پراگ، در‌یک‌قدمی ‌محرومیت‌ جهانی

پس از سلب عنوان میراث جهانی از منطقه حفاظت شده عمان در سال ۲۰۰۷ و پس از درگیری‌های بی‌پایان شهر درسدن آلمان بر سر حذف نام این شهر از فهرست میراث جهانی با یونسکو، این‌بار مناقشات بر سر حفظ این عنوان جهانی دامنگیر شهر پراگ- پایتخت کشور چک- شده است.
طبق هشدار سازمان یونسکو احداث آسمانخراش‌های منطقه پانکرس در شهر «پراگ» منجر به سلب عنوان میراث جهانی از این شهر خواهد شد.
پس از حذف عنوان میراث جهانی از یک منطقه حفاظت شده طبیعی در عمان که به‌دلیل کاهش ۹۰ درصدی اراضی این منطقه در نتیجه حمایت از طرح‌های نفت و گاز انجام گرفت و پس از آنکه به‌دنبال تشدید اختلافات چند ساله پیرامون احداث پل قصر جنگلی بر فراز رودخانه البه در شهر درسدن آلمان منجر به هشدار دوباره یونسکو به این شهر شد، این روزها صفحات فرهنگی اغلب نشریات اروپا از تهدید عنوان میراث جهانی شهر پراگ چک به واسطه طرح احداث چند برج بلند خبر می‌دهند.
سخنگوی وزارت فرهنگ چک هفته گذشته در پاسخ به خبرگزاری آلمان اذعان داشت: ما تاکنون هیچ نوشته رسمی از یونسکو دریافت نکرده‌ایم و به نظر می‌رسد که هشدار رسمی و مکتوب این سازمان ماه سپتامبر (شهریور ماه) به دست ما برسد.
گفتنی است سازمان یونسکو خبر تهدید آمیز خود را مبنی بر سلب عنوان میراث جهانی از پراگ در صورت احداث آسمانخراشهای منطقه پانکرس، در پایگاه اینترنتی این سازمان قرار داده است. طبق این خبر درصورت ساخت ۵ برج بلند به ارتفاع بیش از ۱۰۰ متر در محوطه نزدیک به مرکز منطقه پانکرس شهر پراگ، این شهر عنوان میراث جهانی را از دست خواهد داد. به گفته مسئولان شهری پراگ این نخستین بار نیست که در خیابان منتهی به اتوبان این منطقه اقدام به برج‌سازی‌ می‌شود.
سال‌ها پیش نیز ۲ هتل بسیار بلند در این محوطه احداث شد، بدون اینکه کوچکترین اعتراضی در پی داشته باشد. در حالی‌که طرح‌های جدید احداث آسمانخراش در این شهر منجر به مخالفت یونسکو شده است. بلافاصله پس از انتشار خبر طرح احداث برج‌های بلند پراگ، فرانسیسکو باندارین، رئیس مرکز میراث جهانی یونسکو ماه مارس گذشته (فروردین ماه) به پراگ سفر کرد. بازدید نمایندگان یونسکو از پراگ ۵ روز تمام به طول انجامید. هدف از این بازدید تصمیم گیری برای حفظ یا حذف عنوان میراث جهانی از شهر پراگ چک اعلام شده بود.
نمایندگان یونسکو به سرپرستی باندارین اسناد کتبی و شفاهی موجود در ۴۰ طرح برنامه ریزی شده در این محوطه را مورد ارزیابی قرار دادند. این طرح‌ها برای احداث ساختمان‌هایی با ارتفاع بیش از ۱۰۰ متر در نظر گرفته شده است که در این میان پروژه‌های مربوط به مرکز منطقه پانکرس در پراگ چشمگیر‌تر از بقیه نواحی بود چرا که در این محوطه چندین هتل بسیار بلند نیز وجود دارد و اضافه شدن بناهای جدید به این منطقه تغییرات چشمگیری در شکل ظاهری این محوطه در پی خواهد داشت. شایان ذکر است که طرح جدید احداث آسمانخراش‌های پراگ مورد موافقت شهردار کل این شهر قرار گرفته است.
