و موسیقی