فعالیت‌‌های بدنی مناسب برای خردسالان

هر واژه، کلمه و یا عبارتی را که به‌کار می‌بریم اثر و معنای خاص خود را بر جای می‌گذارد و اغلب اوقات طرز نگرش ما را در ارتباط با آن مفهوم بیان می‌کند. بدون شک کودکان به‌دلیل موقعیت ویژه رشد و تکامل خود بیشتر در معرض تأثیر معانی کلمات می‌باشند.
کلمات مثبت و مؤثر دارای بار احساسی سازنده و کلمات و عبارات منفی تأثیرات غیر سازنده و کلمات و عبارات منفی تأثیرات غیر سازنده برجای می‌گذارند. یکی از عبارات نامناسبی که به‌خصوص در این ایام از آن استفاده می‌شود ”سه ماه تعطیلی“ می‌باشد. به‌کارگیری این عبارت که از سال‌ها قبل در محاورات جاری ما جای گرفته، اثرات مخربی بر آینده فردی و اجتماعی کودکان و حتی بزرگسالان می‌گذارد.
استفاده از عنوان ”سه ماه تعطیلی“ برای نامیدن سه ماه تابستان خود به‌خود و به‌طور غیر مستقیم ۹ ماه باقی مانده سال را برای کودک ایامی کسالت‌بار و خسته کننده همراه با رنجش تصویر می‌کند که چون هرگونه تفریح، استراحت، پرداختن به‌خود و استفاده آزادانه از وقت، به سه ماه تعطیلی موکول می‌گردد کودک آرزو می‌کند هرچه زودتر از ایام به اصطلاح تلاش و زحمت، خلاصی یابد و به‌سرعت به دامان این سه ماه پناه بیاورد. از آنجا که پاسخی در خور و شایسته برای تفاوت قایل شدن ایام قبل با این ۳ ماه نداریم با رها کردن کودک پس از ۹ ماه تلاش در فضائی همانند خلأ، فرصت لذت بردن را از او می‌گیریم و نهایتاً وی را که نتوانسته انتظارات خود را در این ایام برآورده ببیند خسته‌تر از قبل و بدون انرژی روانه ۹ ماه تلاش طاقت‌فرسای! دیگر می‌کنیم.
در چنین فضائی استفاده از کلاس‌های مختلف آن هم در ۳ ماه تعطیل! یک تناقض آزار دهنده برای کودک تلقی شده و فرصت شادابی و لذت بردن را از او می‌گیرد. بنابراین به‌نظر می‌رسد به‌طور کلی حذف این واژه مقدم‌تر و واجب‌تر از برنامه‌ریزی برای این ایام است. برنامه‌ریزی، پس از تغییر نگرش محتوائی نسبت به مفهوم وقت و استفاده صحیح از آن معنا می‌یابد.
چنانچه کودک این‌گونه تصور کند که کلیه فعالیت‌ها و تلاش او بدون استراحت در ۹ ماه جمع می‌شود و تفریح و استراحت بدون هرگونه حرکت نیز در زمان دیگر، بدون شک از درک معنای واقعی کار و استراحت غافل می‌ماند و ارزش هر دو برایش مخدوش می‌گردد. بر این اساس کار و تلاش امری رنج‌آور و کسالت‌بار و استراحت، بدون هدف معرفی شود و این چنین است که بیرون کردن چنین نگرشی از فرهنگ آنان حتی در بزرگسالی‌ امری سخت و دشوار می‌گردد.
شایسته است در تمام اوقات سال بدون نام‌گذاری و تفکیک محتوائی ایام سال به این شکل موجود، زمینه را برای لذت بردن دائمی کودک از تمامی روزهای زندگی خود همراه با تمامی آنچه در آن است؛ شامل تلاش، تحصیل، استراحت تفریح و غیره را فراهم کنیم و این مفاهیم را در زمان خاص متراکم نکنیم. همراه کردن تفریح و نشاط و شادابی همزمان با ایام تحصیل و متعادل کردن فعالیت‌ها سبب می‌شود صحیح و متعادل در امور آشنا شده و از هرگونه نگرش افراطی در زندگی آینده خود پرهیز نماید. ایامی خوش و سازنده همراه با یاد‌گیری برایتان آرزو می‌کنیم.
● البته نه فقط در تابستان!....
محدود کردن نوزادان و کودکان خردسال در محیط‌های کوچک و فضاهای بسته برای ساعت‌های متوالی موجب تأخیر در رشد حرکتی و حتی رشد شناختی آنان می‌شود. علاوه بر آن این‌گونه محدود کردن‌ها می‌تواند در نهایت موجب چاقی و ازدیاد وزن آنها در دوران کودکی و نوجوانی نیز بشود.
کودکان را باید از همان دوران نوزادی و خردسالی برای داشتن فعالیت‌های جسمانی تشویق نمود بدین منظور می‌توان از حرکاتی که کودکان برای تسلط بیشتر بر اندام‌های بدنی خود نیاز دارند شروع کرد؛ مثل حرکت دادن دست‌ها و پاها (برای تقویت ماهیچه‌های بزرگ بدن) و دادن عروسک و یا اسباب‌بازی به‌دست کودک (برای تقویت ماهیچه‌های کوچک دست). پژوهش‌های مختلفی نشان می‌دهند، نوزادانی که به تحرک و فعالیت برانگیخته شده‌اند، در سال‌های بعد دوران کودکی نیز، بچه‌هائی فعال پویا و پرجنب و جوش شده‌اند.
● حرکت‌ها و فعالیت‌های بدنی مناسب برای نوزادان