همانگونه که در مناقشات شهر درسدن آلمان نیز علت اصلی تهدید سازمان یونسکو برای سلب عنوان میراث جهانی از این شهر نگرانی نهاد فرهنگی سازمان ملل از خدشه دار شدن تصویر منحصر به فرد این محوطه فرهنگی با شهر قدیمی درسدن به واسطه احداث پل قصر جنگلی البه اعلام شده بود، در شهر پراگ نیز اجرای پروژه‌های بسیار برج‌سازی‌ در این شهر به عقیده مخالفان احداث آسمانخراش‌های جدید، منجر به خدشه دار شدن تصویر این محوطه قدیمی خواهد شد. تا کنون هیچ‌گونه اظهاریه رسمی در این باره از سوی سازمان یونسکو اعلام نشده است؛ تنها استدلال مطرح شده از سوی یونسکو حاکی از آن است که شهر پراگ هم اکنون در روند شهر‌سازی‌‌های اخیر به‌عنوان نوعی الگوی ساخت مطرح می‌شود.
حدود یک سال پیش فرانسیسکو باندارین رئیس مرکز میراث جهانی یونسکو، تاکید کرد که عنوان میراث جهانی تنها مختص محوطه پانکرس نیست، بلکه یونسکو این عنوان را به مجموعه چشم‌اندازهای شهر پراگ اعطا کرده است.
وی در ادامه سخنان خود با مخاطب قرار دادن مخالفان احداث برج در پراگ افزود: روند رشد شهر‌ها در اروپای شرقی در سال‌های اخیر با شدت و سرعت بالایی روبه‌رو شده است؛ هرچند هزینه این اقدامات به وفور مهیا شده اما آنچه مطرح است اینکه ‌باید در شیوه ساخت شهر‌ها تصمیمات معقولانه‌ای اتخاذ شود. معترضان احداث آسمانخراش‌های پراگ که از سال ۱۹۹۹ به مخالفت با پروژه‌های ساخت و ساز بی‌شمار در پراگ برخاسته‌اند پس از بازدید باندارین از پراگ در ماه مارس، فشار‌های خود را در این زمینه افزایش دادند. نتیجه این اقدام افزایش تهدیدات جدی و تمام عیار کنونی در این شهر است.
هنگام بازدید باندارین از پراگ پاول بن شهردار کل این شهر با تلاش برای آرام کردن جو حاکم بر شهر، نمایندگان یونسکو را متقاعد کرد که نباید بدون تامل و تفکر تسلیم سرمایه‌گذاران شویم. وی اذعان کرد: عملیات ساخت و ساز تنها منحصر به محوطه‌های تاریخی پراگ نمی‌شود؛ برای مثال قدیمی‌ترین منطقه این شهر که درست پشت بخش‌های قدیمی‌ساز پراگ یعنی «رینگ» و «کلیسای تین» واقع شده نمونه‌ای غم انگیز از شیوه مرمت و بازسازی خشونت‌آمیز آثار تاریخی طی چند سال گذشته است.
طی این بازسازی که در عملیاتی شبانه و به دور از چشم حامیان آثار تاریخی انجام گرفت، غیر از نمای ساختمان‌ها به ندرت می‌توان در این بناها نشانی از معماری قدیمی این شهر پیدا کرد به ‌طوری‌که سرمایه‌گذاران این شیوه بازسازی که غالبا از کشور‌های غربی بودند، موظف به پرداخت جریمه شدند؛ هر چند که این افراد پس از اجاره مجدد این بناها مخارج اضافی خویش را دوباره جبران کردند. گفتنی است هتل‌های زنجیره‌ای خارجی در این منطقه جزو دارایی‌های سرمایه‌گذاران پانکرس است.
این سرمایه‌گذاران تاکنون واکنش خاصی نسبت به تهدیدات یونسکو به این شهر از خود نشان نداده‌اند جز اینکه، اگر ارتفاع ساختمان‌های در دست احداث که طبق برنامه ریزی‌های انجام شده ۱۰۰ متر خواهد بود، به ۶۰ یا ۷۰ متر کاهش یابد آنها در سرمایه‌گذاری‌های خویش تجدید نظر خواهند کرد. پاول‌بن شهردار شهر پراگ همچنین اظهار داشت که یونسکو وجهه مثبت خود را در اذهان عمومی از دست داده است‌ چرا که از یک سو با برخوردی وسواسی مانع از ساخت پنجره‌های پلاستیکی در یک منطقه نوساز به دور از محوطه مرکزی پراگ می‌شود و از سوی دیگر موافقت می‌کند در بخشی از شهر که به سبک باروک ساخته شده است سقف خانه‌ها به‌طور یکدست به رنگ قرمز رنگ آمیزی شود، در حالی‌که این کار دور نمای بی‌نظیر این محوطه را به کلی بر هم می‌زند.
