دبیرخانه ستاد برنامه‌ی پنجم توسعه در بخش کشاورزی منتشر کرد: SWOT کشاورزی در برنامه پنجم توسعه

● نقاط قوت:
۱) تنوع اقلیمی و گستردگی عرصه فعالیت‌های بخش کشاورزی
۲) منابع غنی ژنتیکی و گونه‌های گیاهی، دامی و آبزی
۳) نیروی کار قابل توجه در کشور
۴) اراضی مستعد برای توسعه کشاورزی
۵) وجود امکانات اقتصادی غیر از تولیدات زیستی در عرصه‌های مناطبع طبیعی کشور
۶) پتانسیل‌ استفاده از منابع طبیعی کشور در بخش‌هایی مانند گیاهان دارویی، صنعتی، خوراکی و تولید علوفه
۷) امکانات قابل توجه سازمانی و تشکیلاتی در بخش کشاورزی در سطح کشور
۸) امکانات مطالعاتی، تحقیقاتی، پژوهشی، آموزشی و ترویجی در بخش کشاورزی
۹) اطلاعات حاصل از انجام مطالعات و تحقیقات متنوع در بخش کشاورزی
۱۰) تجربه و دانش بومی در بخش کشاورزی
۱۱) وجود شرایط و پتانسیل‌های بالقوه جهت توسعه کشت‌های ارگانیک، گلخانه‌ای و کشت دوم
۱۲) ظرفیت‌های توسعه کشت محصولات جدید و پرارزش گیاهان دارویی و زیتون
۱۳) مزیت نسبی تولید محصولات باغبانی
۱۴) توانمندی تشخیص و کنترل بیماری‌های دامی
۱۵) وجود شبکه‌های مراقبت، پیش آگاهی و کنترل عوامل خسارت‌زای گیاهی
۱۶) احراز مرکزیت منطقه‌ای کنترل بیماری‌های دامی با همکاری مراجع بین‌المللی
۱۷) وجود شبکه گسترده تعاونی‌های روستایی و تولیدی و تشکل‌های بخش کشاورزی در سراسر کشور
۱۸) تجربیات دیرینه در به کارگیری نظام‌های متنوع بهره‌برداری در بخش کشاورزی
۱۹) وجود برخی قوانین، مقررات و ضوابط فنی و اجرایی دربخش کشاورزی
۲۰) ظرفیت‌های مناسب به منظور توسعه دامپروری
۲۱) وجود بستر مناسب اعمال مدیریت پایدار و اصولی با شناسائی و تثبیت مالکیت دولت بر سطح وسیعی از اراضی ملی و دولتی کشور
۲۲) امکان صادرات محصولات شیلاتی و دامی با توجه به احراز شرایط صدور مجوزهای بهداشتی و بین‌المللی از مراجع معتبر جهانی
۲۳) وجود شبکه‌ گسترده نظارت و ارزیابی در حوزه‌های ستادی، سازمانی و استانی
● نقاط ضعف:
۱) کمبود آمار و منابع اطلاعاتی صحیح، منسجم و به‌هنگام در خصوص منابع پایه و تولیدات در بخش کشاورزی
۲) فقدان نقشه‌های کاداستر در بخش کشاورزی
۳) پایین بودن آگاهی‌های زیست محیطی و دانش فنی بهره‌برداران و تولیدکنندگان بخش کشاورزی و ترکیب نامناسب نیروی انسانی
۴) خارج شدن سطح قابل توجهی از عرصه‌های منابع طبیعی از مالکیت دولت
۵) فرسایش شدید خاک در حوزه‌های آبخیز و افزایش روند رسوب گذاری در مخازن سدهای کشور
۶) افزایش روند بیابان‌زایی و کاهش توان بیولوژیک
۷) کمبود تجهیزات و نیروی انسانی کارآمد در بخش به‌ویژه برای مدیریت و حفاظت از عرصه‌های منابع طبیعی
۸) ضعف سیستم‌های پایش و ارزیابی فرایندهای توسعه و نتایج آن‌ها در بخش کشاورزی و محیط زیست
۹) تعارض، توازی و ناکارآمدی برخی از قوانین و مقررات موجود و نظارت ضعیف بر اجرای قوانین حفاظت از منابع طبیعی و منابع پایه در بخش کشاورزی