▪ تولد تا یک ماهگی
هنگام عوض کردن کهنه و یا پوشک نوزاد، پاهای او را ملایم خم و راست کنید تا او زودتر بتواند پاهای خود را صاف نگه دارد.
▪ ۳ ـ ۲ ماهگی
۱) یک شیء رنگی را روی جلوی چشمان نوزاد به‌طرف بالا و پائین حرکت دهید تا او سعی کند با حرکت دادن سر و گردن خود آن را دنبال کند.
۲) نوزاد را دمر بخوابانید و یک اسباب بازی رنگی جلوی او قرار دهید تا او سعی کند خودش را کمی به جلو بکشد و برای دیدن شیء سرش را بلند نگه دارد.
۳) نوزاد را به پشت بخوابانید و اسباب بازی یا عروسکی را نزدیک دید او نگه دارید تا تشویق شود و دستش را دراز کند و آن را بگیرد.
▪ ۴ ـ ۳ ماهگی
۱) کودک را به پشت بخوابانید و مچ دست‌های او را در دست بگیرید تا او خود را نیم‌خیز کند و سعی کند سرش را بلند کند. این کار موجب تقویت عضلات گردن او می‌شود.
۲) اطراف کودک بالش بگذارید و او را برای مدت کوتاهی نیم‌خیز بنشانید.
▪ ۶ ـ ۵ ماهگی
۱) کودک را به پشت بخوابانید و برای تقویت عضلات گردن او، عروسکی را از سمت راست او تا سمت چپش حرکت دهید تا حدی که او مجبور باشد برای دیدن عروسک سر، گردن و تنه‌اش را بچرخاند.
۲) پتو یا تشکچه‌ای روی زمین پهن کنید، چند عروسک و اسباب‌بازی رنگی روی آن قرار دهید و کودک را دمر را روی پتو بگذارید تا او سعی کند با فشار آوردن بر پاهای خود سینه خیز رود. برای کمک به او شما می‌توانید کف پاهای او را در دست نگه دارید و کمی به‌جلو هل دهید.
▪ ۸ ـ ۷ ماهگی
۱) کودک را به پشت بخوابانید و یک اسباب بازی رنگی بالای سر او حرکت دهید تا او سعی کند سرش را بلند کند و آن را بگیرد.
۲) زیر بازوهای کودک را بگیرید و او در حالت ایستاده نگه دارید. کودک را تشویق کنید تا چند ثانیه روی پاهای خود بایستد. این کار موجب می‌شود که کودک با قوی کردن ماهیچه‌های پاهایش، بتواند وزنش را به‌تدریج تحمل کند.
۳) در ۸ ماهگی کودک قادر است برای چند دقیقه بنشیند و به راست و جلو خم شود.
۴) کودک را در حالت نشسته روی پتو و یا تشکچه قرار دهید و اسباب بازی‌های او را کمی دورتر از او روی تشکچه قرار دهید تا او سعی کند خودش را حرکت دهید و به حالت چهار دست و پا به سمت آنها برود.
▪ ۱۰ ـ ۹ ماهگی
۱) کودک قادر است در حالت نشسته خودش را جلو بکشد.
۲) کودک را در حالت ایستاده کنار مبل و یا صندلی نگه دارید و به او کمک کنید تا چند ثانیه بایستد.
۳) زیر بغل کودک را بگیرد و او را چند قدمی راه ببرید.
▪ ۱۲ ـ ۱۱
۱) کودک را تشویق کنید تا از حالت چهار دست و پا و یا نشسته، سعی کند با گرفتن صندلی و یا میز بایستد.
۲) مبل‌ها و صندلی‌های اتاق را طوری بچینید که کودک بتواند با دست گرفتن به آنها دور اتاق راه برود.
۳) یک کالسکه عروسکی و یا چرخ‌دستی کوچک کودک را تشویق به راه رفتن بیشتر می‌کند.
۴) برای تشویق کودک به راه رفتن مستقل، وسط اتاق بنشینید و از او بخواهید که گوشه میز و یا صندلی را رها کند و خودش را به شما برساند (ابتدا فاصله‌تان از کودک کم باشد و پس از مدتی فاصله را بیشتر کنید تا کودک مجبور شود چند قدم بیشتر بردارد).
▪ ۱۸ ـ ۱۳ ماهگی
۱) گاری و یا کامیونی کوچک که کودک بتواند عروسک‌هایش را در آن بریزد و با کشیدن نخ آن، کامیون را دور اتاق بکشاند، برای او تهیه کنید. این کار کودک را به تحرک بیشتر وا می‌دارد و موجب تقویت مهارت‌های حرکتی او و ورزیدگی ماهیچه‌هایش می‌شود.
۲) توپ پشمالو و سبکی را به‌طرف او بیاندازد و او را تشویق کنید که آن را با پا شوت کند.
۳) عقب عقب پائین آمدن از پله را به کودک یاد بدهید.
۴) ترانه‌های شاد برای کودک پخش کنید و او را تشویق نمائید تا با انجام حرکات موزون، دست و پایش را هماهنگ باز و بسته کند.
۵) برای تقویت ماهیچه پای کودک، سه چرخه‌های کوچکی که کودک با فشار دادن پایش آن را جلو ببرد، وسیله‌ای مناسب هستند.
توجه داشته باشید، در تمامی مراحل رشد حرکتی کودک، فعالیت‌هائی برای او در نظر بگیرید که، متناسب با توان و رشد جسمی او باشد و در ضمن، مدت آن نیز محدود باشد.

علی محمدباقر
[e-mail]

منبع : ماهنامه کودک