مارتین اسکاسکی یکی از اعضای جنبش شهروندی پراگ با ابراز امیدواری نسبت به این موضوع که هیأت نمایندگان یونسکو موضوع را بسیار دقیق‌تر مورد بررسی قرار خواهد داد اظهار داشت: تا وقتی‌که یونسکو هیچ‌گونه اظهار نظر رسمی در این باره ارائه ندهد این شهر روی امنیت نخواهد دید.
به گفته کارشناسان میزان اهمیت شهر پراگ برای یونسکو را می‌توان از سفر رئیس این سازمان در راس هیأتی عالی رتبه به این شهر دریافت. چنین اقدامی از سوی یونسکو تاکنون تنها یک‌بار آن هم به شهر سن پترزبورگ انجام گرفته است. سخنگوی وزارت فرهنگ چک در هفته‌های اخیر با تایید غیرمستقیم گزارش رسانه‌ها مبنی بر اینکه طرح احداث آسمانخراش‌های جدید پراگ موقعیت میراث فرهنگی این شهر قدیمی را در معرض‌تهدید قرار می‌دهد اظهار داشت: ما همچنان منتظر اظهار نظر رسمی یونسکو هستیم.
روزنامه ملی لایپزیک از احداث ۲ آسمانخراش خبر داد که یکی از آنها بیش از ۱۰۰ متر ارتفاع دارد. به گزارش این روزنامه طبق توصیه کارشناسان بین‌المللی حداکثر ارتفاع ساختمان‌ها باید بین ۶۰ تا ۷۰ متر باشد. در حالی‌که بنابر گزارش روزنامه زاکسن درسدن، طرح احداث ۵ برج بلند در شهرک پانکرس پراگ در دستور کار قرار گرفته است، مارتین تپلای- منشی بخش تجارت اقتصاد سرکنسولگری چک در شهر درسدن- با ابراز غافلگیری از جر و بحث‌های موجود اذعان کرد: من این مشکل را برای نخستین بار در روزنامه‌ها خواندم؛ اگر این موضوع حقیقت داشته باشد در آینده‌ای نزدیک به یک بحران در شهر پراگ تبدیل خواهد شد.
شاید تنها تفاوت مناقشات کنونی پراگ با شهر درسدن آلمان در آن باشد که در پراگ از همان آغاز پای سیاستمداران بزرگ کشور نیز به موضوع باز شده است. میراک توپولاک در چند روز گذشته طی سخنانی در این باره اظهار داشت که ما مجبور نیستیم تسلیم یونسکو شویم؛ حتی درصورت لزوم خودمان عنوان میراث جهانی را به پراگ باز می‌گردانیم! گفتنی است نه تنها شهردار پراگ که وزیر فرهنگ این شهر و حتی حامیان آثار تاریخی پراگ نیز که در گذشته جزء معترضان احداث برج‌های پراگ بودند، هم اکنون کوچکترین اعتراضی در این باره ندارند.
رئیس انجمن حامیان آثار تاریخی پراگ طی سخنانی عنوان کرد: ما در حال حاضر در حال بحث و گفت‌وگو با یونسکو هستیم، با این وجود ضرورتی به تغییر نظر مثبت خود نسبت به احداث برج‌های پانکرس نمی‌بینیم. کارشناسان معتقدند توافق نظر شهردار، وزیر فرهنگ و حامیان آثار تاریخی شهر پراگ، یکی از اتفاقات نادر و شگفت انگیز این برهه زمانی است به ویژه حامیان آثار تاریخی که حدود یک سال پیش به‌طور مخفیانه از تصمیم یونسکو مبنی بر تهدید پراگ به سلب عنوان میراث جهانی مطلع شده بودند.
معترضان در آن زمان تصور می‌کردند که با حمایت‌های بین‌المللی بتوانند از این اقدام جلوگیری کنند در حالی‌که آنها به‌طور قانونی نمی‌توانند مانع ساخت و ساز در شهر پراگ شوند. کارشناسان گردشگری شهر پراگ نیز در واکنشی احتیاط آمیز نسبت به رویدادهای اخیر این شهر ابراز داشتندکه گرانی‌های عمومی در پراگ در حالی منجر به اکراه بسیاری از گردشگران از سفر به این شهر شده که اختلافات اخیر این شهر بر سر حفظ عنوان میراث جهانی بر شدت این روند افزوده است.

ترجمه - زهرا صابری

منبع : روزنامه همشهری