۱۰) ضعف امکانات پیشگیری و اطفاء حریق در عرصه‌های منابع طبیعی
۱۱) بهره‌برداری بی‌رویه و تخریب جنگل‌ها و مراتع
۱۲) خرد شدن مراتع و تعدد بهره‌برداران از مراتع و غیراقتصادی و کوچک شدن سطح مراتع
۱۳) فقدان نظام بهره‌برداری منسجم و کارآمد از منابع آب
۱۴) پایین بودن راندمان آبیاری و بهره‌وری از آب
۱۵) پایین بودن راندمان بهره‌وری از منابع خاک و اراضی
۱۶) عدم تعادل سرمایه‌گذاری در اجرای طرح‌های تامین آب با مصارف آب
۱۷) محدودیت منابع آبی کشور به تناسب ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود برای توسعه بخش کشاورزی
۱۸) عدم وجود مدیریت جامع، هماهنگ و نظامند در حوزه‌های آبخیز
۱۹) پایین بودن دانش و فنون مدیریت در بخش کشاورزی
۲۰) پایین بودن میزان بهره‌وری و راندمان تولید و عملکرد محصولات کشاورزی
۲۱) وجود ضایعات بالای محصولات کشاورزی در مراحل مختلف تولید
۲۲) ضعف سیستم کنترل کیفی تولید و توزیع نهاده‌ها و تولیدات در بخش کشاورزی
۲۳) فقدان سازوکارهای هدایت برنامه‌ جامع کشت سالانه کشور
۲۴) پایین بودن تکنولوژی و استفاده از روش‌های قدیمی در فعالیت‌های صیادی و آبزی‌ پروری
۲۵) بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آبزیان و ضعف حفاظت از منابع دریایی
۲۶) پایین بودن تنوع در گونه‌های در حال تکثیر آبزیان
۲۷) عدم پوشش کامل سیستم مراقبت‌ و پیشگیری از بیماری‌های دام و طیور و آبزیان کشور
۲۸) فقدان برنامه جامع شناسایی عوامل خسارت‌زای گیاهی در کشور
۲۹) عدم اجرای برنامه‌ مدیریت جامع آفات و بیماری‌های گیاهی در کشور
۳۰) عدم پوشش کامل سیستم حفاظت و مراقبت از گیاهان و محصولات کشاورزی در برابر عوامل خسارت زای گیاهی
۳۱) کمبود استانداردهای کیفی و ضوابط و معیارهای فنی
۳۲) کمبود تحقیقات کاربردی در فعالیت‌های بخش کشاورزی
۳۳) فقدان ارتباط لازم بین تحقیقات کاربردی مورد نیاز و فرآیندهای اجرایی
۳۴) عدم تناسب و کارآمدی ماشین‌ها و ادوات کشاورزی موجود با نظام‌های بهره‌برداری کشور
۳۵) پایین بودن بهره وری در استفاده از نهادها و عوامل تولید در بخش کشاورزی
۳۶) کمبود ماشین‌های تخصصی مورد نیاز در بخش کشاورزی
۳۷) نارسایی در ارائه‌ی خدمات بیمه‌ای در بخش کشاورزی
۳۸) پایین بودن ارزش صادراتی محصولات بخش کشاورزی
۳۹) کارآمدی پایین تشکل‌های بخش کشاورزی
۴۰) فقدان ضوابط و مقررات لازم برای حفاظت از حقوق مالکیت معنوی
۴۱) ضعف جایگاه نظارت و ارزیابی در فرآیند اجرای برنامه
● فرصت‌ها:
۱) افزایش تقاضا برای محصولات بخش کشاورزی
۲) امکان توسعه شبکه‌های آبیاری و زهکشی و افزایش راندمان آبیاری و بهره‌وری از آب
۳) وجود پتانسیل آب‌های سطحی قابل کنترل و آب‌های زیرزمینی در برخی از دشت‌های کشور
