راههای مقابله با آسم

بیش از ده میلیون نفر در جهان به بیماری آسم كه نخستین بار توسط پزشكان چین و یونان كشف شد، مبتلا هستند.
● بیماری آسم چیست؟
بیماری آسم روی راههای هوایی (لوله یا شاخه زیر نایچه) كوچكی كه مواد را به داخل ریه ها می برد و از آن خارج می كند، اثر می گذارد. این راههای عبور هوا، با ترشح بیش از حد مخاط متورم و ملتهب، بسته و گاه نازك می شوند. بیش از ۵ میلیون نفر در انگلیس به این بیماری مبتلا هستند یعنی یك جوان از هر ۱۲ نفر و یك كودك از هر ۸ كودك. ممكن است این بیماری در هر مكان، در هر سنی و در مورد هر فردی به وجود بیاید. حمله های آسم باعث سفتی و محكم شدن قفسه سینه، خارج شدن صدای خس خس از آن، سرفه و مشكل تنفسی می شود به طوری كه فرد به سختی نفس می كشد، این حمله ها خیلی ناگهانی رخ می دهد اما اكثر این بیماران از روی برخی علائم مثل خارش بینی یا پوست، سرگیجه و سرفه های محرك می توانند وقوع حمله را پیش بینی كنند. بیماری آسم معمولاً شرایط حادی است كه در طولانی مدت ادامه دارد.
علائم اصلی این بیماری عبارتند از:
۱) سرفه ۲) خس خس كردن
۳) تنفس های كوتاه ۴) احساس گرفتگی و سفتی در قفسه سینه
عواملی مثل آلودگی هوا، غذاهای نامناسب و گرمای مركزی در خانه ها، از عوامل طبیعی محیطی جوامع پیشرفته هستند كه باعث تشدید این بیماری می شوند. بیماری آسم دلایل متفاوتی دارد و هنوز دانشمندان اطلاعات دقیقی درباره آن پیدا نكرده اند. با این حال ممكن است آسم به دلیل حساسیت بیش از حد راههای عبور هوا، سابقه خانوادگی یا داشتن آلرژی به عوامل محیطی ایجاد شود. برخی پزشكان معتقدند سلولهای موجود در ریه ها توسط ویروسها آسیب می بینند، بنابراین راههای عبور هوا حساسیت بیشتری پیدا می كنند.
یكی از مهمترین عوامل ابتلا به آسم آلرژی نسبت به گرد و غبار خانه، آلودگی هوا و آلودگی های ناشی از حیوانات مثل سگ و گربه و آلرژی نسبت به قارچها و هاگهای مختلف است. البته گاهی اوقات آلرژی نسبت به غذاها نیز باعث بروز بیماری آسم می شود.
● عوامل ارثی: بیماری آسم می تواند ارثی باشد به طوری كه در برخی از افراد خانواده به آسم و برخی دیگر تبدیل به نوعی آلرژی می شود. مثل اگزما، زیرا افراد مبتلا به آسم مستعد ابتلا به انواع آلرژی ها هستند. اما چون عوامل مختلفی در این راستا دخالت دارند، تشخیص اینكه چه كسی در خانواده به آسم مبتلا خواهد شد، مشكل است. با وجود اینكه بیماری آسم و آلرژی ارثی است، یك ژن واحد در ابتلا به آنها دخالت ندارد.
● عوامل محیطی:
عوامل محیطی كه باعث افزایش خطر ابتلا به آسم می شوند، عبارتند از:
۱) در دوران بارداری در معرض مواد آلرژی زا قرارگرفتن ( مثل غذاهای موجود در رژیم غذایی مادر) كه باعث حساسیت بیش از حد سیستم دفاعی بدن نوزاد می شود.
۲) عفونتهایی مثل سرماخوردگی در دوران اولیه تولد
۳) بزرگ شدن در خانه ای كه حیواناتی مثل سگ و گربه وجود دارد (بخصوص گربه)
۴) خوردن غذاهایی مثل تخم مرغ و شیرگاو زودتر از زمان موعد
۵) تولد در ماههایی از سال كه آلودگی خیلی زیاد است.
۶) در معرض افراد سیگاری و دود سیگار قرار گرفتن در روزهای بدو تولد یا زمان بودن در رحم مادر، (در نوزادانی كه مادران سیگاری دارند خطر ابتلا به آسم دوبرابر است)
۷) آلودگی هوا
● درمان بیماری آسم
امروزه درمانهای مخصوص بیماری آسم بسیار مؤثر و مطمئن است. با مشورت پزشك و رعایت یك برنامه درمانی درست می توان بیماری را كنترل كرد.
دو نوع شیوه درمانی اصلی برای آسم وجود دارد: ۱) جلوگیری كننده ها (پیشگیری كننده ها) ۲) كمك كننده ها (خلاص كننده ها) وسایل مختلفی به نام استنشاق كننده ها وجود دارند كه به بیمار امكان می دهند تا دارو را از طریق دهان، مستقیماً داخل ریه های خود بكشد.
● جلوگیری كننده ها:
جلوگیری كننده ها برای فرونشاندن ورم و التهاب راههای هوایی و كاهش میزان مخاط طراحی شده اند. علاوه بر این حساسیت بیش از حد راههای عبور هوا را نیز كاهش و آسیب دیدگی سلول ها را به حداقل می رسانند. این داروها باید برای محافظت روزانه مصرف شوند. اكثر جلوگیری كننده ها براساس «كورتیكا ستروید» ساخته می شوند كه مشهور به استرویدها (یك نوع كورتن) هستند.
