شهید آیهٔ الله قدوسی

●از ولادت تا هجرت
در دوازدهم مرداد ۱۳۰۶ شمسی ، در شهر كوچك نهاوند فرزندی به دنیا آمد كه نامش را علی نامیدند. پدرش (ملااحمد)، از علمای بزرگ شهر بود كه پس از سالها تحصیل در حوزه علمیه نجف به درجه اجتهاد نایل شد و به زادگاه خود برگشت و به ارشاد مردم پرداخت .
علی دوران كودكی و نوجوانی را تحت تربیت درست خانواده سپری كرد. با خواندن ، نوشتن ، قرآن ، نماز و احكام شرعی آشنا شد و در پانزده سالگی سال ( ۱۳۲۱) وارد حوزه علمیه قم شد و در مدرسه فیضیه حجره ای تهیه نمود.
علی در حوزه علمیه قم به تحصیلات خود ادامه داد و در نهایت تنگدستی از تحصیل دست برنداشت . مقدمات علوم اسلامی را نزد استادانی فرزانه مانند آیهٔ الله صدوقی فراگرفت و از محضر استادان اخلاق حوزه علمیه قم بهره جست . او از ابتدای طلبگی به تهذیب اخلاق ، ساده زیستی ، نظم و استفاده از فرصتها اهمیت بسیار می داد. پشتكار او موجب شد تا دروس مقدمات و سطح حوزه را به پایان برساند و وارد عالی ترین مرحله دروس حوزه شود. علی سالها در درس خارج آیهٔ الله بروجردی و امام خمینی شركت كرد و از خرمن دانش آنها، خوشه ها چید.
بسیاری از خطبه های نهج البلاغه را حفظ بود. علاقه بسیاری به اهل بیت داشت و همواره در مجالس سوگواری شركت می كرد. بسیار محتاط بود و از غیبت و دروغ بسیار پرهیز می جست و به درس و بحث علاقه وافری نشان می داد.
●گلی در بوستان حوزه
علامه طباطبایی با ورود به حوزه علمیه قم فلسفه را در حوزه احیا كرد، قدوسی مقدمه ای از دروس هیئت و فلسفه را نزد او فراگرفت. اخلاق ، علم و فروتنی علامه طباطبایی همه شاگردانش را شیفته خود ساخته بود. وی پس ‍ از آشنایی با سجایای عالی عرفانی استاد، از هر فرصتی استفاده می جست و از رهنمودهای اخلاقی آن عارف وارسته ، برای تهذیب نفس استفاده می نمود.
شهید قدوسی روز به روز به علامه طباطبایی علاقه مندتر می شد. او از رهنمودهای سازنده اخلاقی استاد بخوبی استفاده كرد و بدین سان توانست تحت تربیت او، به خود سازی بپردازد.
●مجاهد پیرو امام
آیهٔ الله قدوسی با اندیشه های سیاسی امام خمینی بخوبی آشنا بود. او پس ‍ از افشاگیریهای امام خمینی در سال ۱۳۴۱ كه علیه لایحه كاپیتولاسیون و دیگر مصوبات خائنانه دولت و مجلس صورت پذیرفت ، هماره همدوش ‍ همفكرانش به پشتیبانی از قیام همت گماشت . او در قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و تبعید امام خمینی (ره) در۱۳ آبان ۱۳۴۲ همراه همه طلبه ها، استادان و مردم انقلابی به صحنه آمد و به مبارزه با رژیم پهلوی پرداخت .
اوج مبارزات آیهٔ الله قدوسی در آن دوران ، همكاری گسترده او با هیاءت مدرسین بود. هیات مدرسین نخستین تشكیلات منسجم روحانیت بود كه در سال۱۳۳۷ در زمان مرجعیت آیهٔ الله العظمی بروجردی تاءسیس شده بود. این هیات در سالهای ۱۳۴۱ - ۱۳۴۲ بسیار فعال بود. اعلامیه های فراوان از سوی هیاءت مدرسین در سراسر كشور پخش و جنایتهای رژیم پهلوی برملا شد. هیات مدرسین با انتشار اعلامیه ها و پشتیبانی اساتید حوزه علمیه قم، نهضت امام خمینی (ره ) را به مردم آشكار ساخت .
این هیات كه بعد به گروه یازده نفری شهرت یافت (و امروزه با نام جامعه مدرسین شناخته می شود) نخستین هسته مبارزه مخفی علیه رژیم پهلوی بود و در پوشش اهداف اصلاحی نظام آموزشی حوزه علمیه قم ، به فعالیتهای سیاسی می پرداخت . آیهٔ الله قدوسی از بنیانگزاران این هیات بود. هیات مدرسین در سال ۱۳۴۵ به دست ساواك كشف و افراد آن تحت تعقیب ماموران پهلوی قرار گرفتند. آیهٔ الله قدوسی در این ماجرا دستگیر شد. اما چون ساواك نتوانسته بود مداركی علیه او پیدا كند، پس از چند ماه از زندان آزاد شد.
آیهٔ الله قدوسی پس از آزادی ، در تابستان ۱۳۴۵ به زادگاه خود برگشت و به اقامه نماز جماعت در مسجد جامع نهاوند پرداخت . او پس از نماز منبر می رفت و همیشه در ضمن سخنرانی از امام خمینی (ره ) یاد می كرد. ساواك چند بار به وی تذكر داد كه نباید اسمی از امام برده شود اما او نمی پذیرفت . بدین علت سخنرانی او تعطیل شد و آیهٔ الله قدوسی به قم برگشت .
●از پایگاه فضیلت تا شهادت
ایام پدیداری مدرسه حقانی از فصول درخشان زندگی آیهٔ الله قدوسی است . آیهٔ الله قدوسی با همفكری برخی از استادان برجسته انقلابی حوزه علمیه در پی تغییرات بنیادی در ساختار اداری - آموزشی حوزه علمیه قم برمی آید. بدین خاطر تصمیم می گیرند نقشه خود را ابتدا در مدرسه ای آغاز نمایند تا پس از موفقیت ، در سراسر حوزه های علمیه اجرا نمایند. آیهٔ الله العظمی میلانی كه با برنامه های اصلاحی آنان موافق بود مدرسه علمیه ای را در قم به آنها واگذار می نماید.