۴) وجود ظرفیت‌های لازم جهت استفاده بهینه از نزولات آسمانی، آب‌های سطحی و زیر زمینی در حوزه‌های آبخیز
۵) امکان استفاده از آب‌های غیر متعارف در بخش کشاورزی
۶) امکان صدور خدمات فنی و مهندسی آب و خاک
۷) امکان افزایش آبزی‌پروری و صید در آب‌های جنوب و بین‌المللی
۸) امکان افزایش تولید و عملکرد در محصولات کشاورزی
۹) وجود سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه در دامداری‌های صنعتی و امکان ایجاد ظرفیت‌های جدید
۱۰) امکان صادرات محصولات شیلاتی و دامی با توجه به احراز شرایط صدور مجوزهای بهداشتی بین‌المللی از مراجع معتبر جهانی
۱۱) امکان بهره‌گیری از فناوری‌های نوین
۱۲) امکان بهبود کیفیت و ارتقاء استانداردهای محصولات فرآوری شده
۱۳) امکان افزایش ارزش محصولات کشاورزی از طریق بهبود کیفیت و فرآوری مناسب
۱۴) وجود تعداد قابل توجه دانش آموختگان و فارغ‌التحصیلان رشته‌های کشاورزی و منابع طبیعی
۱۵) وجود ظرفیت‌های خالی و مناسب در توسعه‌ی مکانیزاسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی و تکمیلی
۱۶) فراهم بودن زمینه افزایش تولید کودهای شیمیایی، آلی، زیستی، سموم، واکسن‌های دامی و مواد بیولوژیک در داخل کشور
۱۷) امکان دستیابی به بازارهای منطقه‌ای
۱۸) امکان استفاده از کمک‌های فنی و اعتباری بین‌المللی
۱۹) عزم حاکمیت نظام در حفظ، احیاء و توسعه عرصه‌های منابع طبیعی و کشاورزی کشور
۲۰) قابلیت تولید و توسعه ماشین‌ها، ادوات و تجهیزات بخش کشاورزی
۲۱) وجود قوانین، مقررات و تجارت مرتبط با نظارت و ارزیابی در بخش کشاورزی
۲۲) امکان توسعه نظام‌های بهره‌برداری مناسب در اراضی نوآباد و پایاب سدها و اراضی قابل واگذاری در بخش کشاورزی
۲۳) وجود مراکز بین‌المللی و منطقه‌ای قنات، آبیاری و زهکشی در ایران
● تهدیدها:
۱) کمبود و پراکنش نامناسب زمانی و مکانی بارندگی در کشور
۲) وقوع بلایایی طبیعی نظیر خشکسالی، سرمازدگی، سیل و ...
۳) افزایش وقوع حریق در عرصه‌های منابع طبیعی
۴) فقدان برنامه جامع آمایش سرزمین
۵) عدم ارزش‌گذاری اقتصادی و زیست محیطی کارکردهای مختلف منابع طبیعی و نقش آن در اقتصاد و حساب‌های ملی
۶) عدم قطعیت قانونی و تثبیت مالکیت دولت بر بخشی از اراضی ملی و دولتی
۷) خطر انقراض برخی از گونه‌های گیاهی و جانوری
۸) عدم تناسب اعتبارات سدسازی، آبخیزداری و احداث شبکه‌های آبیاری
۹) افت کمی و کیفی منابع آبی و عدم تعادل در آبخوان‌ها
۱۰) افزایش فرسایش، تخریب، شور و زه‌دار شدن اراضی دربخش کشاورزی و تداوم روند بیابان‌زایی در کشور
۱۱) افزایش بار آلودگی منابع آب و خاک کشور
۱۲) افزایش روند تغییر کاربری اراضی کشاورزی و منابع طبیعی
۱۳) ورود آفات و بیماری‌های گیاهی، دامی و آبزی به واسطه شرایط جغرافیایی و برون مرزی کشور
۱۴) افزایش روند خرد شدن و پراکندگی اراضی و واحدهای بهره‌برداری کشاورزی