رایج ترین نوع آنها «استرویدهای استنشاقی» مثل «فلوتی كازون» هستند جلوگیری كننده های بدون استروید اغلب برای كودكان تجویز می شوند مثل «یزوكرومایل سدیم» كه معمولاً ۳ یا ۴ مرتبه در روز استفاده می شوند و به اندازه استرویدها نیز كارآیی ندارند. اكثر افراد در مورد عوارض ناشی از استفاده از استروید ها نگران هستند، زیرا مصرف «دوز»زیادی از آنها در طولانی مدت عوارض ناخوشایندی دارد. بنابراین پزشكان «دوز» پایینی از آن را تجویز می كنند.
عوارض ناشی از جلوگیری كننده ها (Preventer) یا پیشگیری كننده ها
اصلی ترین عوارض آن گرفتگی صدا و افزایش خطر ابتلا به عفونت های گلو و دهان است. این عفونت توسط باكتری تك سلولی كه در غشای مخاط بدن زندگی می كند، ایجاد می شود. بنابراین باید قبل از مسواك زدن دندانها از استنشاق كننده استفاده كرد.
كمك كننده ها (تسكین دهنده ها): كمك كننده ها داروهایی هستند كه راههای عبور هوا را باز می كنند و باعث ایجاد آرامش می شوند. آنها كه به «برانكو دی یترها» نیز مشهورند، و باعث سهولت تنفس می شوند و برای خلاص شدن از علائم آسم در حین وقوع یك حمله شدید تجویز می شوند چون این قبیل داروها، باعث كاهش تورم و التهاب راههای عبور هوا نمی شوند. ممكن است به جلوگیری كننده نیز نیاز داشته باشید. وقتی با وجود مصرف جلوگیری كننده فرد هنوز دچار مشكلات تنفسی، خس خس سینه و سرفه های شدید بود یا دچار این حالت در شب شد باید از داروهای تسكین دهنده استفاده كنند كه ازانواع رایج آن می توان به «تربیوتالین» و «سالبوتامول» اشاره كرد. نوع دیگری به نام «ایپراتروپیوم بروماید ipratropium bromide» نیز وجود دارد كه برای نوزادان زیر دو سال و افراد پیر تجویز می شود.
● عوارض ناشی از این قبیل داروها:
عوارض این دارو معمولاً شدید نیست و زود از بین می رود كه از اصلی ترین این عوارض می توان به افزاش ضربان قلب (تپش قلب) و لرزش ماهیچه ها بخصوص ماهیچه های دست اشاره كرد. داروهای خوراكی آن گاهی باعث خشكی دهان، لكه بینی چشم و یبوست می شود.
● درمان تنفسی:
نوع های متفاوتی از استنشاق كننده ها وجود دارند، اما نوع رایج آن، «پوفر» یا اسپری ها و پودرهای خشك هستند.
پوفرها: همان اسپری های آسم هستند كه دارو با مایع مخلوط شده و با فشار اسپری وارد دهان می شود.
استنشاق كننده های پودری خشك: این دارو شامل پودر خشكی است كه در یك كپسول قرار دارد، وقتی كه از وسیله مخصوص آن استفاده می كنید، كپسول می شكند و پودر آن وارد دهان و سپس استنشاق می شود.
اسپیسرها: دستگاهی دارای یك محفظه پلاستیكی بزرگ است كه به دو قسمت تقسیم شده است و داروی بیشتری را وارد شش های فرد بیمار می كند.
نبولیزرها: شبیه دستگاه بوخور هستند كه با اكسیژن تولید بخار می كنند بخار ایجاد شده باید از طریق یك ماسك استنشاق شود كه معمولاً برای كودكان مورد استفاده قرار می گیرد.
● داروهای خوراكی:
این داروها به صورت قرص هستند، و باید مثل استروئیدها با توجه به دستور پزشك استفاده شوند.
● درمانهای مكمل:
استفاده از داروهای گیاهی و داروهای گیاهی چینی درمانهای مكمل هستند، انجام برخی حركات و ورزشها مثل یوگا نیز می تواند مؤثر باشد.
● وقتی دچار حمله شدید:
۱) از شرایط و مكانی كه باعث تشدید حالت آسم می شود، خارج شوید.
۲) اگر از پوفر استفاده می كنید، ۲ مرتبه آن را استنشاق كنید. خونسرد باشید وآرامش خود را حفظ كنید و با نفس كشیدن آرام حالت تشنج را كاهش دهید.
۳) آرام بنشینید و نفس بكشید. زیرا نفس كشیدن در حالت خوابیده مشكل است. برای كمك به نفس كشیدن دستان خود را روی زانوان تان بگذارید.
۴) ۵ تا ۱۰ دقیقه صبركنید تا از شدت حمله كاسته شود. چنانچه پس از ۱۵ دقیقه حتی دارو نیز اثرگذار نبود، بلافاصله با پزشك یا اورژانس تماس بگیرید.
هنگام مراجعه به پزشك بیمارستان، حتماً داروهای خودرا همراه داشته باشید و پزشك را از برنامه درمانی خود مطلع كنید.

ترجمه: هلیا خرم

منبع : روزنامه ایران