مدرسه حقانی در سال ۱۳۴۳ با مدیریت آیهٔ الله قدوسی و با همكاری شهید بهشتی ، آیهٔ الله مصابح یزدی و آیهٔ الله جنتی آغاز به كار می نماید. آیهٔ الله قدوسی با دعوت از اساتیدی با تجربه و انقلابی مانند آیهٔ الله مشكینی ، آیهٔ الله جنتی و سایرعلما بنیه علمی مدرسه را تقویت نمود. نظم در حوزه های علمیه در جایگاه خود قرار نداشت . مدرسه حقانی نخستین مدرسه علمیه قم بود كه بسیار منظم بود. آیهٔ الله قدوسی نظم شدیدی را در مدرسه به اجرا درآورد. و در مدت چهارده سال اداره مدرسه ، هماره به رعایت مقررات مقید بود.
حضور و غیاب در كلاس ، برگزاری امتحانات و پیگیری مدام رشد علمی - اخلاقی طلاب از امتیازات این مدرسه بود.
اندك اندك آوازه مدرسه حقانی به همه جا پخش شد. بسیاری از جوانان به این مدرسه روی آوردند و تجمع انبوه استادان جوان و انقلابی در مدرسه ، ساواك را به هراس انداخت . مدرسه حقانی پایگاه مبارزان شناخته شده بود. ساواك بارها به مدرسه حمله كرد، اما به دلیل مدیریت كارآمد آیهٔ الله قدوسی كاری از پیش نبرد.
در آن زمان آموزش زبان انگلیسی در حوزه های علمیه مطلوب نبود اما در مدرسه حقانی برای آشنایی طلاب با زبانهای خارجی ، به این مهم اقدام ورزید. برخی از دروس دانشگاهی مانند جامعه شناسی ، روان شناسی و اقتصاد نیز در این مدرسه از سوی استادان دانشگاه تدریس می شد.
برخی از كتابهای درسی حوزه ، كتابهای آموزشی نبودند. سبك نگارش آنها برای تدریس مناسب نبود و بسیار از متون درسی برای قرنهای پیشین تدوین شده بود. مدرسه حقانی نخستین گام را برای تغییر كتب درسی برداشت . كتاب صرف ساده ، بسیار شیوا و روان از سوی دو تن از استادان مدرسه تدوین شد و به عنوان متن درسی در مدرسه تدریس ‍ گردید.
آیهٔ الله قدوسی هماره طلبه ها را به تهذیب اخلاق سفارش می كرد. درسهای اخلاق او، هر هفته روح تشنه طلاب را با پندهای آسمانی سیراب می ساخت . خطبه همام و برخی دیگر از سخنان روح بخش امام علی علیه السلام را برای طلبه ها، از حفظ می خواند و با صدایی لرزان و چشمانی گریان طلاب را با اوصاف پرهیزگاران آشنا می ساخت.
قدوسی با تمام توان در راه پیشبرد هدفهای اصلاحی مدرسه تلاش می كرد. رهبر انقلاب ، حضرت آیهٔ الله العظمی خامنه ای در این باره فرموده است :
" چند خصوصیت در ایشان وجود داشت . كه نه تنها من ، بلكه همه را جذب می كرد، یكی از آنها صداقت و صفای این مرد بود... خصوصیت دوم پركاری و پشتكاری ایشان بود... اگر ریاست مدرسه حقانی با كسی غیر از آقای قدوسی بود من باور نمی كردم كه این مدرسه به این اندازه از ارزش و آثار می رسید.
مدرسه حقانی از زمانی كه آیهٔ الله قدوسی مدیریت آن را بر عهده گرفت ، تا پیروزی انقلاب اسلامی ، یكی از سنگرهای مبارزه در برابر رژیم پهلوی بود. طلاب مدرسه همگی مقلد امام بودند. ساواك بارها به مدرسه یورش برد و شماری از طلبه ها را دستگیر كرد. بسیاری از اعلامیه ها در این مدرسه تكثیر می شد.
مدرسه حقانی ، مدرسه علمیه نمونه قم بود. نظام آموزشی و اداری مدرسه چنان به موفقیت رسید كه متولیان بسیاری از مدارس علمیه قم و مشهد از الگوی موفق این مدرسه درس گرفته ، و به اصلاح نظام اداری - آموزشی مدارس پرداختند.
بسیاری از طلاب جوان ، با علم ، خوشفكر، متقی و آگاه به مسائل سیاسی این مدرسه ، پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مسؤ ولیتهای اجرایی ، قضایی و سیاسی ، خدمتهای شایانی به انقلاب نمودند. "
این مجاهد نستوه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، از طرف امام خمینی (ره ) به دادستانی کل انقلاب اسلامی ، منصوب شد و در این سنگر به خدمت پرداخت . سرانجام این عالم ربانی در اثر انفجاری توسط منافقین کوردل به فیض شهادت نائل آمد و در حرم حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد . روحش شاد و یادش گرامی باد .

منابع :
گلشن ابرار / جلد دوم / تهیه و تدوین : جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم
روز شمار شمسی / مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما / به قلم علی حائری و همکاران

منبع : واحد مرکزی خبر