۱۵) کمبود منابع غذایی دام و کاهش علوفه مراتع
۱۶) کاهش شدید ذخایر و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آبزیان و خطر انقراض برخی گونه‌ها
۱۷) پایین بودن میزان مصرف پروتئین دامی به میزان آبزیان در سبد غذایی خانوارها
۱۸) وابستگی شدید آفت‌کش‌های گیاهی و داروهای دامی تولیدی در کشور به مواد اولیه وارداتی
۱۹) نابسامانی بازار وجود نوسانات شدید در بازار نهاده‌ها و محصولات کشاورزی
۲۰) کمبود ظرفیت‌های نگهداری و ذخیره‌سازی محصولات کشاورزی در مناطق عمده تولید
۲۱) ناکارایی نظام بازرگانی محصولات کشاورزی
۲۲) کمبود زیرساخت‌های حمل و نقل و پایانه‌های صادراتی و نگهداری محصولات کشاورزی
۲۳) عدم وجود قوانین و مقررات در جهت کنترل باقیمانده داروهای دامی و سموم در محصولات کشاورزی
۲۴) عدم توجه لازم به موازین سلامت و ایمنی محصولات کشاورزی
۲۵) کمبود منابع مالی و سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی
۲۶) ناهماهنگی سیاست‌های برون بخشی با نیازهای بخش کشاورزی
۲۷) پراکنش نامناسب استقرار صنایع تبدیلی و تکمیلی بدون توجه به پتانسیل‌های بخش کشاورزی
۲۸) عدم توجه لازم به صنایع مورد نیاز بخش کشاورزی در برنامه‌ توسعه صنعتی کشور
۲۹) فرسوده بودن ماشین‌ها و ادوات کشاورزی و تجهیزات آبیاری
۳۰) تکنولوژی‌ نامناسب و فرسوده بودن ماشین‌آلات صنایع تبدیلی و تکمیلی و نگهداری
۳۱) توسعه نیافتگی روستاها و جوامع عشایری و فقدان عوامل نگه داشت جمعیت
۳۲) ناکافی بودن زیرساخت‌های لازم و مناسب در عرصه‌های تولید
۳۳) کمبود متخصص و مشکلات جذب متخصص در بخش کشاورزی و منابع طبیعی
۳۴) عدم تناسب و هماهنگی الزامات و اهداف پیش بینی شده برخی از برنامه‌های زیر بخشی
۳۵) عدم کفایت سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در عملیات زیر بنایی آب و خاک و منابع طبیعی
۳۶) پایین بودن سهم فرآوری محصولات بخش کشاورزی
۳۷) کم توجهی به دستگاه‌های اجرایی فرابخشی به امور مرتبط با ساماندهی و اسکان جامعه عشایری
۳۸) عدم مشارکت ذینفعان در بهره‌برداری، نگهداری و حفاظت از منابع آب و خاک
۳۹) عدم حاکمیت مدیریت تقاضای آب کشاورزی
۴۰) عدم تحویل حجمی آب به بهره‌برداران کشاورزی
۴۱) پدیده زمین خواری و قاچاق چوب و محصولات فرعی جنگل و مرتع
۴۲) هجوم شن‌های روان و گرد و غبار از سوی کشورهای همسایه و عدم مقابله از کشورهای مربوطه
۴۳) حضور انبوه دام و جنگل نشینان در جنگل‌های کشور
۴۴) وجود بهره‌برداران و دام مازاد در مراتع و عرصه‌های منابع طبیعی
۴۵) قطع درخت و بوته کنی جهت تامین سوخت مورد نیاز روستاییان، عشایر و جوامع محلی مستقر در عرصه‌های بیابانی
۴۶) عدم وجود قوانین لازم مربوط به امنیت شغلی و جبران آسیب‌های جسمی محافظین منابع طبیعی
۴۷) پایین بودن سهم تحقیقات در اقتصاد ملی

منبع : خبرگزاری ایسنا